check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 24-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 24-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Pierre des Sauges alias Menetrey, de Dommartin

1498 novembre 13 – 24. Château de Dommartin

Pierre des Sauges alias Menetrey, de Poliez-le-Grand, détenu au château de Dommartin, comparait le 13 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, l’inculpé reconnait avoir fréquenté des hérétiques et être soupçonné comme tel parmi ses voisins ; mais il nie être hérétique, et persiste dans son refus après avoir été confronté à ses accusateurs François Marguet et Isabelle Perat. Le 15 novembre, il est à nouveau interrogé et confronté à son accusatrice Marguerite Diserens, sans pourtant avouer, et il fait de même le lendemain, malgré une quatrième monition supplémentaire. Après un délai de cinq jours, le 21 novembre, Pierre comparait à nouveau devant la cour, mais il refuse de passer aux aveux. Ce même jour, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Pierre à la question ; la sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement, sans pour autant obtenir les aveux de la part de l’inculpé. Le lendemain, après une deuxième séance de torture, l’inculpé avoue. Il poursuit ses aveux les 23 et 24 novembre et il dénonce dix-neuf personnes (11 hommes et 8 femmes). Le 24, le procès se clôt suite à la dernière ratification. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Pierre a été finalement condamné [au bûcher] le 3 décembre par le vice-inquisiteur, avec l’autorisation du procureur général du Chapitre de Lausanne.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Pierre de Sauges alias Menetrey occupe les pages 415 à 438 du registre Ac 29 ; les pages 416 et 435 à 437 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. Le dos du cahier (p. 438) contient un titre écrit à l’envers, d’une autre main, tandis que la page de garde du cahier (p. 415) contient une annotation de type comptable d’une troisième main inconnue.

Testo editionale

1498Data: 1498Allineato a sinistra
Processus Petri de Sauges
alias Menetrey
Persona:
de Pullie
luz Grant
Luogo:
.
Allineato a destra

[p. 416]Interruzione di pagina
[p. 417]Interruzione di pagina

Processus Petri deis Sauges
alias Menestrey
Persona:
de Pullie luz
Grant
Luogo:
.
Allineato a destra


Anno Domini millesimo quatercentesimo
nonagesimo octavo et die tresdecima mensis
novembris
Data di origine: 13.11.1498
, Petrus deis Sauges alias MenestreyPersona:
de Pullie luz GrantLuogo: , ad clamam ...Lacuna nell'originale (2 parole)a
in crimine heresisTermine: , fuit detentus in castro Dompni
Martini
Luogo di origine:
, et coram venerabili patre fratre Francisco
Fossaudi
Persona:
ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganizzazione: ,
viceinquisitoreTermine: bgenerali in dyocesibus LausannensiLuogo: ,
GebennensiLuogo: et SedunensiLuogo: auctoritate apostolica specialiter
deputatusDa correggere in: deputatoc, fuit adductus dictus PetrusPersona: ,
omni vinculo carceris solutus, et per eundem
dominum viceinquisitorem interrogatus et adjuratus
super sanctis Dei euvangeliis de veritate
dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie,
casu quo vellet confiteri crimen pro quo
detinebatur.

Prima monitioTermine: canonica eidem
PetroPersona: in forma juris facta.
Allineato a destra


Primo interrogatus si sciat causam sue detencionis,
dixit quod d sibi apposita manu desuper fuit
ex parte fidei, videlicet pro crimine heresis.

Interrogatus si sit hereticusTermine: , dixit et respondit
quod non, neque vellet esse.
[p. 418]Interruzione di pagina

Interrogatus qui capiuntur pro fide, dixit quod
illi qui negant Deum creatorem suum et Trinitatem.

Interrogatus quid faciunt heretici et qui negant
Deum, dixit quod nescit.
Et ulterius non fuit
interrogatus, sed per prefatum dominum viceinquisitorem
fuit assignatus ad diem sequentemData: 14.11.1498, ad confitendum
veritatem. Et hoc pro prima monicione canonica,
presentibus reverendo in ChristoPersona: patre domino
ordinis CisterciensisOrganizzazione: abbateTermine: MontheronisOrganizzazione: , venerabilibus et
circumspectis viris dominis Stephano SibillionisPersona: ,
Glaudio de StaviacoPersona: canonicis ecclesie LausannensisOrganizzazione: , nobilibus
viris Johanne de GumenPersona: , Guillermo de GalleraPersona: ,
dompno Johanne VuystonisPersona: cappellanoTermine: et vicarioTermine:
dicti loci Dompni MartiniOrganizzazione: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Secunda monitioTermine: .Centrato


Anno quo supra et die quatuordecima mensis
novembris
Data di origine: 14.11.1498
, prenominatus Petrus MenestreyPersona:
fuit ad locum auditorii coram prefato domino
viceinquisitore adductus, omni vinculo carceris
solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus
que opera faciunt heretici ; dixit quod nescit.

Interrogatus si ipse unquam fuerit suspectus de heresiTermine:
inter eius notos et vicinos, dixit quod nescit,
nisi quod a tribus annis citraAggiunta tra le righee vel circaData: 1495, intellexit et
subaudivit quod eius vicini habebant eum suspectum
de ipso crimine heresis.
[p. 419]Interruzione di pagina

Interrogatus si unquam sibi fuerit improperatum
per aliquem quod esset hereticus, dixit quod non,
nisi per quendam vocatum Petrum BechetPersona: habitatorem
in ValleLuogo: , qui dixit filio meo : « Filz de voudeisTermine:  !Cambio di lingua: francese »,
ex quo et propter quod ipse inquisitus eundem Petrum
Bechet
Persona:
citavit LausanneLuogo: , et ibidem modicum litigaverunt ;
et fuit ordinatum quod ipse BechetPersona: peteret sibi
veniam. Item ulterius dixit quod Mermetus
Sugniens
Persona:
semel LausanneLuogo: – sunt circa sexData: 1492 aut
septem anni
Data: 1491
 – etiam sibi inquisito improperavit
quod erat hereticus, et volebat eum quasi interficereTermine: .

Item ulterius dixit quod RoletaPersona: , uxor Petri des
Sauges alias Menestrey junioris
Persona:
sui nepotis, est
annus vel circaData: 1497 quod ipsa sibi dixit :«  Tu es
fmacherasTermine:
Cambio di lingua: francese
 »
. Et tunc ipse eandem dementitus est.

Interrogatus si g fecerit aliquam diligenciam de predictis
improperacionibus se purgandi, dixit quod non.

Interrogatus si unquam fuerit citatus nec interpellatus
coram aliquo inquisitoreTermine: h
racione dicti criminis, dixit quod non.

Interrogatus si unquam dederit minas alicui ex vicinis
suis, deinde quod fecerit eidem aliquod malum,
dixit quod non. Licet vicini sui uti Petrus
Daugoz
Persona:
et Johannes MartiniPersona: dicebant inter se non
tamen in conspectu ipsius, quando eis moriebantur
alique bestie, quod ipse interficiebat.

Interrogatus si frequentaverit cum aliquo suspecto de
dicto crimine heresis, dixit quod sic, cum Glaudio
Adnar dictum luz MagnynCambio di lingua: francese
Persona:
de BoctenLuogo: , eundo
et reveniendo LausanneLuogo: et alibi ; sic quod quodam
[p. 420]Interruzione di paginasemel Petrus Menestrey juniorPersona: eius nepos sibi
loquens improperavit sibi, dicendo : « Vous tregie
troup luz MagnynPersona:
Cambio di lingua: francese
 »
. Item ulterius dixit quod
isepe frequentavit cum j–Francisco MarguetPersona: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Glaud[io]–j de
Dompno MartinoLuogo:  ; tamen pro tunc non erat suspectusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: sp[ectus]k
de heresi.

Interrogatus si habeat aliquos malivolos in parrochia
Dompni MartiniLuogo: et de Pullie lu GrantLuogo: , dixit quod non,
nisi illos qui eundem capi fecerunt, sed non in
dicta parrochia Dompni MartiniLuogo: .

Interrogatus si noverit Franciscum MarguetPersona: , dixit quod sic.

Interrogatus si viderit facere dicto MarguetPersona: aliquem
malum et inhonestum actum, dixit quod non.

Interrogatus si noverit YsabellamPersona: relictam Johannis
Perat
Persona:
de PeresLuogo: parrochie Dompni MartiniLuogo: , dixit quod
sic, quia alias fuit uxorata cum quodam ex parentibus
suis ipsius loquentis ; tamen non vidit facere eidem
YsabellePersona: aliquem actum inhonestum. Ulterius non
fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenetreyPersona: inquisitus fuit ibidem
convictus per dictos Franciscum MarguetPersona: et YsabellamPersona: de PeresLuogo: ,
qui in facie ipsius dixerunt eundem esse hereticum et
esse de societateTermine: ipsorum, et fuisse cum eis in synagogaTermine:
in Vallibus subtus castrum Dompni MartiniLuogo: , agendo et
faciendo prout alii heretici, eundem deprecando
ut confiteretur veritatem, petendo veniam et misericordiam
Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quiquidem
PetrusPersona: negavit ita esse.
Et ultra non fuit interrogatus,
sed remissus ad diem sequentemData: 15.11.1498, promictendo sibi misericordiam
Ecclesie. Et hoc pro secunda monitione canonica,
[p. 421]Interruzione di paginapresentibus venerabilibus et circumspectis viris dominis
Laurencio CurvillionisPersona: cellerarioTermine: venerabilis capituli LausannensisOrganizzazione: ,
Stephano SibillonisPersona: , Glaudio de StaviacoPersona: canonicisTermine:
ecclesie Beate Marie LausannensisLuogo: , nobili Johanne de GumensPersona: ,
Francisco JacaudPersona: castellanoTermine: Dompni MartiniOrganizzazione: , et pluribus aliis
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Tercia monicioTermine: canonica.Allineato a destra


Anno quo supra et die quindecima
mensis novembris
Data di origine: 15.11.1498
, fuit dictus Petrus de
Sauges alias Menestrey
Persona:
coram prefato domino
viceinquisitore adductus modo quo supra
et per ipsum interrogatus super dicto crimine
heresis de veritate dicenda, ut infra.

Interrogatus primo si credat in Deum omnipotentem,
dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod sint demonesTermine: , dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod demones possint loqui
hominibus, dixit quod non credit.

Interrogatus si demunTermine: unquam sibi loquutus fuerit, et
ipse demoni, dixit quod non.

Interrogatus quid demun dixit hereticis, dixit quod
nescit, nisi malum ; tamen nescit quod malum.

Interrogatus quod malum faciunt heretici, dixit quod nescit,
excepto quod dici audivit quod heretici interficiunt gentes
et bestias.
[p. 422]Interruzione di pagina

Interrogatus ad quid interficiuntCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: faciuntl gentes et
bestias, dixit quod nescit.

Interrogatus quo vadunt heretici quando volunt
conferre adinvicem, dixit quod dici audivit quod vadunt
ad synagogam ad aliquem locum desertum.

Interrogatus si vadant ad synagogam diePeriodo: di giorno vel
noctePeriodo: la notte, dicit quod nescit ; tamen credit quod vadunt
noctePeriodo: la notte priusquam die.

Interrogatus quid faciunt in septaTermine: , dixit quod nescit
quia non fuit.

Interrogatus si in septa sit ignis, dixit quod nescit.

Interrogatus si alter sibi improperaverit crimen
heresis preterquam supranominati, dixit quod nescit,
quia tanti improperaverunt sibi quodCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quiam non
recordatur, excepto quod Johannes de RospraPersona: inter
ceteros sibi sepe improperavit, plus de viginti
vicibus a sexdecim annis citraData: 1482 ; de aliis non
recordatur.

Interrogatus si purgacionem fecerit de huiusmodi
improperacionibus, dicit quod non n.

Interrogatus a quo tempore fuit diffamatusTermine:
de dicto crimine heresis, dixit quod sunt circa XVData: 1483
vel XVI anniData: 1482 quibus vicini sui ipsum
diffamaverunt de ipso crimine et ipsum
suspectum habuerunt, ut sibi videbatur.

Interrogatus si frequentaverit in septisCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: spo sive
synagogis hereticorum, dixit quod non.
[p. 423]Interruzione di pagina

Interrogatus si noscat MargaritamPersona: uxorem
Johannis DiserensPersona: de PeyresLuogo: , parrochie
Dompni MartiniLuogo: , dixit quod sic, quia cognovit
eam jam, quando uxorabatur A laz Malaz
Palluz
Luogo:
Cambio di lingua: francese
parrochie de AsiensLuogo: . Et eciam
cognovit eam p in loco ubi nunc
uxoratur, videlicet apud PeyresLuogo: .

Interrogatus si unquam habuerat debatum cum
ea et si velit sibi aliquod malum, dixit
quod non.

Interrogatus si fuerit cum ea in aliqua sectaTermine:
hereticorum, dixit quod non. Ulterius non
fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenestreyPersona: inquisitus fuit
ibidem convictus per dictam MargaritamPersona: , que
in eius presencia et facie dixit eundem esse
hereticum et esse de societate ipsiusmetCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: ipsimetq loquentis
et aliorum hereticorum, et fuisse cum eis in
sinagogaTermine: subtus castrum Dompni MartiniLuogo: , agendo
et faciendo prout alii heretici, ipsum exortando
ut confiteretur ipsum reatum et petat veniam Deo
et EcclesieCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Ecclesr, prout ipsa facit. Quiquidem
PetrusPersona: negavit ita esse.
Et ultra non fuit
interrogatus, sed remissus ad diem sequentemData: 16.11.1498,
promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro
[p. 424]Interruzione di paginatercia moniticioneDa correggere in: monitionesTermine: canonica, presentibus dompno
Johanne VuystonisPersona: cappellano vicario dicti loci
Dompni MartiniLuogo: , Francisco JacaudPersona: castellano ipsius
loci, Johanne SovajatPersona: , Petro SilvestriPersona: gubernatoribusTermine:
ipsius loci, Girardo du ForPersona: , et pluribus aliis
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

RepeticioTermine: dicti Petri
Menetrey
Persona:
.
Centrato


Anno quo supra et die sexdecima
mensis novembris
Data di origine: 16.11.1498
, fuit dictus Petrus MenestreyPersona:
inquisitus coram prefato domino viceinquisitore
adductus modo quo supra, et per ipsum super
dicto crimine heresis interrogatus, ut supra, an vellet
aliquid confiteri. Qui negavit se esse talem,
videlicet hereticum, ut supra.
Ulterius non fuit
interrogatus. Et hoc pro quarta monicione,
sibi de gracia speciali et superhabundanterCorrezione sovrascritto, sostituisce: emtert facta,
eundem assignando ad dietimData: 17.11.14981, presentibus quibus supra.

Alia repeticio cum sentencia
interloquutoria
Termine:
.
Centrato


Anno quo supra et die vicesima prima
mensis novembris
Data di origine: 21.11.1498
, fuit supradictus PetrusPersona:
inquisitus per prefatum dominum viceinquisitorem
interrogatus et admonitusTermine: de veritate dicenda
super dicto crimine heresis. Qui PetrusPersona: respondit
[p. 425]Interruzione di paginase nichil scire super dicto crimine. Et tunc,
hiis auditis, aparuit procurator sacre fideiTermine: contra
et adversus dictum PetrumPersona: inquisitum, producens
materias et processus coram prefato domino viceinquisitore,
petens dictum Petrum MenestreyPersona: torqueriiTermine: , donec
veritas ab ore eius eruatur. Tunc prefatus dominus
viceinquisitor dixit dicto Petro MenestreyPersona: an
vellet aliqua proponere contra fidei procuratorem.
Qui dixit quod non. Quo audito, actentis
probacionibus per ipsum procuratorem fidei,
dictus viceinquisitor tulit sentenciam interloquutoriam
in modum qui sequitur :

Christi nomine invocato, viso processu inquisicionali
contra et adversus Petrum deis Sauges alias MenestreyPersona:
hic presentem et nichil justi opponentem, visis perjuriis,
variacionibus et obstinacionibus in ipso perseverantibus,
munientes signo sancte crucis, dicentes :
« In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen », ut de
vultu Dei a quo omnis rectum procedit judicium
et oculi nostri viderunt equitatem, solum Deum pre oculis
habentes, justiciam procurantes, sacre fidei pro tribunali
sedentes, facta prius inquisicione potestati ordinarie,
per hanc sentenciam interlocutoriam quam de jurisperitorum
[consilio]Omissione, completato per analogiau serimus in hiis scriptis ; pronunciamus, dicimus et
declaramus te, Petrum deis Sauges alias MenestreyPersona: ,
delatum presentem v questioni corporaliTermine:
subiciendum et torquendum fore, donec et quousque
ex tuo ore habeatur veritas, citra tamen
mortis periculum, sanguinem effusionem et membrorum
mutilacionem, de quo solemniter et expresse
protestamur.
[p. 426]Interruzione di pagina

Quaquidem sentencia interloquutoria lata,
dictus PetrusPersona: inquisitus fuit positus in
cordamTermine: et, deposito a corda, interrogatus
per dictum dominum viceinquisitorem super dicto crimine
heresis, ipse PetrusPersona: inquisitus nichil confiteri
voluit, sed fuit remissus ad diem crastinamData: 22.11.1498,
presentibus venerabilibus religiosisCorrezione sovrascritto, sostituisce: relisw fratribus
Ludovico VullieriiPersona: prioreTermine: conventus MonteronisOrganizzazione: ,
Johanne PanchautPersona: ordinis eiusdem conventus, nobili
Glaudio de LavigniacoPersona: castellanoTermine: de BerchieOrganizzazione: ,
Petro JacaudPersona: , Girardo dou ForPersona: , et Johanne
Sovajat
Persona:
gubernatore Dompni MartiniOrganizzazione: , testibus
ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentrato


Anno quo supra et die vicesima secunda
mensis novembris
Data di origine: 22.11.1498
, fuit supradictus PetrusPersona: positus
ad cordam et nichil confiteri voluit. Sed fuit
remissus per prefatum dominum viceinquisitorem ad
horam vesperorumPeriodo: la sera, presentibus venerabili dompno
Johanne VuystonisPersona: cappellano vicario Dompni MartiniLuogo: ,
Francisco JacaudPersona: castellano dicti loci, Johanne SovajatPersona:
gubernatore, et Girardo du ForPersona: dicti loci Dompni MartiniLuogo: ,
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticio cum confessioneAllineato a destra

[p. 427]Interruzione di pagina

Anno et die quibus supraData di origine: 22.11.1498, hora
vesperorum
Periodo: la sera
, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem
predictus Petrus MenestreyPersona: interrogatus de
veritate dicenda super dicto crimine heresis.
Qui dictusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dixitx PetrusPersona: confitetur esse
hereticus, prout inferius describitur.

Et dicit quod sunt viginti anni vel circaData: 1479
quod Franciscus MarguetPersona: et ipse inquisitus die
una subtus ecclesiam Dompni MartiniLuogo: juxta
Le CouruzLuogo: Cambio di lingua: francese cognoverunt simul carnaliter
unum juventum seu veram equam. Deinde
dictus PetrusPersona: inquisitus venit cum dicto Francisco
Marguet
Persona:
ad domum ipsius FrancisciPersona: et ibidem
reperit demonem in speciem hominis vestiti nigro,
cuius nomen erat RobinetPersona: . Qui dictus demun
dixit eidem PetroPersona:  : « Si velis michi credere et
facere ea que tibi dicam, faciam te divitem
et daboCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: daby tibi cotidie quinque solidosValuta: 5 scellini  »
. z–Et ait illeAggiunta sul margine destro–z :
aa–negatio DeiMarginalia sul margine sinistro–aa ab « Quid vis ut faciam ? ». « Opportet quod tu neges
Deum omnipotentem et virginem MariamPersona:  »
. Quiquidem
inquisitus ad vocem dicti demonis negavit
Deum creatorem suum, sed non virginem MariamPersona: .
Et illico dictus demun se mutavit in speciem unius
eque ; qui PetrusPersona: inquisitus obsculatus est eam
sub cauda in signum homagiiTermine: et eidem tradidit
et dedit corpus suum sed non animam, licet volebat
[p. 428]Interruzione di paginaeam habere. Et tunc idem demunSic peciit
aliquid sibi dari de suo proprio corpore.
Quiquidem inquisitus ad interpellacionem
Francisci MarguetPersona: fuit contentus quod haberet ungulam
magnam pedis sinistri. Sed tamen non accepit
ungulam, sed momordit eum super pede, ut
apparet signum morsus. Et confitetur idem
inquisitus quod demun sibi tradidit quinque solidosValuta: 5 scellini  ;
qui illos posuit in bursa sua, sed paulo post
nichil reperit. Et quadam die martisPeriodo: martedì de seroPeriodo: la sera,
de jussu dicti demonis, post dies octo, cum
dicto Francisco MarguetPersona: ivit ad sectam, videlicet subtus
castrum Dompni MartiniLuogo: , in qua erat ignis
ac–sectaMarginalia sul margine sinistro–ac perseiTermine: colloris. Et ibidem reperit plures
gentes comedentes panem, caseum et carnes, et
bibebant vinum. Et ipse cum ipsis ita fecit.
Et dixit quod magister ipsorum ibidem erat in
specie hominis.

Interrogatus quas carnes ibidem comedebant,
dixit quod inter ceteras comedebant carnes
humanas
Termine:
, scilicet puerorumTermine: , quorum sapor erat
dulcis. Et quod ipsi capiunt in cimisteriis dum
sunt sepulti ; et relinquunt ibidem caput propter
sanctum crisma, cum per eos in domibus eorum
sunt nequati, et apportant corpora dictorum
puerorum ad sectam, et ibidem comedunt ; tamen
ipse nullos interfecit nec apportavit, ut dicit.
Deinde comburunt ossa et faciunt pulveresTermine: cum
quibus faciunt mori gentes et bestias.
[p. 429]Interruzione di pagina

Interrogatus quid demun ipsis precipit in
synagoga, dixit quod faciant omnia mala
que facere poterunt. Et confitetur fecisse
crucem in terra cum digito et illam calcasse
pede sinistro. Item ulterius confitetur
ad vocem demonis, fuerunt quatuor anni
elapsi vel circa
Data: 1494
, in uno PascatheData: festività senza una data fissa recepisse
sacrum corpus ChristiTermine: et illud reservasse et
portasse una ad martis post in secta
subtus castrum Dompni MartiniLuogo: et posuisse
ae–portavit corpus
Christi ad sectam
Marginalia sul margine sinistro
–ae in una patella quam apportavit dictus
MarguetPersona: , ad fricandum ; sed evanuit ab
oculis eorum. Item confitetur quod post
comestionem, homines habitant cum mulieribus
modo sodometicoTermine: . Et demun ipsis precipit
quod faciant mori animalia. Et qui majora mala
af facit, stipendia habet a demone majora.

Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus
ad diem sequentemData: 23.11.1498, presentibus Francisco JacaudPersona: castellano
Dompni MartiniOrganizzazione: , PetroPersona: eius filio, Johanne SovajatPersona:
gubernatore ipsius loci, testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentrato


Anno predicto et die vicesima tercia mensis
novembris
Data di origine: 23.11.1498
, fuit interrogatus [Petrus MenestreyPersona: inquisitus]Omissione, completato per analogiaag per supradictum
dominum viceinquisitorem quomodo heretici
[p. 430]Interruzione di paginavocant virginem MariamPersona:  ; dixit quod vocant eam
RossazPersona: Cambio di lingua: francese.

Interrogatus cur non confessus est in primis
monicionibus, dixit quod non potuit, quia
demun eum tenebat ut non confiteretur, et
in carcere sibi dicebat quod non crederet dicto
inquisitori, quia ipsum defraudaret ; sed
incontinenti quod ipse inquisitus bibit aquam
foncium, demun in eo nullam potestatem habuit, et
illico confessus est.

Interrogatus quo[modo]Omissione, completato per analogiaah ibat ad sectam, dixit quod
demun sibi tradidit unum parvum baculumTermine: et
unguentumTermine: in uno holobaustroTermine: ex quo ungebat
baculum ; quo uncto, ascendebat super dicto
baculo, dicendo : « Vaz, de par le dyableTermine: , vaz !Cambio di lingua: francese ».
Et immediate erat illuc. Et ibat libenter
diebus martisPeriodo: martedì.

Interrogatus in quibus sectis fuit, dixit quod
in tribus, scilicet subtus castrum Dompni MartiniLuogo: ,
ai–secteMarginalia sul margine sinistro–ai in furno de MonthobynLuogo: , et in siturnoCorrezione sovrascritto, sostituisce: soturnoaj Francisci
Marguet
Persona:
.

Interrogatus de suis complicibus, dixit vidisse
in sectis et realiter cognovisse sepisper hos,
videlicet Johannem RicharPersona: , GuilliemetamPersona: eius uxorem,
ak–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–ak JohannemPersona: eorundem conjugum filium, Pernetum JacaudPersona: ,
Franciscum MarguetPersona: , YsabellamPersona: de PeresLuogo: dictam JolyaPersona: ,
MargaritamPersona: uxorem Johannis DiserensPersona: de PeresLuogo: ,
Francesiam JacodPersona: de SugniensLuogo: , Girardum de
[p. 431]Interruzione di paginadeDa correggere in: al Madalena
Persona:
de Pullie PictetLuogo: et eius matremPersona: ,
Glaudium Adnar luz MagnymCambio di lingua: francesePersona: de BoctentLuogo: , Nycodum
Carraz
Persona:
de RueryLuogo: , Jaquemetum MermyouzPersona: de
BerchieLuogo: et Petrum GleyPersona: de Villar luz TerreuxLuogo: Cambio di lingua: francese, necnon
uxorem Petri Mandi Richar alias CoquozCambio di lingua: francesePersona: vocatam laz
Coquessaz
Persona:
Cambio di lingua: francese
, et quandam JohannetamPersona: de ultra lacum2 habitatorem,
cum dompno Johanne GirodiPersona: capellanoTermine: qui alias morabatur
apud EchallentLuogo: sunt circa duo anniData: 1496, et Johannem PilletPersona:
de Sancto CyriacoLuogo: , comedentes, bibentes, et facientes
omnes actus quos soliti sunt facere in dicta secta.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta,
dixit quod a festo Beati MichaelisPersona: vel circaData: 29.9.1498 (festività religiose),
scilicet subtus castrum Dompni MartiniLuogo:  ; et ibidem
vidit omnes supradictos, preterCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: predam dictum Nycodum
Carraz
Persona:
de RueryLuogo: , quem non vidit a tempore
quo recessit.
Et ulterius non fuit interrogatus,
sed remissus ad horam vesperorumPeriodo: la sera, presentibus quibus
supra et dompno Johanne VuystonisPersona: cappellano vicario
dicti loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentrato


Anno et die predictisData di origine: 23.11.1498, hora vesperorumPeriodo: la sera,
fuit per prefatum dominum viceinquisitorem prefatus
Petrus MenestreyPersona: interrogatus si unquam in
confessione sacramentali fuerit confessus dictum
crimen heresis. Dixit quod non.
[p. 432]Interruzione di pagina

Interrogatus super maleficiisTermine: , dixit quod demun
sibi tradidit unum halobaustrumTermine: repletum
pulveribus ad nocendum hominibus et animalibus ;
ex quibus maxime mori fecit unum bovemTermine: Petro
Daugoz
Persona:
de Pullie luz GrantLuogo: , est annusData: 1497, et unum
alium Johanni MartiniPersona: ipsius loci, sunt circa
septem menses
Data: aprile 1498
, ac unum alium Francisco JacaudPersona: de
ChardonayLuogo:  ; que sibi custodiebat Petrus Menetrey
junior
Persona:
, eiusdem inquisiti nepos, ob despectum quod
noluerat sibi tradere.

Item confitetur dedisse ex illis pulveribus ad bibendum
die festi Nativitatis Domini proxime lapsiData: 25.12.1497 de sero domi
an–homicidiumMarginalia sul margine sinistro–an Panchaut Stephaneto LaciantPersona:  ; qui immediate
perdidit loquelam et vixit sine loquendo usque
in festo ao–Omnium sanctorumOrganizzazione: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: beati JohannisPersona: –ao proxime
lapso
Data: 1.11.1498
 ; deinde ab humanis decessit.

Item confitetur dedisse ad bibendum AnthoniePersona:
uxori quondam Jaqueti CarrazPersona: de Pullie PictetLuogo: ,
ap–homicidiumMarginalia sul margine sinistro–ap sunt novem anni vel circaData: 1489, et languivit certo tempore,
deinde mortua fuit, eo quod quodam semel ipse
et Franciscus MarguetPersona: transierunt per locum ipsum
de Pullie PictetLuogo: et ipsa noluit eis dare bibere.
Et quadam alia vice qua reversi sunt, ipsa dedit
eis, et tunc ipse dedit sibi ad bibendum, ex quo
ipsa mortua est, ut supra.

Item confitetur quod sunt octo anni vel circaData: 1490,
in domo de PanchautPersona: de Pullie luz GrantLuogo: ,
aq–homicidiumMarginalia sul margine sinistro–aq dedisse ex illis pulveribus ar–ad bibendoDa correggere in: ad bibendum–ar Petro
Roz
Persona:
ipsius loci, ex quo mortuus fuit, ideo
quod habueratCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: huas debatum de quadam decima.
[p. 433]Interruzione di pagina

Item confitetur voluisse ponere ad sectam
hereticorum vi et violencia quadam noctePeriodo: la notte,
tenendo per brachium, MermetamPersona: uxorem Johannis
Laciant
Persona:
quodam semel. Sed ipsa noluit,
sed ab eodem evasit.
Ulterius non fuit
interrogatus, sed remissus ad diem sequentemData: 24.11.1498,
presentibus quibus supra.

Alia repeticio dicti
Petri Menestrey alias
de Sauges
Persona:
, cum conclusione
dicti processus.
Centrato


Anno quo supra et die vicesima
quarta dicti mensis novembris
Data di origine: 24.11.1498
, supradictus
supradictusDa correggere in: at Petrus des Sauges alias MenestreyPersona:
inquisitus fuit per prefatum dominum viceinquisitorem
iterum interrogatus super maleficiis per eum
perpetratis et complicibus suis. Qui dixit et
respondit alia nescire preterquam illa que superius
dixit et confessus est.

Preterquam de complicibus suis, dixit et confessus est
vidisse et realiter cognovissse in sectis supradictis
au–complicesMarginalia sul margine sinistro–au supradictos omnes, necnon JohannemPersona: filium dicti Francisci
Marguet
Persona:
et eiusdem JohannisPersona: uxoremPersona: , agentes et av
honorem ac reverenciam demoni facientes, prout
supra dictum est.
Aliud dixit se nescire ;
[p. 434]Interruzione di paginased juravit in manibus prefati domini
viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis
omnia superius per eum confessata fore
vera, et eadem vult manutenere coram omnibus.

Tunc prefatus dominus viceinquisitor
dixit prefato inquisito an vellet concludere
processum et conclusionem imponere. Quiquidem
Petrus MenestreyPersona: inquisitus rogavitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dix[it]aw
eundem dominum viceinquisitorem ut concluderet et
finem imponeret dicto eius processui,
submictendo se de non in contrarium
veniendo, renunciando juribus, etc.Abbreviazione Illico comparuit
venerandus procurator sacre fidei coram eodem
domino viceinquisitore, petens concludi
dictum processum et conclusionem fieri. Et
tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit
ax–conclusio processusMarginalia sul margine sinistro–ax ipsum processum et finem imposuit, presentibus
venerabilibus religiosis et fratribus dominis Ludovico VullieriiPersona:
priore et GuichardoPersona: ordinis CisterciensisOrganizzazione: et conventus
MonteronisLuogo: , necnonCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: necnonay Francisco JacaudPersona: castellano
Dompni MartiniOrganizzazione: , Petro JacaudPersona: eius fratre, Girardo
du For
Persona:
, Johanne SovajatPersona: gubernatore, et pluribus
aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Firma:] asAndreas ThovaciiPersona: Signum notarile
[p. 435]Interruzione di pagina
[p. 436]Interruzione di pagina
[p. 437]Interruzione di pagina
[p. 438]Interruzione di pagina

Processus Petri des Sauges
alias Menestrey
Persona:
super heresis
crimine etc.Abbreviazione


Dompni MartiniLuogo: 3

Annotatione

  1. Lacuna nell'originale (2 parole).
  2. Cancellazione biffata: inquitore.
  3. Da correggere in: deputato.
  4. Cancellazione biffata: ap.
  5. Aggiunta tra le righe.
  6. Aggiunta sul margine sinistro da una mano del secolo XX: X.
  7. Cancellazione biffata: de.
  8. Cancellazione biffata: coram aliquo inquisitore.
  9. Aggiunta sul margine sinistro da una mano del secolo XX: X.
  10. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Glaud[io].
  11. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sp[ectus].
  12. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: faciunt.
  13. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quia.
  14. Cancellazione biffata: quod non.
  15. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sp.
  16. Cancellazione biffata: ubi.
  17. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: ipsimet.
  18. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Eccles.
  19. Da correggere in: monitione.
  20. Correzione sovrascritto, sostituisce: emter.
  21. Omissione, completato per analogia.
  22. Cancellazione biffata: questionari.
  23. Correzione sovrascritto, sostituisce: relis.
  24. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dixit.
  25. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dab.
  26. Aggiunta sul margine destro.
  27. Marginalia sul margine sinistro.
  28. Cancellazione biffata: ad illa.
  29. Marginalia sul margine sinistro.
  30. Cancellazione biffata: po[st].
  31. Marginalia sul margine sinistro.
  32. Cancellazione biffata: mala.
  33. Omissione, completato per analogia.
  34. Omissione, completato per analogia.
  35. Marginalia sul margine sinistro.
  36. Correzione sovrascritto, sostituisce: soturno.
  37. Marginalia sul margine sinistro.
  38. Da correggere in: .
  39. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: pred.
  40. Marginalia sul margine sinistro.
  41. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: beati JohannisPersona: .
  42. Marginalia sul margine sinistro.
  43. Marginalia sul margine sinistro.
  44. Da correggere in: ad bibendum.
  45. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: hu.
  46. Da correggere in: .
  47. Marginalia sul margine sinistro.
  48. Cancellazione biffata: facientes.
  49. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dix[it].
  50. Marginalia sul margine sinistro.
  51. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: necnon.
  1. Le procès reprend le 21 novembreData: 21.11.1498 et non le 17.
  2. Rive sud du LémanLuogo: .
  3. Ecrit à l’envers, au dos du cahier.