SDS VD D 1 23-1
Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero
Citazione: SDS VD D 1 23-1
Licenza: CC BY-NC-SA
Procès de sorcellerie intenté contre Marguerite Diserens, de Peyres
1498 novembre 6 – 16. [Château de Dommartin]
Descrizione della fonte
- Collocazione: ACV, Ac 29, p. 349–364
- Data di origine: 1498 novembre 6 – 16
- Supporto alla scrittura: Papier
- Lingua: latino
-
Édition
- Pfister 1997, p. 232–249
Littérature
- Kieckhefer 1976, p. 91–92, 147
- Félix 1986
- Blauert 1989, p. 87–97
- Pfister 1997, p. 83–106
- Ostorero 1999, p. 43–44
- Ostorero 2005, p. 366–368
- Utz Tremp 2005c, p. 363–364
- Ostorero et al. 2007
- Pittet 2010, p. 212–215, 217
- Ostorero et al. 2011, p. 75
- Ostorero 2013a, p. 314, 339
Commento
Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.
Le procès de Marguerite Diserens occupe les pages 349 à 364 du registre Ac 29 ; les pages 350 et 363 à 364 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. La page de garde du cahier (p. 349) contient aussi une annotation de type comptable d’une main inconnue.
Testo editionale
Processus MargaritePersona: uxoris
Johannis DiserenPersona: de PeyresLuogo:
Dompni MartiniLuogo:
1498Data di origine: 1.1.1498 – 31.12.1498Allineato a destra
[p. 350]Interruzione di pagina|Interruzione di pagina
[p. 351]Interruzione di pagina
Processus MargaritePersona: uxoris
Johannis DiserenPersona: de PeresLuogo: ,
parrochie Dompni MartiniLuogo: , filie
quondam Rodulphi MillietPersona: de
ChivillieLuogo: prope SarratamLuogo: .Allineato a destra
Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo
octavo et die sexta mensis novembrisData di origine: 6.11.1498, MargaretaPersona: uxor
Johannis DiserensPersona: de PeyresLuogo: , parrochie Dompni MartiniLuogo: , pro
crimine heresisTermine: in dicto castro fuit detenta ; et a
coram venerabili fratre Francisco FossaudiPersona: ordinis Predicatorum
conventus LausannensisOrganizzazione: , viceinquisitoreTermine: generali in
civitatibus et diocesibus GebennensiLuogo: et SedunensiLuogo: auctoritate
apostolica specialiter deputatusDa correggere in: deputatob, fuit adducta dicta
MargaritaPersona: , omni vinculo carceris soluta, et per
eundem dominum viceinquisitorem interrogata et
adjurata super sanctis Dei euvangeliis de veritate
dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie,
casu quo velleDa correggere in: velletc confiteri veritatem super crimine
heresis, de quo detinebatur.
Et primo fuit interrogata si sciat causam
sue detencionis. Que respondit quod pro fide
detinebatur, prout sibi dixerunt illi qui
ipsam ceperunt. Sed tamen negat esse talis.
Interrogata qui capiuntur pro fide, dixit
quod hereticiTermine: .
Interrogata si credat esse hereticosTermine: , respondit quod
non credit.
Interrogata si credat esse Deum creatorem
celi et terre, confitetur.
Interrogata si credat esse demonesTermine: , credit.
Interrogata si credat quod demunTermine: loquatur
hominibus, non credit.
Interrogata quem magistrum accipiunt heretici,
dixit quod nescit. Et ultra non fuit interrogata,
sed remissa ad diem sequentem. Et hoc pro
prima monicioneTermine: canonica, presentibus venerabili
domino Larencio CurvillionisPersona: canonicoTermine: LausannensiOrganizzazione:
et cellerarioTermine: venerabilis capituli LausannensisOrganizzazione: , dompno
Johanne VuystonisPersona: vicarioTermine: dicti loci
Dompni MartiniOrganizzazione: , Francisco JacaudPersona: , Johanne SovajatPersona:
gubernatoreTermine: ipsius loci, et pluribus aliis
testibus ad premissa vocatis et rogatis.
Secunda monicioTermine: Allineato a destra
Anno predicto et die septima mensis novembrisData di origine: 7.11.1498,
dicta MargaretaPersona: fuit ad locum auditorii
coram prefato domino viceinquisitore d
adducta, omni vinculo carceris soluta,
et per eundem dominum viceinquisitorem interrogata
quem magistrum heretici accipiunt e in dominum, dixit
quod laz MalamechancyTermine: Cambio di lingua: francese, videlicet demonem.
Interrogata que opera faciunt heretici, dixit
quod omnia mala que facere possunt.
Interrogata que mala, dixit quod faciunt grelamTermine:
et tempestatemTermine: et boreasTermine: agitare ; et demun
est cum ipsis, ut ita dici audivit.
Interrogata qualiter etcAbbreviazione., dixit quod faciunt in
aqua, videlicet in aliquo fonte, verberando,
et quod demun est cum ipsis, ut ita dicitur.
Interrogata que alia opera faciunt heretici,
dixit quod ad preceptum demonis faciunt mori
homines et bestias, ex audire dici.
Interrogata quomodo faciunt mori, dixit quod
nescit, nisi cum quibusdam pulveribusTermine: , ut
dici audivit.
Interrogata ubi sit congregacio hereticorum ad
talia fiendum, dixit quod vadunt ad sectamTermine: et
quod ibidem est demun, qui talia ipsis precipit,
ut dici audivit.
Interrogata qua hora heretici vadunt ad
sectam, dixit nescire, preter quod vadunt de
noctePeriodo: la notte, ut dici audivit. Et quod ibidem est
ignis, sed nescit cuius colloris.
Interrogata si in tota parrochia Dompni MartiniLuogo: aliquos
habeat malivolos f, dixit quod nescit.
Interrogata si unquam habuerit debatum cum
aliquo de dicta parrochia, vel si alicui
dederit minas propter quas aliquod malum
sibi evenerit, dixit quod non.
Interrogata si sciverit se habere nomen heretice
pravitatis, dixit quod sic, videlicet quod vir suus
Johannes DiserensPersona: , primo anno sue disponsacionis,
dixit ipsi inquisite uxoriPersona: sue quod dictus Johannes
VuystonisPersona: , vicarius Dompni MartiniOrganizzazione: , sibi dixit quod
acceperat unam hereticam, ut dicebatur.
Interrogata nomen eius parentum, dixit quod
traxit progeniem a villagio de ChivilleLuogo: ,
parrochie de CuarnensLuogo: prope SarratamLuogo: .
Pater eius vocabatur Rodulphus MillietPersona: ,
mater vero, ut dici audivit, plexam
et combustam fuisse pro crimine heresis SarrateLuogo: .
Interrogata si unquam fuerit sibi improperatum
crimen heresisTermine: , dixit quod sic, a PetroPersona: eius
filiastro, filio secundi viri Petri AmboneyPersona:
de Malaz PalluzLuogo: Cambio di lingua: francese, parrochie d’AcentLuogo: . Qui
eandem vocavit hereticam propter quoddam
debatum quod habuerunt insimul, est
annus cum dymidioData: 1497.
Item quod tempore messium hoc annoData: 1498 uxorPersona:
PetriPersona: , filii Johannis DiserensPersona: viri sui, propter
quoddam debatum quod habuerunt insimul,
sibi improperavit et dixit quod erat heretica.
Interrogata si unquam fecerit diligenciam se
purgandi de tali injuria sibi lata, dixit
quod non. Et ulterius non fuit interrogata,
seDa correggere in: sedg remissa ad diem sequentemData: 8.11.1498. Et hoc pro
secunda monicione canonica, presentibus quibus
supra.
Tercia monicioTermine: Centrato
Anno quo supra, die octava mensis
novembrisData di origine: 8.11.1498, fuit predicta MargueretaPersona: coram
prefato domino viceinquisitore adducta modo
quo supra et per ipsum interrogata super
ipsumDa correggere in: ipsoh crimine heresis, de veritate dicenda.
Que dixit nichil scire, preter quod dum
vir suus secundus supranominatus migrabat
ab hoc seculo, eidem inquisite rogitavit
ut amore liberorum, quos eidem dimictebat,
quod ultra non disponsaretur. Quod et
promisit dicta MargaretaPersona: , dicendo quod ipsa
tradebat corpus et animam demoni si in
contrarium faceret. Sed male advisa disponsavit
alium virum quem nunc habet.
Interrogata si unquam demun fuerit sibi
loquutus, dixit quod non, ipsa sciente.
Interrogata si sciat quod fuerint facte
informaciones in dicta parrochia contra hereticos
a pauco tempore citra,
[p. 356]Interruzione di paginadixit quod sic, per dominos capituli LausannensisOrganizzazione: , in
quibus nonnulli deposuerunt contra ipsam
eandem hereticam, ut sibi retulit
Nycodus MagamPersona: , sunt circa duo mensesData: settembre 1498.
Item confitetur quod vir suus a tempore
predicto eidem inquisite dixit quod recederet
si esset talis vel confiteretur. Sed noluit
fugere, dicendo quod non erat talis.
Interrogata si unquam frequentaverit societatemTermine:
diffamatorum de crimine heresis, dixit quod
sic ; et fuit sepe cum Guillermo FabriPersona: , Petro
PerrodPersona: et Anthonio BarberPersona: de EchallenLuogo: , in
domibus eorum, bibendo et comedendo, et alibi
cum eis conversando. Quiquidem post fuerunt
plexi in dicto loco.
Item confitetur fuisse sepe ad domum Johannis
RichardPersona: de PossentLuogo: et cum eo eius uxorePersona: ,
necnon Ysabella PeratPersona: pluribus vicibus
conversata fuisse, et ipsi parterDa correggere in: pariteri cum ea in
domo dicto sui viri, sicut vicini faciunt.
Interrogata si sciverit aliquos fore detentos ad
causam dicti criminis apudCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: adj CosonayLuogo: isto
annoData: 1498, dixit quod sic : luz bel HolozPersona: Cambio di lingua: francese et
PeronetamPersona: uxorem Johannis RoliouPersona: medicam.
Interrogata si unquam fuerit sequuta eorum societatem,
dixit quod sic, videlicet societatem dicte PeronetePersona: ,
[p. 357]Interruzione di paginaet quod de Quadragesima proxime lapsa fuit ad
domum ipsius PeronetePersona: , ut eandem sanaret de quadam
infirmitatem quam paciebatur in mamilla, quamvis
eadem PeronetaPersona: esset diffamataTermine: de eodem crimine.
Interrogata si cognoscat Franciscum MarguetPersona: et Ysabellam
PeratPersona: et si cum eisdem frequentaverit, faciendo opera
mala, dixit quod eosdem cognoscit ; sed negat
aliqua mala opera cum ipsis fecisse. Quiquidem
dictam in eorum processibus inculpaverunt.
Interrogata si unquam fuerit fa[cit]Da correggere in: k aliquibus sortillegiisTermine: ,
dixit quod non.
Unde dicta MargaritaPersona: fuit convicta de dicto crimine
per dictum Franciscum MarguetPersona: et Ysabellam PeratPersona: de PeresLuogo: ,
qui in faciem ipsius dixerunt eandem esse
hereticam et esse de societate eorundem, et
fuisse in synagogaTermine: cum ipsis, eandem
deprecando ut amore Dei vellet confiteri reatum
suum, presentando misericordiam Dei et Ecclesie, prout
ipsi fecerunt. Quequidem MargaritaPersona: negavit
ita esse. Et ulterius non fuit interrogata, sed
remissa ad diem sequentemData: 9.11.14981, promictendo sibi
misericordiam Ecclesie, etcAbbreviazione. Et hoc pro tercia monicione
canonica, presentibus quibus supra.
ConfessioCentrato
Anno predicto et die tresdecima mensis novembrisData di origine: 13.11.1498, predicta
MargaritaPersona: coram predicto domino viceinquisitore fuit adducta
modo quo supra. Et confitetur quod fuit annus cum dimidio,
in festo EukaristieTermine: Domini proxime lapsoData: 1498 (festività senza una data fissa) quod ipsa existente
in quadam tristicia magna, eo quod paupertas magna
[p. 358]Interruzione di paginavigebat in domo sui viri nec habebant unde
vivere ; ipsa existente in quadam eorum ochia sita
retro domum dicti sui viri de PeresLuogo: , demun in
specie hominis vestiti nigro, cuius nomen erat
BrunetPersona: 2, eidem inquisite dixit : « MargaritaPersona: tu
es in magna mellenconiaTermine: ; sed si velis michi
credere et facere ea que l tibi dicam, faciam
tibi multa bona, et panis non defficiet
tibi in dicta domo ». Ad illa : « Quid vis ut faciam? ».
Tunc demun dixit : « Oportet quod tu neges Deum
et Trinitatem ac virginem MariamPersona: ». Et predicta
m–negacio DeiMarginalia sul margine sinistro–m MarguaritaPersona: , hec audiens, negavit Deum et
totam Trinitatem, excepta virgine MariaPersona: .
Et illico, dictus demun se mutavit in
speciem catiTermine: grisei colloris. Que obsculata est
eum sub cauda. Et cum dentibus ipsam
momordit in brachio destro, ut apparent
vestigia in dicto brachio. Et eidem dedit
corpus et animam. Hoc facto, dictus demun eidem
inquisite precepit ut illa nocte iret ad
n–sectaMarginalia sul margine sinistro–n sectam sub castro Dompni MartiniLuogo: . Quod et fecit.
Et ibidem erat ignis persey colloris, et multi
homines et mulieres comedentesCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: cuo et bibentes,
scilicet carnes mutonales et humanas cuius
sapor erat dulcis. Interrogata ubi capiebantur dicte
carnes humaneTermine: , dixit quod uxorPersona: Johannis RichardiPersona: ,
fuit annus tempore falcacionisData: 1497, intravit
domum Petri LanderonPersona: de Chappellaz VoudanazLuogo: Cambio di lingua: francese
de noctePeriodo: la notte, et ibidem interfecitTermine: quandam parvam
filiam etatis decem ebdomadarum vel circaEtà: 10 settimane . Deinde
apportavit ad dictam sectam, et eandem cosseruntTermine: , videlicet
rutyzTermine: Cambio di lingua: francese, deinde comederunt. Interrogata quomodo scit ita
esse, dixDa correggere in: dixitp quod audivit a predicta GuillemetaPersona: uxore Johannis
RichardPersona: .
Interrogata quid faciunt de ossibus puerorum quando
comederunt carnes, dixit quod comburunt ; dieindeDa correggere in: deindeq
ex hiis faciunt pulveres, ex quibus faciunt mori gentes
et bestias. Et ultra non fuit interrogata, sed remissa
ad diem sequentemData: 14.11.1498, presentibus venerabilibus et circumspectis viris
domino Laurencio CurvillionisPersona: cellerario, Stephano
SibillionisPersona: et Glaudio de StaviacoPersona: canonicisTermine: ecclesie
LausannensisOrganizzazione: , dompno Johanne VuystonisPersona: cappellanoTermine: vicario
Dompni MartiniOrganizzazione: , Francisco JacautPersona: castellanoTermine: dicti loci,
Johanne SovajatPersona: gubernatoreCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: gubertor dicti loci,
et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis
et rogatis.
Alia repeticioTermine: Centrato
Anno ut supra eDa correggere in: ets die quartadecima mensis
novembrisData di origine: 14.11.1498, fuit dicta MargaretaPersona: interrogata per
dictum dominum viceinquisitorem quid ultra predicta
fecerunt in dicta secta. Dixit et confessa fuit quod
demun ibidem erat in specie hominis cum ipsis
hereticis ; et ipsis precipiebat quod facerent
omnia mala que facere possent. Et quod ibidem
homines cum mulieribus habitabant modo sodomiticoTermine: ;
et ipsamet habitavit cum Francisco MarguetPersona: simili modo.
Interrogata qua die ibat ad sectam, dixit quod die jovisPeriodo: giovedì.
Et dixit quod vocant beatam virginem MariamPersona: laz RossazCambio di lingua: francese.
Interrogata si ibat pedester ad dictam sectam, dixit quod non ;
sed demun sibi tradidit unum baculumTermine: et unum
aulobostrumTermine: repletum unguentoTermine: , cum quo ungebat
dictum baculum ; et ascendebat desuper cum volebat,
dicendo : « Vade, ex parte diaboliTermine: , vade ! ». Quo facto,
inmediate erat illuc.
Interrogata de suis complicibus, dixit vidisse et realiter
t–complicesMarginalia sul margine sinistro–t cognovisse in dicta secta Franciscum MarguetPersona: , YsabellamPersona:
relictam Johannis PeratPersona: de PeresLuogo: , Peronetum JacautPersona: ,
Francesiam JacautPersona: de SugniensLuogo: , GuillemetamPersona: uxorem Johannis
[p. 360]Interruzione di paginaRichardPersona: , JohannemPersona: eius filium, Girardum MadalenaPersona:
de Pullie PictetLuogo: , Glaudium Adnar le MagnynCambio di lingua: francesePersona: de
BoctentLuogo: , et Petrum MenetreyPersona: de Pullie luz GrantCambio di lingua: franceseLuogo: , Johannem
Richard senioremPersona: patrem dicti JohannisPersona: de PossentLuogo: , et
Petrum GleyPersona: de Villario lu TerreuxCambio di lingua: franceseLuogo: , agentes et facientes
actus quos soliti fuerunt facere in dicta secta.
Interrogata a quo tempore non fuit in secta, dixit [quod]Omissione, completato per analogiau sunt
bene circa duo aut tres mensesData: settembre 1498, videlicet a tempore
quod vox et fama extitit contra eosdem.
Interrogata si in confessione sacramentali confessa fuerit unquam
dictum crimen heresis, dixit quod non, quia non
audebat propter demonem magistrum suum, a quo
sepe fuit verberata. Et ultra non fuit interrogata,
sed remissa ad diem sequentemData: 15.11.1498, presentibus quibus
supra et pluribus aliis.
Alia repeticioAllineato a destra
Anno ut supra et die quindecima mensis novembrisData di origine: 15.11.1498,
predicta MargaretaPersona: per prefatum dominum viceinquisitorem
fuit interrogata quid demun ipsis dat ad nocendum
hominibus et bestiis. Dixit quod sibi tradidit unum
aulobostrumTermine: repletum pulveribus. Sed numquam dedit
nec nocuit alicui, ut dixit. Et confitetur fecisse
crucem in terra ad instigacionem magistri sui, digito ; deinde
expuit et calcavit desuper pede sinistro.
Item confitetur quod demun ipsis precipit, quando capiunt
aquam benedictam, quod non prohiciant contra eorum
faciem sed prohiciant retro ipsos per supra caput.
Et quod, quando recipiunt corpus ChristiTermine: , quod reservant in
ore ; deinde apportant ad synagogamTermine: . Et quod
hoc anno in PascateTermine: Data: 1498 (festività senza una data fissa), dicta MargaritaPersona: vidit
portasse lune sequente PascheTermine: Periodo: lunedì sacrum corpus
Christi GuillemetePersona: uxori Johannis RichardPersona: ad predictam
[p. 361]Interruzione di paginasectam, et posuerunt in patella ad fricandum ; sed exivit a
patella et evanuit ab oculis ipsorum. Et confitetur quod ille
qui maiora facit mala, est maior in secta et maiorem
percipit mercedem a dyaboloTermine: tam argentem quam alias.
Interrogata de suis complicibus, dixit realiter vidisse et
cognovisse in dicta secta supradictos et prenominatos, agentes et
facientes actus supradictos. Nec ulterius dixit nec
eciam fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemData: 16.11.1498, presentibus
dompno Johanne VuystonisPersona: vicario dicti loci, Francisco JacautPersona: ,
Johanne SovajatPersona: et Petro SilvestriPersona: gubernatoribus ipsius loci,
ac pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.
Alia repeticio cum conclusione
processus dicte MargaritePersona: inquisiteAllineato a destra
Anno quo supra et die sexdecima predicti novembrisData di origine: 16.11.1498, dicta
MargueretaPersona: fuit per prefatum dominum viceinquisitorem interimDa correggere in: iterumv
interrogata super maleficiisTermine: per eam ad causam dicti criminis heresis
perpetratis. Que dixit et respondit alia nescire preter
illa que superius dixit et confessa est. Excepto
confitetur habuisse societatem magistri sui dicti BrunetPersona:
in specie w hominis in dicta septaSic trina vice interpellatis
vicibus. Et quod quando quoiverat cum eo, infirmabatur
per tres aut per quatuor dies postPeriodo: 3 giorni ; et habebat membrum
frigidum. Aliud nescit.
Interrogata iterum de suis complicibus, dixit vidisse
x–complicesMarginalia sul margine sinistro–x et realiter cognovisse in sectis supradictis sepe supradictos Franciscum MarguetPersona: , YsabellamPersona: de PeresLuogo: dictam JolyazPersona: Cambio di lingua: francese,
Pernetum JacautPersona: , Johannem RichardPersona: , GuillemetamPersona: eius uxorem,
JohannemPersona: eorundem conjugum filium, Francesiam Avvy dictam
JacaudPersona: de SugniensLuogo: , Girardum de laz MadaleynazCambio di lingua: francesePersona:
de Pullie PictetLuogo: , Petrum MenetreyPersona: 3 de Pullie luz
GrantCambio di lingua: franceseLuogo: , et quendam senem vocatum PilletPersona: de Sancto
CiriacoLuogo: 4 vestitum quadam veste rossetazCambio di lingua: francese, agentes et
facientes in dicta secta honoremque reverenciam demoni,
[p. 362]Interruzione di paginaet alia facientes que heretici ibidem soliti sunt
facere, ut supra dictum est. Et aliud dixit se
nescire ; sed juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis omnia per
ipsam superius confessata fore vera, et ea vult
manutenere coram omnibus. Tunc prefatus dominus
viceinquisitor dixit prefate confitenti an vellet
conclusionem fieri super dicto suo processu et finem in
eo imponere. Quequidem MargaritaPersona: prefatum
dominum viceinquisitorem rogavit ut concluderet et
finem imponeret dicto eius processui, submictendo
se in contrarium non venire, renunciando juribus, etcAbbreviazione.
Illico comparuit venerandus procuratoDa correggere in: procuratory sacre fideiTermine:
coram dicto domino viceinquisitore, petens concludi
dictum processum et conclusionem fieri. Et
z–conclusio processusMarginalia sul margine sinistro–z tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit
et finem imposuit, etcAbbreviazione., presentibus honesto viro Johanne
MonetiPersona: clericoTermine: , Francisco JacaudPersona: castellano dicti loci
Dompni MartiniOrganizzazione: , PetroPersona: eius filio, Petro JacaudPersona:
fratre dicti FrancisciPersona: , et Girardo dou ForPersona: , ac pluribus
aliis dicti loci Dompni MartiniLuogo: testibus ad
premissa vocatis et rogatis.
De dicti domini viceinquisitoris precepto
[Firma:] asAndreas ThovaciiPersona:
Signum notarileAnnotatione
- Cancellazione biffata: cor[am].↩
- Da correggere in: deputato.↩
- Da correggere in: vellet.↩
- Cancellazione biffata: ad[ucta].↩
- Cancellazione biffata: d.↩
- Cancellazione biffata: al.↩
- Da correggere in: sed.↩
- Da correggere in: ipso.↩
- Da correggere in: pariter.↩
- Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ad.↩
- Da correggere in: .↩
- Cancellazione biffata: d.↩
- Marginalia sul margine sinistro.↩
- Marginalia sul margine sinistro.↩
- Correzione all’altezza della riga, sostituisce: cu.↩
- Da correggere in: dixit.↩
- Da correggere in: deinde.↩
- Correzione all’altezza della riga, sostituisce: guberto.↩
- Da correggere in: et.↩
- Marginalia sul margine sinistro.↩
- Omissione, completato per analogia.↩
- Da correggere in: iterum.↩
- Cancellazione biffata: his.↩
- Marginalia sul margine sinistro.↩
- Da correggere in: procurator.↩
- Marginalia sul margine sinistro.↩
- Le procès reprend le 13 novembreData: 13.11.1498 et non le 9.↩
- Le même nom de démon est évoqué par Isabelle PeratPersona: (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 402).↩
- « Petrus Menestrey seniorPersona: » est dénoncé par François MarguetPersona: le 6 novembre 1498Data: 6.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384). Il s’agit sans doute du même.↩
- Il peut s’agir de Jean PilletPersona: , originaire de Saint-CiergesLuogo: , dénoncé par François MarguetPersona: le 6 novembre 1498Data: 6.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384).↩
Regesto
Marguerite Diserens, de Peyres, détenue au château de Dommartin, comparait le 6 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, Marguerite reconnait avoir été soupçonnée de crime d’hérésie parmi ses voisins et elle admet être la fille d’une femme brûlée comme sorcière à La Sarraz. Le 8 novembre, après la troisième monition, elle avoue avoir fréquenté des hérétiques et reconnait avoir été dénoncée par François Marguet et Isabelle Perat dans leur procès. Ensuite, confrontée, en face à face, à ses accusateurs, elle nie être hérétique. Après un délai de cinq jours, le 13 novembre, Marguerite passe aux aveux et dénonce une femme. Les trois jours suivants, elle poursuit ses aveux et dénonce onze personnes (9 hommes et 2 femmes), y compris les inculpés François Marguet, Isabelle Perat et Pierre Menetrey. Le 16 novembre, après la dernière ratification, le procès est clos. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Marguerite a finalement été condamnée au bûcher par le Chapitre de Lausanne, seigneur temporel de Dommartin.