check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 31-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 31-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Publication de la sentence du procès de sorcellerie intenté contre Margot Rolier, de Villars-Tiercelin, et inventaire de ses biens

1528 settembre 26 – ottobre 1. Château de Dommartin; Villars-Tiercelin

Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.

Les procès de Claude Rolier (SDS VD D 1 26-1 : ACV, Ac 29, p. 443–454), Margot Rolier (SDS VD D 1 31-1 : ACV, Ac 29, p. 469–484), Françoise Gilliéron (SDS VD D 1 30-1 : ACV, Ac 29, p. 485–492) et Jeannette Vincent (SDS-VD-D_2-39-1 : ACV, Bh 10/3) font partie d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, dans les terres du Chapitre cathédral de Lausanne, au cours des années 1520.

L’acte d’exécution de la sentence de Margot Rolier occupe les pages 473 à 484 du registre Ac 29 ; les pages 481 à 483 ont été laissées en blanc. Le dos du cahier (p. 484) contient l’intitulé de la pièce. Il s’agit de l’acte original rédigé par Aymon de Vallone, notaire de Lausanne, qui authentifie le document et valide aussi la copie des articles de la confession à l’aide de son signet.

L’inventaire des biens de Margot Rolier occupe les pages 469 à 472 du registre Ac 29 ; il est donc placé juste avant l’acte d’exécution de la sentence (p. 473–484). Le notaire Benoît de Platea, commissaire aux extentes du Chapitre, authentifie l’inventaire à l’aide de son signet.

Testo editionale


Processus MargaretePersona:
relicte Johannis RolyerPersona: super
crimine heresisTermine: .
Allineato a destra


1528,Data di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniLuogo: 1
Allineato a destra
[p. 473]Interruzione di pagina

Sequitur processus et confessio MargueretePersona:
seu MargotPersona: , relicte quondam Johannis
Rolier
Persona:
de Villario TiercellyniLuogo: , parrochie Dompni
Martini
Luogo:
, in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum canonicorumTermine: cathedralis ecclesie Beate
Marie Virginis Lausannensis
Luogo:
, in castro ipsorum
Dompni MartiniLuogo di origine: nullius dyosesisSic, mancipatamDa correggere in: mancipatea
b–et detentamDa correggere in: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus Franciscus CabaretiPersona: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganizzazione: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli LausannensisOrganizzazione: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePersona: seu MargotPersona: detente quam loci
eiusdem – veluti inquisitorTermine: , servatis monitionibusTermine:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili Johanne CostabilisPersona: ,
castellanoTermine: Dompni MartiniOrganizzazione: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli LausannensisOrganizzazione: 2, dictamDa correggere in: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.*Abbreviazione, lettura incerta3

Et primo videlicet quod sunt viginti aut
triginta anni
Periodo: 30 anni
quod dicta MargueretaPersona:
seu MargotPersona: detenta erat ad locum
appellatum en Laz Tilliz seu ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum nigerDa correggere in: nigrod et pileum etiam
nigerDa correggere in: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem MargueretePersona:
quod erat dyabulusTermine: et habebat nomen
GabrielPersona:  : « Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? »
. Que MargueretaPersona: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus GabrielPersona: dicit eidem
[p. 474]Interruzione di paginaMargotePersona:  : « Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona »
.
Quequidem MargueretaPersona: seu MargotPersona: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePersona: dedit tres solidos monete
Sabaudie
Valuta: 3 sol di Savoia
ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem MargotePersona: detente : « Te opportet renuntiare
Deum »
. Tunc dicta MargotPersona: renuntiavit horeSic
sed non corde et dicto demoni fecit homagiumTermine:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPersona: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos tres solidosValuta: 3 sol in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
detenta quod ipsa5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus GabrielPersona:
ipsam vocavit ad syetamTermine: seu sinagogazTermine:
loco appellato ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese ad diem jovisPeriodo: giovedì
de nocte hora assuetaPeriodo: la notte. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumTermine: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazLuogo: Cambio di lingua: francese et alia synagogaTermine: 6 apud
Laz GolletazLuogo: Cambio di lingua: francese7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra Puliee PictetLuogo: et
una alia es CrouxLuogo: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas die jovisPeriodo: giovedì noctePeriodo: la notte.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumTermine: album
quem demomTermine: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abbreviazione, lettura incerta
[p. 475]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo citurnoTermine: ubi cubabat ; et
unam bustamTermine: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat pussetumTermine: 9 ad
faciendum moriTermine: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra trablaleTermine: dicti citurni ; ac
etiam magister suus GabrielPersona: sibi
precipiebat facere plura mala.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicta MargotaPersona: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum masculumTermine:
ante bornellumTermine: de VillarioLuogo: et posuit de
dicto pusetoTermine: , que erat in dicta busta, per
supra l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPersona: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumDa correggere in: duo anni proxime lapsi–fData: 1526.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
[quod]Omissione, completato per analogiag invenerat unam equam pili nigri En
Morate
Luogo:
Cambio di lingua: francese
10, circa unum annum proxime elapsumData: 1527, et
posuit supra dictam equamTermine: de puseto
quem tradidit magister suus GabrielPersona: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti GlaudiiPersona: .*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod de mense maii proxime elapsiData: maggio 1527 posuit manum
supra unum bovumDa correggere in: bovemTermine: h pili albi blanchenexTermine:
cum dicto puseto, pertinenteDa correggere in: pertinentemi Deofilio SovajatPersona: ,
de quo fuit mortuus.*Abbreviazione, lettura incerta
[p. 476]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
detenta [quod]Omissione, completato per analogiaj, circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detenta
Data: settembre 1528
, posuit de dicto
puseto per supra l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese unius equi pili
nigri, qui erat Jacobo MassotPersona: , de quo
fuit mortuus.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
detenta quod magister suus GabrielPersona: sibi
tradebat de dicto puseto anno quolibet
semel in anno
Data: 1528
, et erat rosetaDa correggere in: rosetok, et faciebat
dictum pusetum des crapoxTermine: Cambio di lingua: francese.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod dedit Glaudio JayetPersona: semel ad potandum,
veniendo11 de LausannaLuogo: , ante domum
dicte MargotePersona: , de aqua, que erat infra
domum, in sua capsaTermine: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus GlaudiusPersona:
fuit valde infirmatus.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamTermine: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, anno proxime elapsoData: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPersona: post prandeumSic12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti JohannisPersona:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti JohannisPersona: ,
de quo fuit mortua.*Abbreviazione, lettura incerta
[p. 477]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod in syetaTermine: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPersona: de malis
per ipsam factis.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
detenta quod habuit societatem magistri
sui demomTermine: GabrielPersona: in synagoga duas
vices et dicit quod l–materiam quamDa correggere in: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo GabrielPersona: erat
figidamDa correggere in: frigidam.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de VillarioLuogo: , veniendo de
campis seu pascuis, hora vesperorumPeriodo: la sera, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese, n–quem equumDa correggere in: qui equus–n pertinebat Anthonio
Barraux
Persona:
, de quo fuit mortuus o–anni proxime elapsiDa correggere in: anno
proxime elapso
–o
Data: 1527
.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
detenta quod sunt circa tres anniData: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti Anthonii BarrauxPersona:  ;
et erat filiamDa correggere in: filiap dicti AnthoniiPersona: in suo
briezTermine: Cambio di lingua: francese, in quo posuit de dicto puseto per
supra laz forsalazTermine: Cambio di lingua: francese dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesPeriodo: 4 giorni, fuit
q13 ab humanis decessa.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: ,
circa quatuor aut quinque annorumDa correggere in: annosrPeriodo: 5 anni, [quod]Omissione, completato per analogias venit
ad domum Jacobi MassotPersona: et dedit filio
dicti JacobiPersona: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.*Abbreviazione, lettura incerta
[p. 478]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPersona: quod anno presentiData: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto, cuiusdamDa correggere in: cuidamt
prime bestieTermine: vocate porchezTermine: Cambio di lingua: francese, que
erat es ChambezPersona: , de quo fuit mortua.*Abbreviazione, lettura incerta

u–Item14 dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
quod venit ipsa heresDa correggere in: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de FeysLuogo: de domo DavidPersona: 15.

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
detenta quod post dictamDa correggere in: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte MargueretePersona:
GabrielPersona: venit En Laz Tilliz ouz ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese,
in quo loco reperit dictam MargotamPersona:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa MargueretaPersona: sibi dedit
unum vitulum de suis.–u

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod Glaudius JayetPersona: eidem dixit quod ipsa
erat heresDa correggere in: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPersona: concordavit cum ipso ad unum
bichetum bladi
Misura del volume: 1 mass frumento
, eo quod ipse Glaudius JayetPersona:
dimicteret dormire causam.*Abbreviazione, lettura incerta
[p. 479]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abbreviazione, lettura incerta

Conclusus est processus suprascriptumDa correggere in: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPersona: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavo
Data di origine: 26.9.1528
.
[Firma:]
Aymo de VanePersona: Signum notarile

Die lune ante festum Sancti MichaelisPersona: anno
quo supra
Data di origine: 28.9.1528
, fuit adducta prenominata MargueretaPersona:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniLuogo di origine: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata16 iterum dicta MargueretaPersona: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam MargueretamPersona: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPersona: , Johannem BarrauxPersona: , Johannem
Cruscho
Persona:
, Petrum MarguetPersona: , Petrum DiserensPersona: ,
[p. 480]Interruzione di paginaGirardum JaquierPersona: , Glaudium PilletPersona: , Roletum
Garym
Persona:
, Jacobum GillieronPersona: , necnon Jacobum
Massot
Persona:
, Anthonium BarrauxPersona: , Deumfilium SovajatPersona: ,
parrochie Dompni MartiniLuogo: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta MargueretaPersona: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet duxiDa correggere in: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque MargueretaPersona: ad curiam vocatam
et adductam18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro PetroPersona: , lanisteTermine: LausannensiLuogo: , ad executandam.
Qui lanistamDa correggere in: lanistaaa eandemSic delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniLuogo: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePersona: uri fecit ut supra cognitum est.

De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supra
Data di origine: 28.9.1528
.

Originale.
[Firma:] Aymo de Vane Persona: Signum notarile
[p. 481]Interruzione di pagina
[p. 482]Interruzione di pagina
[p. 483]Interruzione di pagina19
[p. 469]Interruzione di pagina
[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1528Data: 1528


Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePersona: relicte Johannis RolierPersona: .


Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio Villarii TiercelliniLuogo:
cum ortoDa correggere in: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.

Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentum
Misura del volume: 300 covoni frumento
.

Item ordei octo vel novem gerbeMisura del volume: 9 covoni orzo .

Item avene gerbe duocentumMisura del volume: 200 covoni avena .

Item unus currus pisorumMisura/peso approssimativo: 2 carri piselli pauci valoris.

Item decemocto cumrs feniMisura/peso approssimativo: 18 carri fieno .

Item duodecim pose investiteTermine: bladoMisura dell'area: 12 jucharten scilicet
novem bladi messelliTermine: Misura dell'area: 9 jucharten et tres frumentiMisura dell'area: 3 jucharten .

Item duodecim poseMisura dell'area: 12 jucharten de freytitTermine: Cambio di lingua: francese galiceTermine:
ad seminandam avenam.

Item undecim poseMisura dell'area: 11 jucharten semoralisTermine: .

Item quindecim falcateMisura dell'area: 15 fauchées tam prati quam clausiTermine: .

Item una ochiaTermine: canapisTermine: et unus alius
ortusDa correggere in: hortusac.

Item nemoris viginti poseMisura dell'area: 20 jucharten vel circa.

Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisTermine:
jumentis.

Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheTermine: lactive.
[p. 470]Interruzione di pagina

Item duo parvi vituliTermine: anni presentis.

Item quinque capreTermine: lacticine.

Item una ovisTermine: cum agnoTermine: suo.

Item quatuor porciTermine: magni et una porca
ducens quinque nascentes.

Item quinque oceTermine: et una duodena
gallinarumTermine: cum gallo.

Item duo currusMisura/peso approssimativo: 2 carri nemoris et sex
ingyniTermine: Cambio di lingua: francese galice.

Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrTermine: de ferCambio di lingua: francese.

Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaTermine: cum le enchapplozTermine: Cambio di lingua: francese.

Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaTermine: .

Item quatuor terebraTermine: tam parva quam magna
et unum exchanprozTermine: Cambio di lingua: francese.

Item una solletaTermine: et una villis ressiaTermine: .

Item unus parvus cultellus pariouxTermine: Cambio di lingua: francese.

Item culcitraTermine: et pulvinarTermine: unum cum uno
villi cohopertorioTermine: .

Item duodecim lintheaminaTermine: pauci
valoris ; unum mantilleTermine: .
[p. 471]Interruzione di pagina

Item una pesiaTermine: grosse lane ovis.

ltem canapisTermine: una duodena.

Item duo potiTermine: metalli, unus magnus
et unus parvus.

Item una carderiaTermine: tenoris unius
situleTermine: cum dimidia ; due patelle
pendentes
Termine:
, quarum una est pauci
valoris.

Item una patella friseriaTermine: ,
unus pochonTermine: et una echomeriaTermine: .

Item una plvisDa correggere in: pelvisTermine: ad pauci valoris.

Item duo situli ; media duodeDa correggere in: duodenaae
discorumTermine: nemoris, et scutelleTermine: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de greletTermine: Cambio di lingua: francese.

Item una scutella magna ad laccesTermine: .

Item una mensa cum le trabichetTermine: Cambio di lingua: francese
et scanoTermine: .

Item una duodena caseorum.

Item quatuor poti butiri.

Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.

Item orreumTermine: ante domum.

Item due benne apiumTermine: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem JordanusPersona: 20
[p. 472]Interruzione di paginapromisit juramento suo etcAbbreviazione., et super
obligatione bonorum suorum etcAbbreviazione.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis Beate
Marie Lausannensis
Luogo:
bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbbreviazione., rreddere etcAbbreviazione., fiat etcAbbreviazione.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPersona: archangelli
Data di origine: 1.10.1528
in dicto
loco Villarii TiercelliniLuogo di origine: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavo
Data di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528
.

[Firma:] Benedictus de PlatheaPersona: Signum notarile

Annotatione

  1. Da correggere in: mancipate.
  2. Da correggere in: et detente.
  3. Da correggere in: dicta.
  4. Da correggere in: nigro.
  5. Da correggere in: nigrum.
  6. Da correggere in: duo anni proxime lapsi.
  7. Omissione, completato per analogia.
  8. Da correggere in: bovemTermine: .
  9. Da correggere in: pertinentem.
  10. Omissione, completato per analogia.
  11. Da correggere in: roseto.
  12. Da correggere in: materia que.
  13. Da correggere in: frigida.
  14. Da correggere in: qui equus.
  15. Da correggere in: anno
    proxime elapso
    .
  16. Da correggere in: filia.
  17. Cancellazione biffata: mortua est.
  18. Da correggere in: annos.
  19. Omissione, completato per analogia.
  20. Da correggere in: cuidam.
  21. Cancellazione sbarrata.
  22. Da correggere in: heresis.
  23. Da correggere in: dictum.
  24. Da correggere in: heresis.
  25. Da correggere in: suprascriptus.
  26. Da correggere in: duci.
  27. Da correggere in: lanista.
  28. Da correggere in: horto.
  29. Da correggere in: hortus.
  30. Da correggere in: pelvisTermine: .
  31. Da correggere in: duodena.
  1. Cet intitulé figure à la page 484 du registre, les pages 481–483 étant restées blanches. Avant la reliure, la page 484 était la dernière du cahier contenant la procédure ; l’intitulé, une fois le cahier plié, permettait de connaître rapidement le contenu d’une pièce.
  2. Il manque « presente » ou un terme équivalent, le châtelain représentant le Chapitre lors de l’interrogatoire.
  3. L’(*) signale le paraphe que le notaire appose à la fin de chaque paragraphe ou aveu.
  4. Ce lieu n’a pas pu être identifié. Littéralement ce lieu-dit ce situe « sous le Tilleul » ou « sous le Chêne ».
  5. « Ipsa » n’a ici aucune valeur grammaticale puisqu’il y a un changement de sujet en cours de phrase, « dictus dyabulus Gabriel » devenant le sujet de « vocavit ».
  6. Le notaire utilise d’abord la forme en langue vulgaire « synagogazTermine:  », puis la forme latine. Plus loin, la forme vulgaire est à nouveau utilisée.
  7. Peut-être GilletteLuogo: , tout près ou Les GolettesLuogo: , dans la seigneurie de Rue.
  8. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  9. Le notaire n’est pas au claire sur le genre à attribuer à « pussetum ». Il hésite également entre les formes « pussetumTermine:  » et « pusetumTermine:  ».
  10. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  11. On attendrait plutôt « venienti » ; c’est probablement ClaudePersona: qui vient de LausanneLuogo: .
  12. La même forme est utilisée pour « prandium » dans le procès de Françoise GilliéronPersona: (cf. lignes 91, 112 et 114).
  13. Le notaire différencie cette fois les meurtres de personnes de ceux d’animaux.
  14. Les deux aveux qui suivent, concernant l’initiation de MargotPersona: , n’ont pas abouti et sont cancellés dans le texte. On peut remarquer en outre que le notaire n’y a pas apposé son paraphe.
  15. Cette personne n’a pas pu être identifée.
  16. « Interrogata » dépend de fuit six lignes plus haut.
  17. La construction de ce passage est difficilement compréhensible. Dans la sentence contre Jeannette VincentPersona: , un ablatif absolu était utilisé. Peut-être « remotam » et « petitam » sont-ils les sujets d’une proposition infinitive dont le verbe est « adiudicari » et qui serait introduite par la phrase précédente « ad ponendum in cognitionem ». Comme dans le procès VincentPersona: , il s’agit d’une sentence en deux temps : le châtelain demande d’abord que MargotPersona: soit adjugée au Chapitre ; ensuite le jugement est rendu par la cour avec le châtelain (cf. procès de Jeannette VincentPersona: ).
  18. Le notaire utilise une sorte d’ablatif absolu à l’accusatif qui aurait mal tourné à cause de la fonction d’objet qu’il a par la suite.
  19. La page 484, dernière page du cahier, est positionée en page de titre.
  20. Il s’agit, peut-être, de Jordan RollierPersona: , le fils de MargotPersona: et de JeanPersona: .