Processus MargaretePersona:
relicte Johannis RolyerPersona: super
crimine heresisTermine: .Allineato a destra
1528,Data di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniLuogo: 1
Allineato a destra
26 septembre 1528
Sequitur processus et confessio
MargueretePersona:
seu
MargotPersona: , relicte quondam
Johannis
RolierPersona: de
Villario TiercellyniLuogo: , parrochie
Dompni
MartiniLuogo: , in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum
canonicorumTermine: cathedralis ecclesie
Beate
Marie Virginis LausannensisLuogo: , in castro ipsorum
Dompni MartiniLuogo di origine: nullius
dyosesisSic,
mancipatamCorretto da: mancipatea
b–et detentamCorretto da: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus
Franciscus CabaretiPersona: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganizzazione: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli
LausannensisOrganizzazione: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePersona: seu
MargotPersona: detente quam loci
eiusdem – veluti
inquisitorTermine: , servatis
monitionibusTermine:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili
Johanne CostabilisPersona: ,
castellanoTermine: Dompni MartiniOrganizzazione: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli
LausannensisOrganizzazione: 2,
dictamCorretto da: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.
*Abbreviazione, lettura incerta3
Et primo videlicet quod
sunt viginti aut
triginta anniPeriodo: 30 anni quod dicta
MargueretaPersona:
seu
MargotPersona: detenta erat ad locum
appellatum en
Laz Tilliz seu ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum
nigerCorretto da: nigrod et pileum etiam
nigerCorretto da: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem
MargueretePersona:
quod erat
dyabulusTermine: et habebat nomen
GabrielPersona: :
« Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? ». Que
MargueretaPersona: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus
GabrielPersona: dicit eidem
MargotePersona: :
« Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona ».
Quequidem
MargueretaPersona: seu
MargotPersona: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePersona: dedit
tres solidos monete
SabaudieValuta: 3 sol di Savoia ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem
MargotePersona: detente :
« Te opportet renuntiare
Deum ». Tunc dicta
MargotPersona: renuntiavit
horeSic
sed non corde et dicto demoni fecit
homagiumTermine:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPersona: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos
tres solidosValuta: 3 sol in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
detenta quod ipsa
5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus
GabrielPersona:
ipsam vocavit ad
syetamTermine: seu
sinagogazTermine:
loco appellato
ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese ad
diem jovisPeriodo: giovedì
de nocte hora assuetaPeriodo: la notte. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumTermine: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazLuogo: Cambio di lingua: francese et alia
synagogaTermine: 6 apud
Laz GolletazLuogo: Cambio di lingua: francese7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra
Puliee PictetLuogo: et
una alia
es CrouxLuogo: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas
die jovisPeriodo: giovedì noctePeriodo: la notte.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumTermine: album
quem demomTermine: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo
citurnoTermine: ubi cubabat ; et
unam
bustamTermine: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat
pussetumTermine: 9 ad
faciendum
moriTermine: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra
trablaleTermine: dicti citurni ; ac
etiam magister suus
GabrielPersona: sibi
precipiebat facere plura mala.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicta
MargotaPersona: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum
masculumTermine:
ante
bornellumTermine: de
VillarioLuogo: et posuit de
dicto
pusetoTermine: , que erat in dicta busta, per
supra
l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPersona: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumCorretto da: duo anni proxime lapsi–fData: 1526.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
[quod]Omissione, completato per analogiag invenerat unam equam pili nigri
En
MorateLuogo: Cambio di lingua: francese10,
circa unum annum proxime elapsumData: 1527, et
posuit supra dictam
equamTermine: de puseto
quem tradidit magister suus
GabrielPersona: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti
GlaudiiPersona: .
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
quod de
mense maii proxime elapsiData: maggio 1527 posuit manum
supra unum
bovumCorretto da: bovemTermine: h pili albi
blanchenexTermine:
cum dicto puseto,
pertinenteCorretto da: pertinentemi Deofilio SovajatPersona: ,
de quo fuit mortuus.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
detenta
[quod]Omissione, completato per analogiaj,
circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detentaData: settembre 1528, posuit de dicto
puseto per supra
l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese unius equi pili
nigri, qui erat
Jacobo MassotPersona: , de quo
fuit mortuus.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
detenta quod magister suus
GabrielPersona: sibi
tradebat de dicto puseto
anno quolibet
semel in annoData: 1528, et erat
rosetaCorretto da: rosetok, et faciebat
dictum pusetum
des crapoxTermine: Cambio di lingua: francese.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
quod dedit
Glaudio JayetPersona: semel ad potandum,
veniendo
11 de
LausannaLuogo: , ante domum
dicte
MargotePersona: , de aqua, que erat infra
domum, in sua
capsaTermine: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus
GlaudiusPersona:
fuit valde infirmatus.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamTermine: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod,
anno proxime elapsoData: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPersona: post
prandeumSic12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti
JohannisPersona:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti
JohannisPersona: ,
de quo fuit mortua.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona:
quod in syetaTermine: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPersona: de malis
per ipsam factis.*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
detenta quod habuit societatem magistri
sui
demomTermine: GabrielPersona: in synagoga duas
vices et dicit quod
l–materiam quamCorretto da: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo
GabrielPersona: erat
figidamCorretto da: frigidam.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de
VillarioLuogo: , veniendo de
campis seu pascuis,
hora vesperorumPeriodo: la sera, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese,
n–quem equumCorretto da: qui equus–n pertinebat
Anthonio
BarrauxPersona: , de quo fuit mortuus
o–anni proxime elapsiCorretto da: anno
proxime elapso–oData: 1527.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona:
detenta quod
sunt circa tres anniData: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti
Anthonii BarrauxPersona: ;
et erat
filiamCorretto da: filiap dicti
AnthoniiPersona: in suo
briezTermine: Cambio di lingua: francese, in quo posuit de dicto puseto per
supra
laz forsalazTermine: Cambio di lingua: francese dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesPeriodo: 4 giorni, fuit
q13 ab humanis decessa.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPersona: ,
circa quatuor aut quinque annorumCorretto da: annosrPeriodo: 5 anni,
[quod]Omissione, completato per analogias venit
ad domum
Jacobi MassotPersona: et dedit filio
dicti
JacobiPersona: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPersona: quod
anno presentiData: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto,
cuiusdamCorretto da: cuidamt
prime bestieTermine: vocate
porchezTermine: Cambio di lingua: francese, que
erat es
ChambezPersona: , de quo fuit mortua.
*Abbreviazione, lettura incerta
u–Item
14 dicit et confessa est dicta
MargueretaPersona:
quod venit ipsa
heresCorretto da: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de
FeysLuogo: de domo
DavidPersona: 15.
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPersona:
detenta quod post
dictamCorretto da: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte
MargueretePersona:
GabrielPersona: venit
En Laz Tilliz ouz ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese,
in quo loco reperit dictam
MargotamPersona:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa
MargueretaPersona: sibi dedit
unum vitulum de suis.
–u
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod
Glaudius JayetPersona: eidem dixit quod ipsa
erat
heresCorretto da: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPersona: concordavit cum ipso ad
unum
bichetum bladiMisura del volume: 1 mass frumento , eo quod ipse
Glaudius JayetPersona:
dimicteret dormire causam.
*Abbreviazione, lettura incerta
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abbreviazione, lettura incerta
Conclusus est processus
suprascriptumCorretto da: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPersona: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavoData di origine: 26.9.1528.
[Firma:] Aymo de VanePersona: Signum notarile
28 septembre 1528
Die lune ante festum Sancti MichaelisPersona: anno
quo supraData di origine: 28.9.1528, fuit adducta prenominata
MargueretaPersona:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniLuogo di origine: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata
16 iterum dicta
MargueretaPersona: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam
17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam
MargueretamPersona: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPersona: ,
Johannem BarrauxPersona: ,
Johannem
CruschoPersona: ,
Petrum MarguetPersona: ,
Petrum DiserensPersona: ,
Girardum JaquierPersona: ,
Glaudium PilletPersona: ,
Roletum
GarymPersona: ,
Jacobum GillieronPersona: , necnon
Jacobum
MassotPersona: ,
Anthonium BarrauxPersona: ,
Deumfilium SovajatPersona: ,
parrochie
Dompni MartiniLuogo: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta
MargueretaPersona: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet
duxiCorretto da: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque
MargueretaPersona: ad curiam vocatam
et adductam
18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro
PetroPersona: ,
lanisteTermine: LausannensiLuogo: , ad executandam.
Qui
lanistamCorretto da: lanistaaa eandemSic delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniLuogo: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePersona: uri fecit ut supra cognitum est.
De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supraData di origine: 28.9.1528.
Originale.
[Firma:] Aymo de Vane Persona: Signum notarile
19
Inventaire des biens de Margot Rollier, 1er octobre 1528, Villars-Tiercelin 20
[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1528Data: 1528
Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePersona: relicte Johannis RolierPersona: .
Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio
Villarii TiercelliniLuogo:
cum
ortoCorretto da: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.
Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentumMisura del volume: 300 covoni frumento .
Item ordei octo vel novem gerbeMisura del volume: 9 covoni orzo .
Item avene gerbe duocentumMisura del volume: 200 covoni avena .
Item unus currus pisorumMisura/peso approssimativo: 2 carri piselli pauci valoris.
Item decemocto cumrs feniMisura/peso approssimativo: 18 carri fieno .
Item duodecim pose investiteTermine: bladoMisura dell'area: 12 jucharten scilicet
novem bladi messelliTermine: Misura dell'area: 9 jucharten et tres frumentiMisura dell'area: 3 jucharten .
Item duodecim poseMisura dell'area: 12 jucharten de freytitTermine: Cambio di lingua: francese galiceTermine:
ad seminandam avenam.
Item undecim poseMisura dell'area: 11 jucharten semoralisTermine: .
Item quindecim falcateMisura dell'area: 15 fauchées tam prati quam clausiTermine: .
Item una
ochiaTermine: canapisTermine: et unus alius
ortusCorretto da: hortusac.
Item nemoris viginti poseMisura dell'area: 20 jucharten vel circa.
Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisTermine:
jumentis.
Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheTermine: lactive.
Item duo parvi vituliTermine: anni presentis.
Item quinque capreTermine: lacticine.
Item una ovisTermine: cum agnoTermine: suo.
Item quatuor porciTermine: magni et una porca
ducens quinque nascentes.
Item quinque oceTermine: et una duodena
gallinarumTermine: cum gallo.
Item duo currusMisura/peso approssimativo: 2 carri nemoris et sex
ingyniTermine: Cambio di lingua: francese galice.
Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrTermine: de ferCambio di lingua: francese.
Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaTermine: cum le enchapplozTermine: Cambio di lingua: francese.
Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaTermine: .
Item quatuor terebraTermine: tam parva quam magna
et unum exchanprozTermine: Cambio di lingua: francese.
Item una solletaTermine: et una villis ressiaTermine: .
Item unus parvus cultellus pariouxTermine: Cambio di lingua: francese.
Item culcitraTermine: et pulvinarTermine: unum cum uno
villi cohopertorioTermine: .
Item duodecim lintheaminaTermine: pauci
valoris ; unum mantilleTermine: .
Item una pesiaTermine: grosse lane ovis.
ltem canapisTermine: una duodena.
Item duo potiTermine: metalli, unus magnus
et unus parvus.
Item una carderiaTermine: tenoris unius
situleTermine: cum dimidia ; due patelle
pendentesTermine: , quarum una est pauci
valoris.
Item una patella friseriaTermine: ,
unus pochonTermine: et una echomeriaTermine: .
Item una
plvisCorretto da: pelvisTermine: ad pauci valoris.
Item duo situli ; media
duodeCorretto da: duodenaae
discorumTermine: nemoris, et
scutelleTermine: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de
greletTermine: Cambio di lingua: francese.
Item una scutella magna ad laccesTermine: .
Item una mensa cum le trabichetTermine: Cambio di lingua: francese
et scanoTermine: .
Item una duodena caseorum.
Item quatuor poti butiri.
Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.
Item orreumTermine: ante domum.
Item due benne apiumTermine: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem
JordanusPersona: 21
promisit juramento suo
etcAbbreviazione., et super
obligatione bonorum suorum
etcAbbreviazione.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis
Beate
Marie LausannensisLuogo: bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbbreviazione.,
reddereNell'originale: r etcAbbreviazione., fiat
etcAbbreviazione.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPersona: archangelliData di origine: 1.10.1528 in dicto
loco Villarii TiercelliniLuogo di origine: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavoData di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528.
[Firma:] Benedictus de PlatheaPersona: Signum notarile
Regesto
Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.