check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 31-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 31-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Publication de la sentence du procès de sorcellerie intenté contre Margot Rolier, de Villars-Tiercelin, et inventaire de ses biens

1528 settembre 26 – ottobre 1. Château de Dommartin; Villars-Tiercelin

Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.

Les procès de Claude Rolier (SDS VD D 1 26-1 : ACV, Ac 29, p. 443–454), Margot Rolier (SDS VD D 1 31-1 : ACV, Ac 29, p. 469–484), Françoise Gilliéron (SDS VD D 1 30-1 : ACV, Ac 29, p. 485–492) et Jeannette Vincent (SDS-VD-D_2-39-1 : ACV, Bh 10/3) font partie d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, dans les terres du Chapitre cathédral de Lausanne, au cours des années 1520.

L’acte d’exécution de la sentence de Margot Rolier occupe les pages 473 à 484 du registre Ac 29 ; les pages 481 à 483 ont été laissées en blanc. Le dos du cahier (p. 484) contient l’intitulé de la pièce. Il s’agit de l’acte original rédigé par Aymon de Vallone, notaire de Lausanne, qui authentifie le document et valide aussi la copie des articles de la confession à l’aide de son signet.

L’inventaire des biens de Margot Rolier occupe les pages 469 à 472 du registre Ac 29 ; il est donc placé juste avant l’acte d’exécution de la sentence (p. 473–484). Le notaire Benoît de Platea, commissaire aux extentes du Chapitre, authentifie l’inventaire à l’aide de son signet.

Testo editionale

Processus MargaretePersona: relicte Johannis RolyerPersona: super crimine heresisTermine: .Allineato a destra

1528,Data di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528 Dompni MartiniLuogo: 1 Allineato a destra

[p. 473]Interruzione di pagina

26 septembre 1528

Sequitur processus et confessio MargueretePersona: seu MargotPersona: , relicte quondam Johannis RolierPersona: de Villario TiercellyniLuogo: , parrochie Dompni MartiniLuogo: , in carceribus reverendorum et venerabilium dominorum canonicorumTermine: cathedralis ecclesie Beate Marie Virginis LausannensisLuogo: , in castro ipsorum Dompni MartiniLuogo di origine: nullius dyosesisSic, mancipatamCorretto da: mancipatea b–et detentamCorretto da: et detente–b de et pro crimine heresis. Super quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis dominus Franciscus CabaretiPersona: , regularis canonicus Sancti Marii LausannensisOrganizzazione: , – ad requisitionem et instantiam prefati venerabilis capituli LausannensisOrganizzazione: , domini temporalis et spiritualis et tam predicte MargueretePersona: seu MargotPersona: detente quam loci eiusdem – veluti inquisitorTermine: , servatis monitionibusTermine: debitis precedentibus et aliis divino et humano jure requisitis, processit modo et forma subscriptis ; nobili Johanne CostabilisPersona: , castellanoTermine: Dompni MartiniOrganizzazione: , parte prefatorum dominorum canonicorum capituli LausannensisOrganizzazione: 2, dictamCorretto da: dictac dominum inquisitorem interrogata modo et forma inferius descriptis super casu heresis. Que dicit et recognovit prout sequitur.*Abbreviazione, lettura incerta3

Et primo videlicet quod sunt viginti aut triginta anniPeriodo: 30 anni quod dicta MargueretaPersona: seu MargotPersona: detenta erat ad locum appellatum en Laz Tilliz seu ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese4 ubi erat valde tristis ; et ibi invenit unum hominem vestitum nigerCorretto da: nigrod et pileum etiam nigerCorretto da: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem MargueretePersona: quod erat dyabulusTermine: et habebat nomen GabrielPersona:  : « Tu es valde tristis ! Quid habes et quo vadis ? ». Que MargueretaPersona: dicit quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille homo dyabulus GabrielPersona: dicit eidem [p. 474]Interruzione di paginaMargotePersona:  : « Tu habes multa mala, ynmo, si tu velis michi credere, ego faciem te divitem et dabo tibi quam plurima bona ». Quequidem MargueretaPersona: seu MargotPersona: detenta dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem MargueretePersona: dedit tres solidos monete SabaudieValuta: 3 sol di Savoia ut sibi videbatur. Postea dicit eidem MargotePersona: detente : « Te opportet renuntiare Deum ». Tunc dicta MargotPersona: renuntiavit horeSic sed non corde et dicto demoni fecit homagiumTermine: sibi osculando in culo. Et illico quod dicta MargotaPersona: fuit in domo sue habitacionis, posuit dictos tres solidosValuta: 3 sol in sua bursa cum pluribus aliis pecuniis.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: detenta quod ipsa5, cum pluribus aliis personis quas non cognoscebat, dictus dyabulus GabrielPersona: ipsam vocavit ad syetamTermine: seu sinagogazTermine: loco appellato ou ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese ad diem jovisPeriodo: giovedì de nocte hora assuetaPeriodo: la notte. Et dicit dicta detenta quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus martinetumTermine: Iohannis sinagogaz edam versus Laz MollietazLuogo: Cambio di lingua: francese et alia synagogaTermine: 6 apud Laz GolletazLuogo: Cambio di lingua: francese7 ac etiam una alia synagoga eundo contra Puliee PictetLuogo: et una alia es CrouxLuogo: 8 ; et maxime tenebant dictas synagogas die jovisPeriodo: giovedì noctePeriodo: la notte.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod ipsa ibat ad dictas syetas seu synagogas supra unum baculumTermine: album quem demomTermine: sibi dederat ; et quando volebat ire supra dictum baculum, dicebat : « Vade ex parte dyabuli ».*Abbreviazione, lettura incerta

[p. 475]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum lectum in suo citurnoTermine: ubi cubabat ; et unam bustamTermine: quam dictus dyabulus sibi tradiderat, in qua erat pussetumTermine: 9 ad faciendum moriTermine: personas aut animalia, et tenebat illam bustam in sua domo supra trablaleTermine: dicti citurni ; ac etiam magister suus GabrielPersona: sibi precipiebat facere plura mala.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicta MargotaPersona: dicit et confessa est quod ipsa paulo post invenit unum masculumTermine: ante bornellumTermine: de VillarioLuogo: et posuit de dicto pusetoTermine: , que erat in dicta busta, per supra l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese dicti masculi, qui pertinebat Glaudio JayetPersona: , de quo fuit mortuus, et sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumCorretto da: duo anni proxime lapsi–fData: 1526.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: [quod]Omissione, completato per analogiag invenerat unam equam pili nigri En MorateLuogo: Cambio di lingua: francese10, circa unum annum proxime elapsumData: 1527, et posuit supra dictam equamTermine: de puseto quem tradidit magister suus GabrielPersona: , de quo fuit mortua ante domum dicti GlaudiiPersona: .*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod de mense maii proxime elapsiData: maggio 1527 posuit manum supra unum bovumCorretto da: bovemTermine: h pili albi blanchenexTermine: cum dicto puseto, pertinenteCorretto da: pertinentemi Deofilio SovajatPersona: , de quo fuit mortuus.*Abbreviazione, lettura incerta

[p. 476]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: detenta [quod]Omissione, completato per analogiaj, circa tres aut quatuor dies antequam fuisset detentaData: settembre 1528, posuit de dicto puseto per supra l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese unius equi pili nigri, qui erat Jacobo MassotPersona: , de quo fuit mortuus.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: detenta quod magister suus GabrielPersona: sibi tradebat de dicto puseto anno quolibet semel in annoData: 1528, et erat rosetaCorretto da: rosetok, et faciebat dictum pusetum des crapoxTermine: Cambio di lingua: francese.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod dedit Glaudio JayetPersona: semel ad potandum, veniendo11 de LausannaLuogo: , ante domum dicte MargotePersona: , de aqua, que erat infra domum, in sua capsaTermine: in qua posuerat modicum dicti puseti ; de qua dictus GlaudiusPersona: fuit valde infirmatus.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta quod, revertendo, dictam cassamTermine: infra domum suam nectidavit, eo quod nullus caperet malum.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta quod, anno proxime elapsoData: 1527, ivit ad domum Johannis SovajatPersona: post prandeumSic12 et invenit ante ignem suam filiam dicti JohannisPersona: et posuit de illo pusseto dicte filie et duxit ipsam in citumo dicti JohannisPersona: , de quo fuit mortua.*Abbreviazione, lettura incerta

[p. 477]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod in syetaTermine: seu synagogaz reddebat computum magistro suo GabrielPersona: de malis per ipsam factis.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: detenta quod habuit societatem magistri sui demomTermine: GabrielPersona: in synagoga duas vices et dicit quod l–materiam quamCorretto da: materia que–l exiebat de dicto magistro suo GabrielPersona: erat figidamCorretto da: frigidam.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: quod ipsa invenit unum equum pili nigri ante bornellum de VillarioLuogo: , veniendo de campis seu pascuis, hora vesperorumPeriodo: la sera, et posuit dicto equo de puseto per supra l’aretazTermine: Cambio di lingua: francese, n–quem equumCorretto da: qui equus–n pertinebat Anthonio BarrauxPersona: , de quo fuit mortuus o–anni proxime elapsiCorretto da: anno proxime elapso–oData: 1527.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: detenta quod sunt circa tres anniData: 1525 quod ipsa venit in domo dicti Anthonii BarrauxPersona:  ; et erat filiamCorretto da: filiap dicti AnthoniiPersona: in suo briezTermine: Cambio di lingua: francese, in quo posuit de dicto puseto per supra laz forsalazTermine: Cambio di lingua: francese dicte filie ; et illico, infra tres aut quatuor diesPeriodo: 4 giorni, fuit q13 ab humanis decessa.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta MargotaPersona: , circa quatuor aut quinque annorumCorretto da: annosrPeriodo: 5 anni, [quod]Omissione, completato per analogias venit ad domum Jacobi MassotPersona: et dedit filio dicti JacobiPersona: de dicto puseto, de quo ab humanis decessit.*Abbreviazione, lettura incerta

[p. 478]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona: quod anno presentiData: 1528 dedit avenam ante suam domum, in qua avena posuerat de dicto puseto, cuiusdamCorretto da: cuidamt prime bestieTermine: vocate porchezTermine: Cambio di lingua: francese, que erat es ChambezPersona: , de quo fuit mortua.*Abbreviazione, lettura incerta

u–Item14 dicit et confessa est dicta MargueretaPersona: quod venit ipsa heresCorretto da: heresisv propter quemdam errorem quem habebat cum filia eius filie de FeysLuogo: de domo DavidPersona: 15.

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona: detenta quod post dictamCorretto da: dictumw errorem octo dierum magister suus dicte MargueretePersona: GabrielPersona: venit En Laz Tilliz ouz ChanozLuogo: Cambio di lingua: francese, in quo loco reperit dictam MargotamPersona: et petiit si vellet sibi dare aliquid. Et tunc ipsa MargueretaPersona: sibi dedit unum vitulum de suis.–u

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona: quod de omnibus malis suprascriptis per ipsam factis, numquam nullo tempore fecit confessionem.*Abbreviazione, lettura incerta

Item dicit et confessa est dicta detenta quod Glaudius JayetPersona: eidem dixit quod ipsa erat heresCorretto da: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa MargueretaPersona: concordavit cum ipso ad unum bichetum bladiMisura del volume: 1 mass frumento , eo quod ipse Glaudius JayetPersona: dimicteret dormire causam.*Abbreviazione, lettura incerta

[p. 479]Interruzione di pagina

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPersona: detenta quod non est nisi dymidium annum quod ipsa stetit in synagoga.*Abbreviazione, lettura incerta

Conclusus est processus suprascriptumCorretto da: suprascriptusy die sabati ante festum Sancti MichaelisPersona: anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo octavoData di origine: 26.9.1528.

[Firma:] Aymo de VanePersona: Signum notarile

28 septembre 1528

Die lune ante festum Sancti MichaelisPersona: anno quo supraData di origine: 28.9.1528, fuit adducta prenominata MargueretaPersona: coram prefato domino castellano, super pontem dicti castri Dompni MartiniLuogo di origine: , in judicio pro tribunali sedente, narratisque et lectis coram populo nonnullis articulis heresis, supra in presenti processu descriptis et per dictam delatam confessatis, et interrogata16 iterum dicta MargueretaPersona: delata si illa essent vera ; que illa recognovit et confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus dominus castellanus dictam delatam retrahi fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ; a curia remotam17, petitam per dictum dominum castellanum dictam MargueretamPersona: dictis reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ; cognitum fuit in dictam curiam concorditer per Glaudium GuyotPersona: , Johannem BarrauxPersona: , Johannem CruschoPersona: , Petrum MarguetPersona: , Petrum DiserensPersona: , [p. 480]Interruzione di paginaGirardum JaquierPersona: , Glaudium PilletPersona: , Roletum GarymPersona: , Jacobum GillieronPersona: , necnon Jacobum MassotPersona: , Anthonium BarrauxPersona: , Deumfilium SovajatPersona: , parrochie Dompni MartiniLuogo: , pluresque alios probos homines cum dicto castellano in curia premissa concorditer quod dicta MargueretaPersona: delata, adtentis heresitatibus et malefactis per ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant, ita et taliter quod corpus eius deberet duxiCorretto da: duciz a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri executio malefactorum et ibi debere super foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic factam dictaque MargueretaPersona: ad curiam vocatam et adductam18, dictus dominus castellanus dictam cognitionem reportavit illamque tradidit magistro PetroPersona: , lanisteTermine: LausannensiLuogo: , ad executandam. Qui lanistamCorretto da: lanistaaa eandemSic delatam ad locum solitum fieri tales cognitiones in castellania Dompni MartiniLuogo: transducit dictumque corpus predicte MargueretePersona: uri fecit ut supra cognitum est.
De quibus premissis, prefatus castellanus per me notarium subscriptum sibi fieri petiit litteram testimonialem, quam sibi de cognitione quorum supra sibi concessi et tradidi. Presentibus quibus supra. Datum et actum ut supraData di origine: 28.9.1528.

Originale.
[Firma:] Aymo de Vane Persona: Signum notarile

[p. 481]Interruzione di pagina

[p. 482]Interruzione di pagina

[p. 483]Interruzione di pagina19

[p. 469]Interruzione di pagina

Inventaire des biens de Margot Rollier, 1er octobre 1528, Villars-Tiercelin 20

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1528Data: 1528

Sequitur bonorum inventarium quondam MargaretePersona: relicte Johannis RolierPersona: .

Et primo domus cum pertinentiis Suis, sita in villagio Villarii TiercelliniLuogo: cum ortoCorretto da: hortoab retro contiguo iuxta suos limites.

Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis circa tercentumMisura del volume: 300 covoni frumento .

Item ordei octo vel novem gerbeMisura del volume: 9 covoni orzo .

Item avene gerbe duocentumMisura del volume: 200 covoni avena .

Item unus currus pisorumMisura/peso approssimativo: 2 carri piselli pauci valoris.

Item decemocto cumrs feniMisura/peso approssimativo: 18 carri fieno .

Item duodecim pose investiteTermine: bladoMisura dell'area: 12 jucharten scilicet novem bladi messelliTermine: Misura dell'area: 9 jucharten et tres frumentiMisura dell'area: 3 jucharten .

Item duodecim poseMisura dell'area: 12 jucharten de freytitTermine: Cambio di lingua: francese galiceTermine: ad seminandam avenam.

Item undecim poseMisura dell'area: 11 jucharten semoralisTermine: .

Item quindecim falcateMisura dell'area: 15 fauchées tam prati quam clausiTermine: .

Item una ochiaTermine: canapisTermine: et unus alius ortusCorretto da: hortusac.

Item nemoris viginti poseMisura dell'area: 20 jucharten vel circa.

Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisTermine: jumentis.

Item unus bos et quatuor masculi. Item quinque vaccheTermine: lactive.

[p. 470]Interruzione di pagina

Item duo parvi vituliTermine: anni presentis.

Item quinque capreTermine: lacticine.

Item una ovisTermine: cum agnoTermine: suo.

Item quatuor porciTermine: magni et una porca ducens quinque nascentes.

Item quinque oceTermine: et una duodena gallinarumTermine: cum gallo.

Item duo currusMisura/peso approssimativo: 2 carri nemoris et sex ingyniTermine: Cambio di lingua: francese galice.

Item una carrieta munita suis necesariis et una erseyrTermine: de ferCambio di lingua: francese.

Item duo iuga ad intergendos boves ; una falcaTermine: cum le enchapplozTermine: Cambio di lingua: francese.

Item tres secures tam parve quam magne et una degleriaTermine: .

Item quatuor terebraTermine: tam parva quam magna et unum exchanprozTermine: Cambio di lingua: francese.

Item una solletaTermine: et una villis ressiaTermine: .

Item unus parvus cultellus pariouxTermine: Cambio di lingua: francese.

Item culcitraTermine: et pulvinarTermine: unum cum uno villi cohopertorioTermine: .

Item duodecim lintheaminaTermine: pauci valoris ; unum mantilleTermine: .

[p. 471]Interruzione di pagina

Item una pesiaTermine: grosse lane ovis.

ltem canapisTermine: una duodena.

Item duo potiTermine: metalli, unus magnus et unus parvus.

Item una carderiaTermine: tenoris unius situleTermine: cum dimidia ; due patelle pendentesTermine: , quarum una est pauci valoris.

Item una patella friseriaTermine: , unus pochonTermine: et una echomeriaTermine: .

Item una plvisCorretto da: pelvisTermine: ad pauci valoris.

Item duo situli ; media duodeCorretto da: duodenaae discorumTermine: nemoris, et scutelleTermine: nemoris octo, sinsoriorum octo et totidem de greletTermine: Cambio di lingua: francese.

Item una scutella magna ad laccesTermine: .

Item una mensa cum le trabichetTermine: Cambio di lingua: francese et scanoTermine: .

Item una duodena caseorum.

Item quatuor poti butiri.

Item duo poti stanni, de quibus unus est villis et pauci valoris.

Item orreumTermine: ante domum.

Item due benne apiumTermine: .
Que bona predesignata mobilia et et immobilia idem JordanusPersona: 21 [p. 472]Interruzione di paginapromisit juramento suo etcAbbreviazione., et super obligatione bonorum suorum etcAbbreviazione., bene et decenter custodire necnon reverendis dominis de capitulo venerabilis ecclesie cathedralis Beate Marie LausannensisLuogo: bonum et ydoneum computum reddere dum et quando per eosdem fuerit evocatus, cum dampnis etcAbbreviazione., reddereNell'originale: r etcAbbreviazione., fiat etcAbbreviazione.
Datum et actum die jovis post festum Beati MichaelisPersona: archangelliData di origine: 1.10.1528 in dicto loco Villarii TiercelliniLuogo di origine: , anno Domini millesimo quingentesimo vigesimo octavoData di origine: 1.1.1528 – 31.12.1528.

[Firma:] Benedictus de PlatheaPersona: Signum notarile

Annotatione

  1. Corretto da: mancipate.
  2. Corretto da: et detente.
  3. Corretto da: dicta.
  4. Corretto da: nigro.
  5. Corretto da: nigrum.
  6. Corretto da: duo anni proxime lapsi.
  7. Omissione, completato per analogia.
  8. Corretto da: bovemTermine: .
  9. Corretto da: pertinentem.
  10. Omissione, completato per analogia.
  11. Corretto da: roseto.
  12. Corretto da: materia que.
  13. Corretto da: frigida.
  14. Corretto da: qui equus.
  15. Corretto da: anno proxime elapso.
  16. Corretto da: filia.
  17. Cancellazione biffata: mortua est.
  18. Corretto da: annos.
  19. Omissione, completato per analogia.
  20. Corretto da: cuidam.
  21. Cancellazione sbarrata.
  22. Corretto da: heresis.
  23. Corretto da: dictum.
  24. Corretto da: heresis.
  25. Corretto da: suprascriptus.
  26. Corretto da: duci.
  27. Corretto da: lanista.
  28. Corretto da: horto.
  29. Corretto da: hortus.
  30. Corretto da: pelvisTermine: .
  31. Corretto da: duodena.
  1. Cet intitulé figure à la page 484 du registre, les pages 481–483 étant restées blanches. Avant la reliure, la page 484 était la dernière du cahier contenant la procédure ; l’intitulé, une fois le cahier plié, permettait de connaître rapidement le contenu d’une pièce.
  2. Il manque « presente » ou un terme équivalent, le châtelain représentant le Chapitre lors de l’interrogatoire.
  3. L’(*) signale le paraphe que le notaire appose à la fin de chaque paragraphe ou aveu.
  4. Ce lieu n’a pas pu être identifié. Littéralement ce lieu-dit ce situe « sous le Tilleul » ou « sous le Chêne ».
  5. « Ipsa » n’a ici aucune valeur grammaticale puisqu’il y a un changement de sujet en cours de phrase, « dictus dyabulus Gabriel » devenant le sujet de « vocavit ».
  6. Le notaire utilise d’abord la forme en langue vulgaire « synagogazTermine:  », puis la forme latine. Plus loin, la forme vulgaire est à nouveau utilisée.
  7. Peut-être GilletteLuogo: , tout près ou Les GolettesLuogo: , dans la seigneurie de Rue.
  8. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  9. Le notaire n’est pas au claire sur le genre à attribuer à « pussetum ». Il hésite également entre les formes « pussetumTermine:  » et « pusetumTermine:  ».
  10. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  11. On attendrait plutôt « venienti » ; c’est probablement ClaudePersona: qui vient de LausanneLuogo: .
  12. La même forme est utilisée pour « prandium » dans le procès de Françoise GilliéronPersona: (cf. lignes 91, 112 et 114).
  13. Le notaire différencie cette fois les meurtres de personnes de ceux d’animaux.
  14. Les deux aveux qui suivent, concernant l’initiation de MargotPersona: , n’ont pas abouti et sont cancellés dans le texte. On peut remarquer en outre que le notaire n’y a pas apposé son paraphe.
  15. Cette personne n’a pas pu être identifée.
  16. « Interrogata » dépend de fuit six lignes plus haut.
  17. La construction de ce passage est difficilement compréhensible. Dans la sentence contre Jeannette VincentPersona: , un ablatif absolu était utilisé. Peut-être « remotam » et « petitam » sont-ils les sujets d’une proposition infinitive dont le verbe est « adiudicari » et qui serait introduite par la phrase précédente « ad ponendum in cognitionem ». Comme dans le procès VincentPersona: , il s’agit d’une sentence en deux temps : le châtelain demande d’abord que MargotPersona: soit adjugée au Chapitre ; ensuite le jugement est rendu par la cour avec le châtelain (cf. procès de Jeannette VincentPersona: ).
  18. Le notaire utilise une sorte d’ablatif absolu à l’accusatif qui aurait mal tourné à cause de la fonction d’objet qu’il a par la suite.
  19. La page 484, dernière page du cahier, est positionée en page de titre.
  20. Cet inventaire de biens a été relié par erreur avant le procès (p. 469–472), alors qu’il est levé après l’exécution de l’accusée.
  21. Il s’agit, peut-être, de Jordan RollierPersona: , le fils de MargotPersona: et de JeanPersona: .