check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 16-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 16-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Claude Bochet, de Blonay

1479 novembre 3 – 17. Château d’Ouchy

Claude Bochet, de Blonay, comparait le [3 novembre] 1479 devant l’évêque et comte de Lausanne Benoît de Montferrand et son official Baptiste d’Aycard, au château épiscopal d’Ouchy. L’inculpé reconnait avoir fui Blonay un an auparavant et avoir été récemment arrêté à Vevey, mais il nie avoir fréquenté des hérétiques. Le 4 novembre, interrogé par l’official, Claude avoue et dénonce sept personnes (6 hommes et 2 femmes), et le lendemain il ratifie et complète ses aveux. Le 8 novembre, l’inculpé comparait à nouveau devant l’évêque, mais il se rétracte ; le procureur de la foi Jean Vuilliez demande alors la sentence interlocutoire afin de le soumettre à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement. Claude ratifie alors ses aveux et il dénonce trois autres personnes (2 hommes et une femme). Le lendemain, il poursuit ses aveux, qui seront complétés le 10 novembre suite à une deuxième séance de torture, et ratifiés trois jours plus tard. Le 16 novembre Claude comparait devant l’official et le vice-inquisiteur André Liget pour ratifier à nouveau ses aveux, et il ajoute alors le nom d’un dernier complice (au total : 13 hommes et 3 femmes). Ce même jour, le procès est clos par la cour. La sentence [de mort] est rendue le 17 novembre et sa lecture publique a lieu en dessus du cimetière de la cathédrale de Lausanne, devant le vicaire général de l’évêque, l’inquisiteur Thomas Gogat et l’official épiscopal Baptiste d’Aycard.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Claude Bochet occupe les pages 264 à 275 du registre Ac 29. Comme la page 274 a servi de verso à la page de couverture de l’ancien dossier, elle a été laissée en blanc. La page 275 représente le dos de l’ancien « dossier Bochet », elle comporte deux notes qui font allusion aux personnes dénoncées, et qui ne proviennent pas de la même main. La première page du procès est identique à la page de garde de l’ancien dossier.

La plus grande partie du procès-verbal, à savoir les huit premières séances, est rédigée par le notaire De Cresto. Il signe à la fin du procès et c’est lui aussi qui est l’auteur de la seule note marginale relative au passage écrit par une autre main, elle inconnue. De Cresto a donc dû relire et annoter la partie rédigée par le scribe anonyme. Outre ce procès-verbal, le notaire De Cresto signe la seconde partie des actes du procès de Jaquet de Panissère et la majeure partie du procès de Jordana de Baulmes.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1479Data: 1479

Sequitur processus Glaudii BochePersona: parrochie de BlonayLuogo: LausannensisLuogo: dyocesis.Centrato

3 novembre 1479

Anno Domini Mo CCCCo septuagesimo nonoData di origine: 1.1.1479 – 31.12.14791 in castro OchiaciLuogo di origine: personaliter constitutus prefatus Glaudius BochePersona: coram reverendo in ChristoPersona: patreNell'originale: p et domino domino Benedicto de MonteferrandoPersona: , Dei et apostolice Sedis gratia LausannensiOrganizzazione: episcopoTermine: et comiteTermine: , nec non venerabili et circumspecto viro domino Baptista de AycardisPersona: decretorum doctore, officialiTermine: curie LausannensisOrganizzazione: , vicarioTermine: generali in hac parte apostolica et ordinaria autoritatibusSic specialiter deputato, et per ipsoCorrezione sovrascritto, sostituisce: ipsuma interrogatus mediante juramento super bsacrosanctis Dei euvangeliis per ipsum GlaudiumPersona: prius tactis :

Primo si sciat causam propter quam ipse delatus sit detentus, qui respondit quod nescit.
Interrogatus quis cepit ipsum, dixit quod fuit captus ViviaciLuogo: per quendam sociumLettura incertac2, sed nescit causam propter quam. Quo audito, prefatus dominus officialis dixit sibi quod detinebatur pro heresiTermine: sive pro fide.

Item si umquam per aliquem seu aliquos sibi improperatum fuerit quod esset hereticusTermine: , dixit quod non.

Item si scitCorretto da: sitd multum temporum quod assentavit locum de BlonayLuogo: et causam propter quam, dixit et respondit quod est annusData: 1478 quod assentavit locum, et dixit quia habuit debatum cum familia sua.

Item si umquam cognoverit Thomam de MediavillaPersona: , dixit quod sic.

Item si umquam habuerit inimicitiam cum prefato ThomaPersona: , dixit quod non.

Item si umquam ad suiCorretto da: suame noticiam pervenerit quod ThomasPersona: prefatus ipsum accusaverit, dixit quod non.

Item si cognoscat seu cognoverit quemdam castratorem, dixit quod sic, et vocatur VullytPersona: et moratur prope domum suam, sed numquam bibit nec commedit cum ipso.

[p. 265]Interruzione di pagina

Item si dederit umquam aliquas pecunias domino de BlonayLuogo: 3, dixit quod non.4

4 novembre 1479

Anno quo supra et die quarta mensis nouvembrisData di origine: 4.11.1479 in castro OchiaciLuogo di origine: personaliter constitutus prefatus inquisitus coram venerabili viro domino officiali curie ViviaciLuogo: 5, vicario in hac parte substituto auctoritatibus predictis specialiter deputato, et per ipsum dominum officialem interrogatus si, primo, si sit aliquid avisatus, qui delatus dixit quodCorrezione sovrascritto, sostituisce: tf sunt sixCorretto da: sexg anni vel circaData: 1473 quod ipse indigebat pecuniis et ivit ad Johannem MorierPersona: de TersierLuogo: parrochie de BlonayLuogo: , et dixit prefato hJohanniPersona: quod sibi prestaret quinque soludosCorretto da: solidosiValuta: 5 sol . Qui JohannesPersona: respondit : « Opportet quod vos veniatis mecum donec ad aream meam de Fontanna DavyLuogo: Cambio di lingua: francese ». Et iverit, non recordatur de die proprie, sed sibi videtur quod esset dies mercuriiPeriodo: mercoledì. Tunc ipsis existentibus in dicta area, dictus JohannesPersona: dixit eidem inquisito : j–Forma omagiiTermine: et adnegatio ChristiPersona: Marginalia sul margine sinistro–j « Opportet quod tu neges Deum, et ego dabo tibi illos quinque soludosCorretto da: solidoskValuta: 5 sol  ». Qui GlaudiusPersona: dixit : « Volo », et incontinenti ibi apparuit quidam catus niger. Cui quato obsculatus est sibi culum, accipiendo ipsum in magistrum ; et hoc facto, negavit Deum, gloriosam virginem MariamPersona: , totam Trinitatem et sanctum baptismaTermine: , accipiandoSic dictum dyabolumTermine: vocatum Sathanas in dominum et magistrum suum. Et hoc facto, apparuit ibi incontinenti uniusSic equus niger l cum sede. Tunc dictus Johannes MorierPersona: dixit prefato inquisito : « Opportet quod vousSic ascendatis supra equum istum ». Qui GlaudiusPersona: ascendit, et prefatoCorretto da: prefatusm JohannesPersona: super uno alio, et incontinenti se reperierunt in quodam prato vocato Pra de ChissiezLuogo: Cambio di lingua: francese. Et ibi reperierunt unam magnam quantitatem demonumTermine: , hominum etiam et mulierum. Et dixit quod reperierunt se ibidem circa mediam noctemPeriodo: la notte et erat ignis perseiTermine: colloris. Et dixit quod ibi biberunt et comederunt panem, vinum et carnes, et dixit quod ille n–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–n habebant saporem dulcem. Et ibidem cognovit Johannetam BorjaudazPersona: , uxorem Johannis de MontezPersona: parrochie de BlonayLuogo: , uxoremPersona: Glaudii VauletPersona: de CastelloLuogo: . Et dixit quod facta senaCorretto da: cenao, homines habitaverunt cum mulieribus more brutorum. Et dixit quod ipse cognovit dictam BurgaudazPersona: .

[p. 266]Interruzione di pagina

Item dixit quod sunt tres anniData: 1476 quod fuit in quodam loco cum Thoma de MedivillaPersona: , videlicet in nemore de MontableniLuogo: . Et ibi commederunt p–Locus secteMarginalia sul margine sinistro–p unum puerum quem ceperunt apud OrunLuogo: et occiderunt iusta matrem, et sepulto seperuntCorretto da: ceperuntq ipsum et portaverunt ad sectamTermine: . r–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–r Et dixit quod dimiserunt caput propter sanctum crisma, et erant presentes Thomas de MediavillaPersona: , Jaquetus SouneCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: SonnesPersona: parrochie t–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–t Sancti Martini in VuadoLuogo: , Johannes MelereyPersona: , Roletus AgnesatPersona: de MutruxLuogo: , VuillytPersona: chatrare de GissineLuogo: nunc residens apud BlonayLuogo: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinamData: 5.11.1479 pro tercia monitione, sibi presentando misericordiam Ecclesie. Datum die et anno quibus supraData di origine: 4.11.1479, presentibus venerabilibus viris dominis Petro de VinopiaPersona: capellanoTermine: LausannensiLuogo: , Roleto u de MontouxPersona: castellanoTermine: OchiaciOrganizzazione: et Guilliermo ChanronPersona: , testibus ad premissa vocatis.

5 novembre 1479

Anno quo supra et die quinta mensis nouvembrisData di origine: 5.11.1479 personaliter constitutus prefatus inquisitus coram venerabili viro domino officiali curie ViviaciLuogo: et per ipsum interrogatus si sit aliquid advisatus et si per ipsum confessata sint vera, qui dixit quod sunt vera et quod sunt v sex anni vel circaData: 1473 quod ivit ad w–forma omagii et adnegatio ChristiPersona: Marginalia sul margine sinistro–w JohannemNell'originale: Jo MorierPersona: pro adcomodandoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: adquomodandox pecunias et petiit quod sibi mutuaret quinque soludosCorretto da: solidosyValuta: 5 sol . Qui JohannesPersona: dixit sibi : « Opportet quod veniatis mecum primo ad aream meam de Fontanna DavyLuogo: Cambio di lingua: francese, et ego mutuabo vobis ». Et iverunt, et ipsis existentibus in prefata area, prefatus JohannesNell'originale: JoPersona: dixit eidem inquisito : « Si vultis facere id quod dicam vobis, ego mutuabo vobis illos quinque soludosCorretto da: solidoszValuta: 5 sol  ». Qui delatus respondit : « et quid vultis ? ». Qui JohannesNell'originale: JoPersona: dixit : « Opportet quod vos negetis Deum, prout ego feci ». Qui inquisitus dixit : « Volo ». Et ibi incontinenti apparuit unus catus niger. Tunc dictus JohannesNell'originale: JoPersona: dixit eidem GlaudioPersona:  : « Opportet quod vos faciatis omagium isti ». Qui GlaudiusPersona: obsculatus est sibi sub cauda negavitque Deum, gloriosam virginam MariamPersona: , totam Trinitatem et sanctum baptisma. Et dixit quod dictus dyabolus petiit ab eo quod daret sibi unam partem sui corporis et etiam totum corpus et animam in signum omagiiTermine: . Qui GlaudiusPersona: dedit sibi digitum suum manus sue dextre aa–et dixitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: tetigit–aa quod dictus dyabolus ab–Nomen dyaboliTermine: Marginalia sul margine sinistro–ab tetigit ipsum per dictum digitum, et vocatur SatanasPersona: . Et dixit quod prefatus JohannesNell'originale: Jo MorierPersona: promisit quod totiens quotiens ipse veniret ad sectam, quod sibi faceret dare quinque soludosCorretto da: solidosacValuta: 5 sol . Et dixit quod bina vice recepit illos quinque soludosCorretto da: solidosadValuta: 5 sol a prefato dyabolo, sed nesciebat quid deveniebant ille pecunie.
Et dixit quod curatusTermine: suus sepe monuit ipsum, videlicet quod veniret ad confessionem de dicto casu, et si nollet sibi confiteri, quod iret ad reverendum dominum dominum nostrumNell'originale: d n LausannensemOrganizzazione: 6, qui sibi bonam et secretam penitantiamCorretto da: penitentiamae daret.

[p. 267]Interruzione di pagina

Item dixit quod facto illo omagio in predicta area, ibidem incontinenti apparuit unus equus cum sede. Tunc prefatus JohannesNell'originale: JoPersona: dixit eidem inquisito : « OportetSic quod vos ascendatis supra equum istum ». Qui GlaudiusPersona: ascendit et dictus JohannesNell'originale: JoPersona: super uno alio, et incontinenti et in momento reperierunt se in quodam prato vocato af–locus sectaMarginalia sul margine sinistro–af Pra de ChissiezLuogo: Cambio di lingua: francese supra BlonayLuogo: . Et erat circa mediam noctamSicPeriodo: la notte, et ibi reperierunt unam quantitatem demonum, hominum et mulierum in numero fere trecentum, et ibi erat magnus ignis persei colloris seu blovozTermine: . Qui JohannesNell'originale: JoPersona: dixit eidem GlaudioPersona:  : « Opportet quod nos bibamus et commedamus cum istis. Nolite timere et nolite vos signare ». Et dixit quod bibit et commedit panem, carnes et vinum, et dixit quod ille carnes erant carnes puerorurnTermine: , habentes saporem dulcem. Et dixit quod facta cenaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: se[na]ag, homines habitant cum mulieribus more ah brutorum animalium. Et dixit quod in dicto loco cognovit JaquetumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Johannemai MelereyPersona: aj morentem ak–complicesMarginalia sul margine sinistro–ak en BrenLuogo: , Roletum AgnesatPersona: de MustruacoLuogo: , Johannetam BorjaudazPersona: uxorem Johannis MontetPersona: parrochie de BlonayLuogo: , uxoremPersona: Glaudii VauletPersona: de CastelloLuogo: , Jaquetum SounePersona: morentem versus Rubeam AquamLuogo: parrochie Sancti Martini in VuaudoLuogo: .

Interrogatus que precepta dictus dyabolus dederit sibi, dixit quod precepit sibi quod faceret tanta mala quanta posset, videlicet quod daret infirmitates occideretque homines et animalia.

Item dixit quod sunt circa tres anni quod ivit ad quodam nemus de MontablenLuogo: ultra Castrum Sancti DyonisiiLuogo: , quadam die mercuriPeriodo: mercoledì. Et dixit quod JohannesNell'originale: Jo MorierPersona: occidit unum puerum al–omicidiumMarginalia sul margine sinistro–al apud OronsLuogo: seu ad PaleseuxLuogo: Cambio di lingua: francese, et hoc iusta matrem, et portaverunt ad dictum nemus, sed non integrum, ymo dimiserunt capudSic propter sanctum crisma, et ibidem commederunt. Et aliud nescit.
Quo audito, fuit monitus pro tercia monitione, sibi presentando misericordiam Ecclesie, assignando ipsum post prandium ad se advisandum et pro quarta monitione alias ad audiandumSic interloquutoriam sententiamTermine: . Datum die et anno quibus supraData di origine: 5.11.1479, presentibus ibidem nobilibus viris castellano OchiaciOrganizzazione: , Anthonio de AycardisPersona: et Petro de NovelloPersona: , testibus ad premissa vocatis.

8 novembre 1479

Anno quo supra, die vero lune ante festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 8.11.1479 personaliter constitutus prefatus inquisitus coram reverendo in ChristoPersona: paterNell'originale: p et domino dominoNell'originale: d Benedicto de MonteferrendoPersona: Dei et apostolice Sedis gratia LausannensiOrganizzazione: episcopo et comite, et per ipsum interrogatus primo, si per ipsum confessata sunt vera, qui dixit quod non, ymo mentitus est am.

[p. 268]Interruzione di pagina

Interrogatus quare assentavit locum de BlonytLuogo: , dixit propter hoc quod Ysbletus de GerdiliPersona: volebatTermine: exigere ab eodem gietum factum propter armigeros, et aliud nescit.
Quo audito, venerebilis vir dominus RolinusPersona: ...Lacuna nell'originale (1 parola)an, capellanusTermine: procuratorque sacrosancte fidei orthodoxe petiit et dixit quod attentis diffamationibus, inculpationibus et perjuriis quam plurimis per prefatum GlaudiumPersona: perpetratis, ipsum declarari torqueriTermine: et tortureTermine: subiciendum fore, donec et quousque veritas ab ore oriatur. Quo audito, dominus7 tullit sententiam interloquutoriam in hune qui sequitur modum ao :
Disegno a penna e inchiostroChristiPersona: nomine invocato, a quo omne rectum procedit judicium, nos Baptista de AycardisPersona: , decretorum doctor, officialis curie LausannensisOrganizzazione: vicariusque generalis apostolica et ordinaria auctoritatibus specialiter deputatus, attentaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: ad[enta]ap petitione procuratoris fideiTermine: consideratisque maliciis, perjuriis, diffamationibus et inculpationibus tuis, GlaudiiPersona: , contra te procedimus, declaramus et ordinamus te torture subiciendum et torquendum fore, donec et quousque veritas ab ore tuo oriatur, citra tamen membrorumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: mut[ilationem]aq mutilationem et sanguinis effusionem, de quo protestamur.
Qui fuit ductus ad locum turtureSic et ligatus et a terra levatus. Qui rogavit quod relaxaretur et ipse puram veritatem dixeretCorretto da: diceretar. Qui fuit deligatus et ductus ad cammeram, et qui dixit tunc quod per ipsum confessata superius sunt vera et quod in dictis sectis ipse vidit Johannetam BoryaudaPersona: de CastelloLuogo: 8, Jaquetum SounePersona: parrochie Sancti Martini in VuaudoLuogo: , Johannem MelerayPersona: morentem in BrenLuogo: parrochie MustriaciLuogo: .

Interrogatus qua hora ipse ibat ad dictas sectesCorretto da: sectasas, qui dixit hora noctis at ante mediam noctemPeriodo: la notte. Interrogatus de quo vident in dictis sectis, dixit quod est grossus ignis persei colloris et candele eiusdem colloris. Interogatus de quo fiunt candele dicte, dixit quod de pinguedinibus puerorum et luchinum de budellis.

Item dixit quod fuit in secta de MonthableniLuogo: , et ibi vidit Thomam de MediavillaPersona: , Roletum AgnesatPersona: fabrum morentem apud MutruxLuogo: ultra pontem9, VullytPersona: castratorem. Et dixit quod dyabolus dedit sibi duas pissides, quarum una repleta est pulveribusTermine: , alia pinguedinibus, et au dixit quod sunt ad dandum infirmitates et ad faciendum mori animalia et gentes. Et recordatur quod in dictis av–complicesMarginalia sul margine sinistro–av sectis ipse vidit Johannem BrasePersona: de BlonayLuogo: , Giradum GuiePersona: de BlonayLuogo: , ColletamPersona: uxoremCorrezione sovrascritto, sostituisce: isaw Johannis BondetPersona: de BlonayLuogo: .

[p. 269]Interruzione di pagina

Item dixit quod recordatur quod est annus vel circaData: 1478 quod in domo Jaqueti CharpitPersona: apud TersierLuogo: ipsi traxerunt unum puerum masculum etatis quatuor annorumEtà: 4 anni per tibiam iusCorrezione sovrascritto, sostituisce: xaxta patrem et matrem, in quadam cammera retro, et in crastinum mortuus fuit dictus puer. Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinam ad magis confitendum alias ad continuandum torturam. Datum die et anno quibus supraData di origine: 8.11.1479, presentibus venerabilibus viris dominis JohanneNell'originale: Jo de TussiacoPersona: , Michaele de Sancto CyriacoPersona: , in jure peritis, nobili viro domino de BlonayLuogo: , nobili Girado MurissetPersona: et Guilliermo ChanronPersona: , testibus ad premissa vocatis.

9 novembre 1479

Anno quo retro et die martis ante festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 9.11.1479 coram venerabili viro domino officiali curie LausannensisOrganizzazione: predicto personaliter constitutus prefatus GlaudiusPersona: inquisitus et per dictum dominum oficialem interrogatus primo, si per ipsum confessata sunt vera, dixit quod sic.
Et fuit in quadam alia secta videlicet in quadam area supra ay–alia secta deTersierLuogo: Marginalia sul margine sinistro–ay TersierLuogo: que vocatur Area de FayoLuogo: . Et dixit quod ivit super una scoba quamCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quodaz unxit de pinguedinibus sibi traditis per dictum dyabolum in dictis pissides. Et ante quam ascenderat, ipse negabat Deum, gloriosam virginam MariamPersona: et totam Trinitatem et dicebat : « Vade in nomine dyaboli ». Et non se signabat, et sunt duo anni vel circaData: 1477. Et dixit quod in dicta secta ipse vidit ba–☛ complicesMarginalia sul margine sinistro–ba Johannem BrasePersona: de BlonayLuogo: , Girardum GayPersona: dicti loci, uxoremPersona: Glaudii VauletPersona: de ChastelLuogo: .

Item dixit quod est annus cum dimidio vel circa quod occidit unam filiam etatis unius anni vel circaData: 1478. Que filia bb–omicidiumMarginalia sul margine sinistro–bb erat filie sue dicti inquisiti, uxorCorretto da: uxoribc Johannis BorrablePersona: , strngendoCorretto da: stringendoTermine: bd ipsam per collum. Et dixit quod intravit per unam fenestram.

Item si possint intrare per aliquod parvum foramen, dixit quod [non]Omissione, completato per analogiabe, quia non possunt diminure corpus nec ossa.

Item interrogatus ubi sunt dueCorrezione sovrascritto, sostituisce: s[ue]bf pissides, dixit quod sunt in domo sua, videlicet in garnerio sub stupusCorretto da: stupobg et canapoTermine: sive couraLettura incertabh.
Interrogatus de quo deserviuntLettura incertabi, dixit quod illa in qua sunt pulveres, est ad faciandumSic mori gentes et animalia, alia ad unguendumTermine: scobamTermine: sive baculumTermine: ad ambulandum.

[p. 270]Interruzione di pagina

Item dixit quod recordatur quod in secta Prati de ChisieLuogo: ipse vidit Petrum GrivePersona: de ViviacoLuogo: , Johannem CholletPersona: dicti loci et est clibanarius, Johannem HugonynPersona: morentem ViviaciLuogo: , bj–complicesMarginalia sul margine sinistro–bj alias vero morabatur in Turre ViviaciLuogo: , et habet unum filium qui vocatur LodovicusPersona: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinemData: 10.11.1479 ad se advisandum, alias ad continuendam torturam. Datum die et anno quibus supraData di origine: 9.11.1479, presentibus ibidem nobilibus viris Roleto de MontouxPersona: , Girado MurisetPersona: discretoque viro Petro de NantoPersona: , testibus ad premissa vocatis.

10 novembre 1479

Anno quo retro et die mercuri ante festum Sancti MartiniPersona: Data di origine: 10.11.1479, interrogatus prefatus inquisitus per prefatum dominum officialem primo, si per ipsum confessata sunt vera, si sit aliquid advisatus, qui dixit quod in secta de MontablenLuogo: bk–complicesMarginalia sul margine sinistro–bk etiam vidit Petrum bl GrivelPersona: , Johannem HugonynPersona: , Johannem CholletPersona: fornerium ViviaciLuogo: . Et aliud noluit confiteri, quare fuit ductus ad locum torture et fuit tractus. Qui rogavit quod relaxaretur et ipse dissiretCorretto da: diceretbm veritatem. Qui fuit relaxatus et deligatus et ad cammeram ductus. Et bn tunc dixit quod recordatur quod sunt duo anni vel circaData: 1477 quod ipse et socii sui, videlicet Petrus GrivelPersona: , Johannes CholletPersona: , Johannes HugonynPersona: , Giradus GayPersona: , Johannes BrasePersona: de BlonayLuogo: , JohannesNell'originale: Jo MorierPersona: , Glaudius Dou PraPersona: dicti loci, Colleta BongetaPersona: 10 de la ChevaleriyLuogo: Cambio di lingua: francese parrochie de BlonayLuogo: , Johanneta bo–de BorjauzCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: de Borga–boPersona: , bp–omicidiumMarginalia sul margine sinistro–bp Glaudius de CostelPersona: de ChallieLuogo: , occiderunt unum puerum masculum etatis duorum vel trium annorumEtà: 2 anni . Qui puer erat domino de BlonayLuogo: , qui puer erat in cuna in quadam aula anteriori dicti castri11, et hoc ante mediam noctem ; de die non recordatur. Et languivit per duos vel tres diesPeriodo: 3 giorni.

Item interrogatus quare dictum puerum occiderunt, dixit quod inter se dicerunt : « Dominus de BlonayLuogo: habet unum puchrumCorretto da: pulchrumbq puerum masculum, qui, si ad etatem perveniat, ipse poterit facere multa mala agricolis ». Et mutuo consensu inierunt ipsum occidere.

Interrogatus in quibus sectis vidit dictos Petrum GrivelPersona: , Johannem HugonynPersona: et Johannem CholletPersona: , dixit quod in secti Prati de ChisieLuogo: et in nemore de MontablenLuogo: .

[p. 271]Interruzione di pagina

Item interrogatus quomodo intraverunt dictum castrum, dixit per portemCorretto da: portambr et dixit quod dyabolus apperuit ipsis.

Item dixit quod fuerunt duo anni in festo PacheTermine: Data: 1477 (festività senza una data fissa) nuper lapso, recipiando heucaristiamSic ipse reservavit et portavit ad sectam bs nemoris de MontablenLuogo: quadam die venerisPeriodo: venerdì. Et ibi dictum heucaristie sacramentum sive dictam ostiam fricaverunt in quadam patellaTermine:  ; ipsoSic existente in dicta patella, salliebatur infra dictam pattellam. Tunc videntes, percutiebant gladiis et cutellis, a qua ostia ixi[e]batCorretto da: exibatbt sanguis. Hoc videntes, projecterunt ad terram et pedibus concultaverunt. Et dixit quod Johannes CholletPersona: semel portavit.

Interrogatus que hora erat, dixit prope mediam noctemPeriodo: la notte.
Interrogatus de quo videbant, dixit quod erat ignis et candele persei colloris.
Interrogatus de quo fiunt dicte candele, dixit quod de pinguedinibus puerorum et luchinum de budelisSic.

Item dixit quod quando recipiebat panem benedictum, ipse non commedebat, sed ponebat infra ignem, et recipiando aquam benedictam, ipse ponebat retro se. Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem crastinem ad se advisandum, alias ad continuendum torturemSic. Datum die et anno quibus supra, presentibus nobilibus viris Girado MurissetPersona: , Roleto de MontouxPersona: nec non discreto viro Guilliermo ChanronPersona: , testibus ad premissa vocatis.

10 novembre 1479, plus tard

Anno et die quibus supra, hora secunda post meridiemPeriodo: il pomeriggioData di origine: 10.11.1479, interrogatus primo quis vocabatur ille dyabolus magister suus, dixit quod vocatur bu–Nomen dyaboliMarginalia sul margine sinistro–bu SatanasPersona: .
Interrogatus quo modo loquebatur, dixit quod loquitur turpiter et habet vocem raucam. Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad primam12 ad se advisandum et magis confitendum, alias ad sibi continuendum torturam. Datum anno, die et hora predictisData di origine: 10.11.1479, presentibus ibidem nobilibus viris Roleto de MontouxPersona: , Girado MurisetPersona: nec non discretis viris Guilliermo ChanronPersona: et Petro de NantoPersona: , testibus ad premissa vocatis.

[p. 272]Interruzione di pagina

13 novembre 1479

Anno Domini Mo CCCCo septuagesimo nono, die vero sabati post festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 13.11.1479, prefatus inquisitus interrogatus per quem supra, mediante juramento super sacrosanctis euvengeliisSic Dei per ipsum delatum prius tactis, primo si per ipsum confessata sunt vera, qui dixit quod sic et quod aliud nescit.

Item fuit advisatus per prefatum dominum officialem curie LausannensisOrganizzazione: , videlicet quod per juramentum per ipsum delatum prestitum quod si aliquem odio malo accusaverit, quod nunc ipsum deculpet et a suo processu laniari faciat. Qui dixit quod sub periculo dampnationis anime sue et per juramentum quod prestitit, quos nominavit in suo processu vidit in sectis hereticorum, et si aliquos dimiserit sive tradiderit oblivioni, si ad sui noticiam pervenerint sive perveniant, nominabit. Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad primum adventum domini, alias ut supra. Datum die et anno quibus supraData di origine: 13.11.1479, presentibus ibidem nobilibus viris Girado MurisetiPersona: , Roleto de MontouxPersona: nec non discreto viro Petro BlecheretPersona: bv–burgensis LausannensisCorretto da: burgensiTermine: LausannensiOrganizzazione: –bv, testibus ad premissa vocatis.

16 novembre 1479

Anno quo supra die vero martis post festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 16.11.1479, constitutus personaliter prefatus inquisitus coram venerabili viro domino officiali prefato et fratre Andrea LigetiPersona: , ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , vicario domini inquisitorisTermine: , et per ipsos interrogatus mediante juramento per ipsum delatum prestito super sacrosanctis Dei euvangeliis bw et sub periculo dampnationis anime suebx : primo si per ipsum confessata sunt vera, by–complicesMarginalia sul margine sinistro–by qui dixit quod sic. Et dixit quod recordatur quod in dictis sectis vidit Johannem VuaddensPersona: de BlonayLuogo: , et aliud nescit. Quo audito, Johannes VuilliezPersona: procurator fidei et prefatus delatus bz–renunciaverunt etAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–bz petierunt concludi. Quibus auditis, domini concluserunt, assignando ipsum dietim ad diffiniendum. Datum die et anno quibus supraData di origine: 16.11.1479, presentibus ibidem nobiliCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: nobilibusca viro Girardo MurisetPersona: , Girardo BossonPersona: , Petro BlecheretPersona: et Jacobo GaucheriiPersona: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

[p. 273]Interruzione di pagina

17 novembre 1479

Anno Domini Mo CCCC LXX nono die vero mercuri post festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 17.11.1479 personaliter constituti, videlicet procurator fidei et prefatus delatus, supra cimiterium ecclesie cathedralis Lausannensis coram venerabilibus viris dominis Gerardo OddetiPersona: canonicoDanneggiato da bucoccLettura incertacb et vicario generali domini nostri LausannensisOrganizzazione: et fratre Thoma GogatiPersona: inquisitore et Baptista de AycardisPersona: officiali et vicario generali in hac parte auctoritate ordinaria, petierunt diffiniri et jus dici. Quibus auditis, domini diffinerunt. Datum die et anno quibus supraData di origine: 17.11.1479.

[Firma:] [Stephanus]Omissione, completato per analogiacd De CrestoPersona:

[p. 274]Interruzione di pagina

[p. 275]Interruzione di pagina

Registrata sunt nomina accusatorum LausanneLuogo:

Processus herethicorumTermine:

Annotatione

  1. Correzione sovrascritto, sostituisce: ipsum.
  2. Cancellazione biffata: sanctis D[ei].
  3. Lettura incerta.
  4. Corretto da: sit.
  5. Corretto da: suam.
  6. Correzione sovrascritto, sostituisce: t.
  7. Corretto da: sex.
  8. Cancellazione biffata: H.
  9. Corretto da: solidos.
  10. Marginalia sul margine sinistro.
  11. Corretto da: solidos.
  12. Cancellazione biffata: concede.
  13. Corretto da: prefatus.
  14. Marginalia sul margine sinistro.
  15. Corretto da: cena.
  16. Marginalia sul margine sinistro.
  17. Corretto da: ceperunt.
  18. Marginalia sul margine sinistro.
  19. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Sonne.
  20. Marginalia sul margine sinistro.
  21. Cancellazione biffata: den.
  22. Cancellazione biffata: circa.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: adquomodando.
  25. Corretto da: solidos.
  26. Corretto da: solidos.
  27. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: tetigit.
  28. Marginalia sul margine sinistro.
  29. Corretto da: solidos.
  30. Corretto da: solidos.
  31. Corretto da: penitentiam.
  32. Marginalia sul margine sinistro.
  33. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: se[na].
  34. Cancellazione biffata: bru.
  35. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Johannem.
  36. Cancellazione biffata: de.
  37. Marginalia sul margine sinistro.
  38. Marginalia sul margine sinistro.
  39. Cancellazione biffata: int[errogatus].
  40. Lacuna nell'originale (1 parola).
  41. Cancellazione biffata: Ch[risti].
  42. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ad[enta].
  43. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: mut[ilationem].
  44. Corretto da: diceret.
  45. Corretto da: sectas.
  46. Cancellazione biffata: ad.
  47. Cancellazione biffata: O.
  48. Marginalia sul margine sinistro.
  49. Correzione sovrascritto, sostituisce: is.
  50. Correzione sovrascritto, sostituisce: x.
  51. Marginalia sul margine sinistro.
  52. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quod.
  53. Marginalia sul margine sinistro.
  54. Marginalia sul margine sinistro.
  55. Corretto da: uxori.
  56. Corretto da: stringendoTermine: .
  57. Omissione, completato per analogia.
  58. Correzione sovrascritto, sostituisce: s[ue].
  59. Corretto da: stupo.
  60. Lettura incerta.
  61. Lettura incerta.
  62. Marginalia sul margine sinistro.
  63. Marginalia sul margine sinistro.
  64. Cancellazione biffata: Grivel.
  65. Corretto da: diceret.
  66. Cancellazione biffata: di[xit].
  67. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: de Borga.
  68. Marginalia sul margine sinistro.
  69. Corretto da: pulchrum.
  70. Corretto da: portam.
  71. Cancellazione biffata: nu.
  72. Corretto da: exibat.
  73. Marginalia sul margine sinistro.
  74. Corretto da: burgensiTermine: LausannensiOrganizzazione: .
  75. Cancellazione biffata: primo.
  76. Cancellazione biffata: et.
  77. Marginalia sul margine sinistro.
  78. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  79. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: nobilibus.
  80. Lettura incerta.
  81. Danneggiato da buco.
  82. Omissione, completato per analogia.
  1. La date est incomplète ; il s’agit probablement du mercredi 3 novembre 1479Data di origine: 3.11.1479.
  2. Le texte reste assez vague en donnant le terme latin de « socius » – associé/allié. Il peut s’agir d’un officier du pouvoir public ou d’une personne au service d’une autorité seigneuriale ou ecclésiastique qui arrête Claude BochetPersona: .
  3. Georges Ier de BlonayPersona: , seigneur de BlonayLuogo: de 1468 à 1482Data: 1.1.1468 – 31.12.1482 (Mottaz 1982 I, p. 241, voir aussi Maier 1996, p. 396).
  4. L’interrogatoire s’arrête ici.
  5. Il s'agit de Jean DufourPersona: ou Jean de Furno (cf. Maier 1996, p. 44–46, 405. Un Jean DufourPersona: , de PallensLuogo: , est mentionné comme témoin au procès de Jeannette BarratierPersona: le 15Data: 15.11.1480 et le 24 novembre 1480Data: 24.11.1480 (SDS VD D 1 18-1).
  6. A savoir l’évêque de Lausanne Benoît de MontferrandPersona: .
  7. Il s’agit certainement de l’official Baptiste d’AycardPersona: , qui rend ici la sentence interlocutoire.
  8. Jeannette BorjaudazPersona: , épouse de Jean de MontetPersona: , vit à TercierLuogo: dans la paroisse de BlonayLuogo: , non pas de Châtel-Saint-DenisLuogo: (Maier 1996, p. 416).
  9. Pont sur la BayeLuogo: de MontreuxLuogo: .
  10. Il s’agit peut-être de Collette BondetPersona: de BlonayLuogo: mentionnée plus haut.
  11. Il faut se demander si la précision « anterior » oppose cette salle à l’« aula magna » qui se trouve au coin sud-ouest du château de Blonay. Dans ce contexte la désignation « anterior » indiquerait qu’elle ne se trouvait pas du côté lac, mais bien dans la partie nord-ouest du château du côté de l’entrée ; elle serait donc « anterior » par rapport à celle-ci. Cette partie nord-ouest est postérieur au complexe dans lequel se trouve l’« aula magna », malheureusement elle est détruite au XIXe siècle. Au Moyen Âge, elle représente la partie la plus sûre du château, car, pour y accéder, il faut franchir plusieurs points de défense. C’est l’une des raisons pour laquelle elle abrite aussi la partie habitation du château (Maier 1996, p. 193).
  12. Il manque le nom auquel l’adjectif se réfère.