check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 15-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 15-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jordane de Baulmes, de Corsier

1477 settembre 9 – novembre 13. Château d’Ouchy; Château Saint-Maire

Jordane de Baulmes, de Corsier, comparait le 9 septembre 1477, devant l’official Baptiste d’Aycard et le vice-inquisiteur Pierre de Pascua, au château épiscopal d’Ouchy. Pendant les trois premières séances, l’inculpée avoue uniquement avoir abandonné ou tué ses enfants nouveau-nés, dont elle avait accouché en secret. Le 13 septembre, suite à la quatrième monition, le procureur de la foi Mermet Nycod demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Jordane à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement, sans obtenir pourtant des aveux touchant au crime de sorcellerie. Les interrogatoires se poursuivent le 15 et aussi le 17 septembre, sans résultat évident. Au moment de commencer une deuxième séance de torture, Jordane promet à la cour d’avouer. Le 18 septembre, elle avoue et dénonce un homme, mais elle se rétracte trois jours plus tard. Finalement, le 10 novembre 1477, Jordane comparait à nouveau devant l’official au château d’Ouchy pour ratifier et poursuivre ses aveux, et elle dénonce cinq personnes (4 hommes et 2 femmes). Le 13 novembre, au château épiscopal Saint-Maire, l’inculpée ratifie à nouveau ses aveux. Ce même jour, l’official Baptiste d’Aycard clôt le procès et assigne les parties au lendemain pour la publication de la sentence [de mort par le feu].

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Jordane de Baulmes occupe les pages 208 à 227 du registre Ac 29 ; les pages 221 à 224 ont été laissées en blanc, tout comme la page 226, qui a servi de verso à la page de couverture de l’ancien dossier. Sur cette dernière se trouvent trois notes qui font allusion aux noms de personnes dénoncées, mais qui ne proviennent toutefois pas de la même main ; chacune doit être attribuée à un auteur différent. On retrouve ces trois mains dans les inscriptions dorsales que porte le « dossier Panissère ». La première page du procès est identique à la page de garde de l’ancien dossier.

La page 225 comporte des notes qui correspondent aux aveux reportés aux pages 218 à 220. La teneur de ces notes étant plus brève et l’écriture étant nettement moins soignée, cette page a dû servir de brouillon au notaire chargé de rédiger les actes de procès. Il en est de même pour le résumé de la première monition et de l’interrogatoire de Jaquet de Panissère. Si le reste du procès-verbal peut être attribué au notaire De Cresto, qui signe à la fin du procès, ces deux paragraphes ont été rédigés et signés par le notaire André Delayens. La première note marginale tout comme le premier titre proviennent d’une main inconnue. La même main se retrouve dans le « dossier Panissère », dans les notes marginales relatives aux différentes monitions. Il faut se demander si elles ne relèvent pas de la main de l’official Baptiste d’Aycard.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1477Data: 1477
1477CentratoAggiunta sul bordo superiorea

Secunda monitio JordanePersona:


b–PrimaCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: Secundac monitioMarginalia sul margine sinistro–b dDie martis nona mensis septembrisData di origine: 9.9.1477, Jordana de BalmesCorrezione sovrascritto, sostituisce: BalmisePersona:
de CorsiezLuogo: interrogata per dominum officialemTermine: 1 et f fratrem Petrum
Pascua
Persona:
loco inquisitorisTermine: , in presentia misSic, notariiTermine: , et fratris
GermaniPersona: , etcAbbreviazione. ; que mediante juramento dixit et recognovit
alias residentiam fecisse in FriburgoLuogo: in domo Johannis CastelliPersona: .

Interrogata an cognoverit sive noticiam habuerit inCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: deg
FriburgoLuogo: de Hansone BistoPersona: , que respondit quod non, sed
bene eum cognovit apud CorsiezLuogo: .
Interrogata ulterius
an cognoscat Gerardum ReymondPersona: de SchauxLuogo: Cambio di lingua: francese, dixit quod sic
et quod eidem GerardoPersona: [...]Mancante (1 parola)h2 quadam die sabatiPeriodo: sabato, sunt duo anniData: 1475, in
RivereLuogo: , veniendo de vineis. Quiquidem GerardusPersona: i eidem
JordanePersona: dixit : « Veni falsa mulier, heretica, tu
fecisti mori bestias meas et adhuc habeo unum bovumSic
malesanum, de cuius vita non spero. Sed si
moriatur, ego te faciam comburi, quia tu es heretica »
.
j–Monita est tertio et
pro tertia dilatione
Marginalia sul margine sinistro
–j Tunc ipsa dixit et respondit quod nesciebatur.
k–Presentibus
AntonioPersona: nepote domini officialisTermine: , fratre GermanoPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione:  ; dominus
officialis prefatus monuit dictam JordanamPersona: pro secunda dilatione
et assignata [est]Omissione, completato per analogial ad crasData: 10.9.1477 pro tertia.
[Firma:] DelayensPersona: Signum notarile
–k

m–Eadem dieData di origine: 9.9.1477 fuit monitus Jacobus de Panissiez alias MagnynPersona:
pro tertia monitione. Qui interrogatus per dominum officialem
nichil confessus fuit et est assignatus ad crasData: 10.9.1477
ad audiendum interloqui per dominum–m3

nAnno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimoData di origine: 11.9.14774,
in castro OchiaciLuogo di origine: , videlicet in magna aula dicti castri personaliter
constituta JordanaPersona: uxor Rodulphi de BaumesPersona: de ChaulxLuogo: parrochie
de CorsierLuogo: supra ViviacumLuogo: coram venerabili et circonspectoSic viro
domino Baptista de AycardisPersona: vicarioTermine: et officialiTermine: reverendi in ChristoPersona: patris
et domini domini Benedicti de MonteferrandoPersona: episcopiTermine: LausannensisOrganizzazione: et comitisTermine: ,
necnon coram religioso viro fratre Petro de PascuaPersona: ordinis
fratrum Predicatorum
Organizzazione:
pro parte reverendi patris fratris Thome GogatiPersona:
heretice pravitatis inquisitoris in civitatibus et diocesibus LausannensiLuogo: ,
GebennensiLuogo: , SedunensiLuogo: ac alibi, auctoritate apostolica specialiter deputatii,
interrogata per quos supra mediante juramento super sacrosanctis Dei
euvangeliis prius per ipsam corporaliter tactis, o–ante esseDa correggere in: an esset–o aliquid
[p. 209]Interruzione di paginaadvisata, quodDa correggere in: quep respondit et dixit quod de facto heresisTermine: nichil scit et
quod in se nullum peccatum habet, niDa correggere in: nisiq quod commisit adulterium semel
dumtaxat, et quod illud peccatum confessa fuit religioso viro fratre
Anthonio BorzelliPersona: ordinis fratrum Predicatorum LausLausannensisOrganizzazione: , et aliud nescit.

Qua audita, fuit monita per quos supra pro secunda monitione
sibi semper presentando misericordiam Ecclesie, assignando ipsam ad
diem veneris futuram
Data: venerdì, 12.9.1477
ad se advisandum. Datum die r jovis
post nativitatem beate MariePersona: virginis, anno s quo retro
Data di origine: 11.9.1477
,
presentibus ibidem religiosis viris fratribus Germano d’AcliniPersona: et Ludovico
Cacybodi
Persona:
ordinis PredicatorumOrganizzazione: necnon honorabilibus viris dominis Anthonio
Michodi
Persona:
et Nycodo CutalierPersona: cappellanis, testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo die
vero veneris post nativitatem beate MariePersona: virginis
Data di origine: 12.9.1477
, personaliter constituta prefata
JordanaPersona: in castro OchiaciLuogo di origine: , videlicet in magna aula coram dominis supradictis, et per ipsos interrogata anteDa correggere in: ant esset aliquid advisata ; que
incontinenti respondit quod de facto heresis nichil scit, licet ipse sit
peccatrix et quod in se habet unum magnum peccatum.

Interrogata quod peccatum habet, dixit et respondit quod sunt circa viginti
anni elapsi
Data: 1457
quod ipsa fuit in magna differentia inter se et virum
suum in tantum quod propter debatum illum ipsa dimisit virum suum tempore
vindeniarum et ivit u ad parentes suos in Turre ViviaciLuogo: . Et
ipsos iuvit ad vindinandum versitam tribu aut quatuor diebusPeriodo: 4 giorni ; post
hoc ipsa dixit parentibus suis differentiam et debatum quem habebat
cum viro suo. Qui ipsam duxerunt tunc FriburgumLuogo: . Et ipsa tunc
existente in FriburgoLuogo: , quidam socius, cuius nomen nunc ignorat,
cepit eam diligenter in tantum quod ab ipso concepit unam filiam. Videns
ille socius quod dicta JordanaPersona: gravidaTermine: erat, dimisit ipsam nec sibi voluit
dare aliquod juvamen, propter quod, ipsa existente in puerperio dicte
filie secrete peperit et portavit summo mane juxta fontem quando itur
ad stuphas FriburgiLuogo: infra villam. Et mulieres de mane reperierunt
dictam filiam et portaverunt ante ymaginem gloriose virginis MariePersona: , et revixit
fuitque, ut credit, v–baptisatus et sepultusDa correggere in: baptisata et sepulta–v.
[p. 210]Interruzione di pagina

w–HomicidiumTermine: Marginalia sul margine sinistro–w Item dixit et confessa est quod hoc facto, ipsa iterum iniit mansum
versum GrueriamLuogo: ad quoddam vilagium vocatum EstaveniLuogo: . Et
ipsa x existente ibi, iterum a quodam alio socio ipsa habuit
unum puerum y. Qui socius nullum juvamen sibi voluit
dare. Videns dicta JordanaPersona: negligentiam dicti socii, fuit in magna
tristicia constituta in tantum quod ipsa existente in puerperio,
ipsa secrete peperit et ipsum puerum incontinenti retro quadam
domum sine baptissmio infoveavit sive sepelivit, et
aliud nescit.

Qua audita fuit monita per quos supra pro tertia
monitione, quatenus puram et integram veritatem confiteri vellet,
sibi presentando misericordiam Ecclesie, assignando ipsam ad diem
sabati futuram
Data: sabato, 13.9.1477
ad se advisandum. Datum die et anno quibus
supra, presentibus ibidem religioso fratre Germano d’AcliniPersona: ordinis fratrum
Predicatorum
Organizzazione:
, venerabiliCorrezione sovrascritto, sostituisce: ibusz viroCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: isaa dominoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: isab Mermeto NycodiPersona: necnon
nobilibus viris Johanne GaudiPersona: et castellanoTermine: OchiaciOrganizzazione: 5, testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo
septimo die sabati post nativitatem beate MariePersona: virginis
Data di origine: 13.9.1477
, coram
prefatis dominis in loco supradicto personaliter constituta
prefata JordanaPersona:  ; per quos supra fuit monita pro quarta
monitione de gratia speciali, quatenus vellet confiteri casum
suum, presentandum sibi misericordiam Ecclesie. Et fuit interrogata
an esset aliquid advisata, que respondit quod nichil aliud
scit, nisi id quod eriData: 12.9.1477 confessa est, videlicet de illis
duobus pueris per ipsam turpiter habitis et occisis.
[p. 211]Interruzione di pagina

Qua audita, venerabilis vir dominus Mermetus NycodiPersona: tanquam
procurator fideiTermine: petiit et dixit quod attentis perjuriis, variationibus,
accusationibus et diffamationibus contra prefatam JordanamPersona: laborantibus,
ipsam condempnari torture subbiciendum, donec et quousque veritas
ab ore suo habeatur.

Audientes prefati domini judices petitionem dicti procuratoris
fidei, ipsam verbis gallicis advisaverunt, videlicet quod antequam sententia
interloqutoria
Termine:
legeretur, veritatem puram diceret, que, ut prius,
respondit se nichil scire.

Qua audita, venerabilis dominus officialis legit sententiam interloqutoriam
in hunc qui sequitur modum:
Disegno a penna e inchiostro † ChristiPersona: nomine invocato, a quo
omne rectum procedit judicium, non declinantes a dextris neque
ac–InterlocutoriaMarginalia sul margine sinistro–ac a sinestrisSic, sed equo libramine procedentes ut de vultu Dei
nostrum prodeat judicium, attenta petitione dicti procuratoris
fidei juridica et attentis tuis, JordanePersona: , perjuriis, diffamationibus et
accusationibus contra te laborantibus, contra te sic procedendum et
declaramus te, JordanamPersona: delatam torquendamTermine: et tortureTermine: subbicendam
fore, donec et quousque veritas ab ore tuo habeatur, citra tamen ad
mortis periculum, sanguinis effusionem et membrorum mutilationem,
ae–de quoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: q[uo]–ae solempniter et expresse protestamur.

Qua sententia sic lecta, procurator fidei petiit exequtioni demandari.
Quequidem JordanaPersona: fuit ducta ad locum torture et ibidem
ligata et modicum a terra levata. Et per dominos quos
supra interrogata si esset aliquid advisata et si vellet aliquid
confiteri, que respondit quod de facto heresis nichil scit. Que fuit
deligata et relaxata. Nichil aliud voluit confiteri, quare fuit
assignata ad diem lune futuramData: 15.9.1477 ad se advisandum et
confitendum, alias torture continuandum. Datum die et anno quibus
supra
Data di origine: 13.9.1477
et presentibus quibus supra.

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimoData di origine: 15.9.14776,
in aula OchiaciLuogo di origine: coram quibus supra personaliter constituta prefata
[p. 212]Interruzione di paginaJordanaPersona: inquisita, et per ipsos interrogata utrum ipsa sit advisata,
que respondit quod sunt viginti anni elapsi vel circaData: 1457 quod ipsa
existente in FriburgoLuogo: , ipsa a quodam socio habuit unam filiam,
prout jam confessa est. Quam incontinenti post ipsius partum ipsa
portavit dictam filiam juxta fontem quando af itur ad stuphas
infra villam FriburgiLuogo: , et incontinenti mulieres reperierunt et
ipsam portaverunt ante ymaginem virginis MariePersona: , et revixit fuitque
baptisata et sepulta.

Interrogata si unquam confessa fuit illud peccatum, que dixit quod
sic, videlicet domino Petro MoronPersona: , qui eam remisit ad curatumTermine: ,
et curatus remisit ipsam domino episcopo, sed ipsa non
reperit dominum episcopum, ymo confessa est fratre Anthonio BorzelliPersona:
ordinis fratrum Predicatorum LausLausannensisOrganizzazione: , qui ipsam absolvitTermine: .

Item dixit quod ante dixerat quod in GrueriaLuogo: habuerat unum ag
puerum, de quo mentita est quia numquam traxit moram in
inDa correggere in: ah GrueriaLuogo: nec ibi prope.

Interrogata quare hoc dixerat, dixit quod propter hoc : credebat
quod relaxaretur a carceribus ; et aliud nescit.
Qua audita,
fuit assignata per quos supra ad diem crastinam ad se advisandum
alias ad sibi continuandum torturam. Datum die lune ai
post nativitatem beate MariePersona: virgini anno quo supra
Data di origine: 15.9.1477
, presentibus ibidem venerabili viro
domino Mermeto NycodiPersona: capellano et nobili castellano OchiaciOrganizzazione: testibus
ad premissa vocatis et rogatis.

Anno Domini millesimo CCCCLXX septimo die vero mercuri post octavam aj
nativitatis beate MariePersona: virginis
Data di origine: 17.9.1477
, in castro OchiaciLuogo di origine: personaliter constituta
prefata JordanaPersona: et per quos supra interrogata an esset
aliquid advisata, que respondit quod de facto heresis nichil
scit.
[p. 213]Interruzione di pagina

Item fuit interrogata per dominum inquisitorem an ipsa
sciat opera que hereticiTermine: faciunt, que dixit quod audivit
dicere quod in eorum sectaTermine: ipsi bibunt et comedunt.

Item interrogata quid bibunt et comedunt, dixit quod audivit
dicere quodak comedunt carnes puerorumTermine: et quod ipsi habitant
simul more brutorum.

Interrogata cui audivit dicere, dixit quod non recordatur. Et a quo
tempore audivit talia dicere, dixit quod sunt bene viginti
anni
Data: 1457
.

Item interrogata quomodo vadunt, dixit quod audivit dicere quod
vadunt supra unam scobamTermine: quam ungunt quodam unguentoTermine: ,
et quod non signant se.

Item interrogata qua hora vadunt, dixit et respondit quod nescit,
quia numquam audivit dicere.

Item interrogata si aliud sciat, dixit quod non, nisi quod nocte
preterita ipsa existente in carcere, venit magna multiudo
candelarum circumcirca ipsam et quedam cultine ante ipsam.

Item interrogata cuius coloris erat lumen illarum
candelarum, dixit quod erant coloris blovazTermine: , et aliud nescit.

Qua audita, procurator fidei petiit sibi continuari torturam.
Quequidem JordanaPersona: ducebatur ad locum torture, ducendoque ipsam, ipsa existente prope portam torture, ipsa dixit
rogando quod rederetur in alio loco7.

Item interrogata quare hoc dicebat, dixit et
respondit : « Quia forsitam dyabulusTermine: est absconditus
supra me, qui non permitit me loqui »
. Et hoc dicendo
quasi fuit strangulata perdiditque loquelam fere per dimidiam
horaDa correggere in: horamal ; quare fuit assignata ad diem crastinamData: 18.9.1477 ad se advisandum.
Datum die et anno quibus supraData di origine: 17.9.1477, presentibus quibus supra.
[p. 214]Interruzione di pagina

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo
septimo die vero jovis ante festum Sancti MatheiPersona: apostoli
Data di origine: 18.9.1477
, in castro
Ochiaci
Luogo di origine:
personaliter constituta prefata JordanaPersona: inquisita
coram prefatis dominis judicibus et per ipsos interrogata an
esset aliquid advisata, que respondit quod sic, dicendo
quod sunt bene viginti anni elapsiData: 1457 quod propter quendam debatum
quem habuerat cum viro suo, ipsa iniit mansum FriburgumLuogo:
ubi habuit unam filiam, prout jam dixit, et postmodum iniit
mansum apud MarlieLuogo: ad domum dicti TacunatPersona: . Et
ipsa existente in dicta domo, uxor dicti TacunatPersona: misit
ipsam ad baptitorium ad verberandum bladum, et ipsa sola
existente in dicto baptintorioSic cum magna tristicia, venerunt
sex aut septem leporesTermine: unacum quodam homine vestito
de nigro. Qui homo assimilabatur cuidam magno domino.
Qui adpropinquavit se et dixit prefate JordanePersona:  : « Quid facis ?
Tu habes quandam tristiciam in te. Ymo si velis facere ea que
ego dicam tibi, ego dabo tibi magnum consolamen »
.
Quequidem JordanaPersona: dixit quod sic. Tunc dictus homo dixit sibi : « Opportet
quod tu des michi aliquid »
. Que JordanaPersona: dixit : « Ego nichil
habeo »
. Tunc dictus homo dixit sibi : « Des michi aliquam partem
tui corporis »
. Que JordanaPersona: dedit sibi unciam sui digiti
am–HomagiumTermine: Marginalia sul margine sinistro–am indicis manus dextre. Tunc dictus homo dixit sibi : « Opportet
quod tu facias plus, videlicet quod tu neges Deum, gloriosam virginem
MariamPersona: et sanctum baptisma »
. Que JordanaPersona: negavit
Deum, gloriosam virginem MariamPersona: et sanctum baptisma et in signum [homagii]Omissione, completato per analogiaan
obsculata est sibi culum.

Item dixit quod hoc facto, dictus homo sibi deposuit dictam
unctiam sui digiti indicis manus dextre, et nichil
cruentavit.

Item interrogata in qua forma erat quando ipsa obsculata
est culum, dixit quod in forma unius hominis vestiti de nigro.

ao–Nomen dyaboliTermine: Marginalia sul margine sinistro–ao Item interrogata quis vocatur, dixit quod vocatur SathanasPersona: .
[p. 215]Interruzione di pagina

Item interrogata quomodo loquebatur, dixit quod turpiter et rauce ;
et fuit interrogata quid ipse precepit sibi, dixit quod
precepit sibi quod numquam faceret signum crucis.

Item interrogata quem credebat illum esse, respondit
et dixit quod credebat quod esset dyabolusTermine: .

Item dixit quod quadam alia vice, sunt fere duo anniData: 1475,
ipsa habuit debatum cum Girardo RignaulPersona: , qui ivit
ad quemdam locum vocatum Molyt SoulaapLuogo: Cambio di lingua: francese8 et ibi reperit
dictam JordanamPersona: . Tunc dicta JordanaPersona: , videns dictum
GirardumPersona: , dixit sibi : « Quid facitis hic ? ». Tunc dictus GirardusPersona:
dixit sibi : « Tu bene scies » ; dicendo sibi : « Heretica, tu fecisti
michi mori unum equum, et habeo unum bovem qui moritur.
Ymo ego occidam te »
. Et cepit ipsam per brachium, volendoTermine:
ipsam percutere de quodam securi, sed non percusit, ymo
dimisit ipsam. Tunc ibidem venit dictus SathanasPersona: , qui
dixit sibi : « Ne cures, ego dabo tibi subsidium et consolationem ».
Et tunc ipsa dixitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: ded[it]aq quod faciendo omagium, videlicet negadoDa correggere in: negandoar
Deum, gloriosam virginem MariamPersona: et sanctum baptisma, ipsa
as–Forma homagiiMarginalia sul margine sinistro–as dedit sibi unctiam sui digiti indicis manus dextre et totum
corpus suum et animam.

Item interrogata quid precipiebat sibi, dixit quod precipiebat sibi
quod quando ipsa reciperet corpus ChristiTermine: , quod ipsa reservareDa correggere in: reservaretat[idem]Omissione, completato per analogiaau et
quod portaret sibi.

av–De corpore ChristiMarginalia sul margine sinistro–av Interrogata si fecerit, dixit quod sic, quod quadam vice ipsa portavit
ad domum suam et posuit in quadam patella fricandoSic
ipsum.

Item interrogata quid erat infra dictam patellam quando
ipsa posuit corpus Christi, dixit quod nichil, sed incontinenti
fuit repleta sanguine. Videns hoc, ipsa aw
posuit [corpus Christi]Omissione, completato per analogiaax infra ignem. Qui ignis incontinenti fuit extinctus.
[p. 216]Interruzione di pagina

Item interrogata si omni anno ipsa dabat sibi aliquid,
que respondit quod non, sed dictus dyabolus petebat
bene sibi quod sibi daret [...]Mancante (1 parola)ay9. Que JordanaPersona: dedit sibi
puerum quem habuit versus GrueriamLuogo: in quodam
vilagio vocato EstavaeniLuogo: , quem ipsa occiderat
et sepelierat retro quamdam domum sine baptismo.

Item interrogata si dictus dyabolus deportaverit
dictum puerum, dixit quod az–credit quod sicCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: sic–az.

Item interrogata quid ipsi faciunt in secta, dixit quod ba
homines habitant cum mulieribus more brutorum.

Item dixit quod quadam alia vice, ipsa ivit ad
quendam locumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: loq[um]bb supra quendam monteDa correggere in: montembc supra BlonayLuogo: ,
ubi ipsi fuerunt congregati in dicta secta.

Interrogata que hora erat, dixit quod prope mediam
noctem
Periodo: la notte
, et dixit quod bibebant et comedebant.

Item interrogata quid comedebant, dixit quod
carnes puerorum.

Item interrogata quem saporem habent dicte
carnes, dixit quod bonum et dulcem.

Interrogata de quo videbant, dixit quod erat ignis
et candele quarum color erat blovoz.

Item interrogata de quo fiunt candele et luchinum quod
ponitur intra, dixit quod fiunt de pinguedinibus puerorum
et luchinum de budellis puerorum.

bd–ComplexMarginalia sul margine sinistro–bd Item interrogata quis habitabat cum ipsa, dixit quod Petrus
Bolliet
Persona:
de MarliezLuogo: Cambio di lingua: francese.
[p. 217]Interruzione di pagina

Item interrogata si magister suus unquam habitaverit cum ipsa,
dixit quod non, licet semen quod emictit est frigidissumDa correggere in: frigidissimumbe.

Item interrogata qui erant presentes, dixit quod non cognovit
aliquem. Que fuit assignataCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: ad[signata]bf ad diem crastinamData: 19.9.1477 ad
se advisandum et magis confitendum. Datum die et anno
quibus supra
Data di origine: 18.9.1477
, presentibus ibidem venerabilibus viris dominis Mermeto
Nycodi
Persona:
et Ludovico NacheretiPersona: capellanis necnon fratre
Stephano JenodiPersona: ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo
die vero XXma primaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: vicesimabg mensis septembris
Data di origine: 21.9.1477
, personaliter
in castro OchiaciLuogo di origine: constituta prefata JordanaPersona:  ; per quos supra interrogata
si sit aliquid advisata et si omnia per ipsam confessata vera sint,
que respondit quod non, quia multa confessa est que non sunt vera, videlicet de
corpore Christi, quia numquam tractavit eomodo quo confessa est.

Item interrogata si residuum sit verum, que respondit quod non, quia ante
dixit quod negavit Deum, quod non est verum quia numquam negavit.

Item interrogata si ad instigationem alicuius hoc dixerAggiunta al di sopra della rigabhit, que
dixit quod non, sed propter fatuetatemDa correggere in: fatuitatembi suam ; sed bene est verum quod dyabolus
dicebat sibi quod consolaretur eam si vellet facere ea que ipse
preciperet sibi, videlicet quod obsculatur sibi culum. Que obsculata est culum.

Interrogata in qua specie erat, dixit quod in specie unius hominis vestiti
de nigro. Quomodo loquebatur, dixit turpiter et vocebj raucamDa correggere in: raucabk.

Item interrogata si sit multum, dixit quod sunt viginti anniData: 1457.
Interrogata quis vocatur, dixit SathanasPersona: .

Item interrogata quem credebat esse illum cui obsculata est
culum, dixit quod credebat quod esset dyabolus.
[p. 218]Interruzione di pagina

Item dixit quod de quodam puero quem habuit non a suo viro
EstavenLuogo: versus GrueramLuogo: , quem confessa est incontinenti bl
post partum occidisse sine baptissmio et infoveasse, quod est verum,
sed numquam negavit Deum.
Qua audita, fuit assignata
ad primum adventum dominorum judicum ad se advisandum, alias
sibi continuandum torturam. Datum die et anno quibus supraData di origine: 21.9.1477, presentibus
venerabilibus viris dominis JoJohanne de RuppePersona: curato Sancte CrucisLuogo: LausannensisLuogo: 10,
Mermeto NycodiPersona: et Ludovico NacheretiPersona: capellanis necnon religioso
viro fratre Stephano JannodiPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Anno Domini millesimo quatercentesimo septuagesimo septimo
die vero lune ante festum Sancti MartiniPersona: yemalis
Data di origine: 10.11.1477
, personaliter
constituta prefata JordanaPersona: in castro OchiaciLuogo di origine: , per venerabilem
virum dominum officialem interrogata mediante juramento super
sacrosanctis Dei euvangeliis per ipsam prius tactis :

Primo utrum omnia per ipsam superius confessata sint vera, que
sub periculo anime sue respondit et dixit quod sic, nisi quia non
tractavit corpus Christi prout dixerat.

Item interrogata bm–ad quemCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: in q[o]–bm locum ipsiDa correggere in: ipsabn ibat ad sectam,
dixit quod ad quendam locum vocatum Maret JenetLuogo: Cambio di lingua: francese11, et dixit
quod quando ipsa fuit in dicto [loco]Omissione, completato per analogiabo, ipsa reperit magistrum suum SathanasPersona: ,
cui iterum obsculata est culum et negavit iterum Deum
ore, sed non corde.

Interrogata in qua forma erat quando obsculata est
culum, dixit quod se transfiguravit in forma unius cati.

Interrogata quomodo loquebatur ille, dixit turpiter et rauce,
videlicet habebat vocem raucam.
[p. 219]Interruzione di pagina

Item interrogata quomodo ipsa ibat ad dictam sectam,
que dixit quod dictus SathanasPersona: magister suus dederat sibi duas
pissides, de quibus ipsa ungebat unam sedem et unam scobam,
videlicet ipsa ponebat sedem retroverte, videlicet thibias desuper et scobam
supra dictam sedem, et ponebat de pinguedinibus sibi traditis
supra et post ascendebat supra dictam scobam, et incontinenti ipsa
erat in dicta secta ; et non signabat se quando ascendebat.

Item interrogata quare non signabat se, dixit quod magister suus
deffenderat sibi.

Item interrogata qua die ipsi vadunt, dixit quod in jovisPeriodo: giovedì
ante gallicantumPeriodo: la mattina.

Item interrogata de quo videbat, dixit quod erat grussusSic
ignis coloris blovoz et candele, sed in igne non
apparebant ligna.

Item interrogata quis faciebat candeles et de quo
fiunt, dixit quod nescit quis faciebat ; de quo erant, dixit
quod de pinguedinibus puerorum et luchnumDa correggere in: luchinumbp de budellis.

Item interrogata quid faciebamDa correggere in: faciebantbq in dicta secta, dixit
quod bibebant et comedebant panem et carnes puerorum.

Item interrogata si comederit et quem saporem habent,
dixit quod comedit et quod habent bonum saporem.

Item interrogata quis adportavit dictas carnes,
dixit quod nescit, quia quando ipsa applicuit dictum locum,
jam dequoquebantur in quodam grosso cacabo.

Item interrogata si comedebant satis, dixit quod satis
comedebant et bibebant, sed facta cena ipsa
tantum famebat sicut si nichil comedisset.
[p. 220]Interruzione di pagina

Item interrogata si br–magister magisterDa correggere in: magister–br suus comedebat cum
ipsis, dixit quod non.

Item interrogata quid faciunt post cenam, dixit quod ignis
extinguitur et quod apparet quod numquam fuisset ignis. Et
hoc facto, homines habitant cum mulieribus more
brutorum, videlicet per ultra naturam.

Item interrogata qui erant presentes, [dixit quod]Omissione, completato per analogiabs NyusNycodus RedetPersona: [qui]Omissione, completato per analogiabt defunctus est,
bu–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bu Johannes RossazPersona: , Thomas de MyvillaPersona: de TractaulLuogo: parrochie de
AttallensLuogo: , NycolletaPersona: filia Nycodi RopprazPersona: parrochie
de ChastelLuogo: et Marguereta bv–douz MolarCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Samatg–bvPersona: . Et aliud
nescit, quare fuit assignata ad primum adventum dominorum
ad se advisandum. Datum die et anno supradictisData di origine: 10.11.1477, presentibus venerabilibus
viris dominis Bartholomeo BussillietiPersona: in utroque jure bacalario
et curato Sancti PauliLuogo: LausannensisLuogo: , Petro PugeriiPersona: capellano, testibus ad
premissa vocatis.

Anno quo supra die vero jovis post festum Sancti MartiniPersona: yemalisData di origine: 13.11.1477,
in palatio12 domini nostri LausannensisOrganizzazione: 13 LausaneLuogo: personaliter constituta prefata
JordanaPersona: , per venerabilem virum dominum officialem interrogata utrum omnia per ipsam
confessata vera sint, que respondit quod sic ; et si velit addi vel
diminui aliquid bw in suo processu, quodDa correggere in: quebx respondit quod non.

Qua audita, procurator fidei instans et prefata JordanaPersona: inquisita
petierunt concludi et diffiniri.
Quibus auditis, conclusit dominus,
assignando dictas partes ad diem crastinam ad audiendum jus. Datum
die et anno quibus supra
Data di origine: 13.11.1477
, presentibus venerabilibus viris dominis Rodulpho
Barberii
Persona:
et Petro BollietiPersona: capellanisTermine: LausLausannensisLuogo: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

[Firma:] De CrestoPersona:
Signum notarile
[p. 221]Interruzione di pagina
[p. 222]Interruzione di pagina
[p. 223]Interruzione di pagina

Disegno a penna e inchiostro †
[p. 224]Interruzione di pagina
[p. 225]Interruzione di pagina

14En Meret JenetLuogo: Cambio di lingua: francese et ibi reperit magistrum suum SathanasPersona:
et ibi olulataDa correggere in: obsculataby est culum, et transfiguravitDa correggere in: se transfiguravitbz in forma
unius cati, et ibi negavit Deum.
Interrogata quomodo loquebatur,
dixit quod rauce.
Interrogata qui erant presentes, dixit Nycodus RedetPersona:
[qui]Omissione, completato per analogiaca defunctus est, Johannes RossazPersona: parrochie de ChastellLuogo: [qui]Omissione, completato per analogiacb defunctus est, Thomas
de Myvilla
Persona:
de TrattaulLuogo: parrochie de AttallensLuogo: , NycolletaPersona:
filia Nycodi RopprazPersona: parrochie de ChastelLuogo: , Marguereta
douz Molar
Persona:
.
Interrogata quomodo ibant, dixit quod magister suus dederat
cc sibi duas pissides, de quibus ungebat unam sedam
quam ponebat, dixit, tibias desuper et ponebat scobam et
ascendebat supra ; et non se signabat quia magister suus cd
sibi precepetDa correggere in: precepitce.
Interrogata qua hora ibant, dixit quod cf ante gallicantumPeriodo: la mattina
et in die jovisPeriodo: giovedì.
Item dixit quod comedebant carnes puerorum
et comedit, sed numquam saturebantur.
Item dixit quod erat ignis
blovoz et quando recedebant non apparebat ignis.
Interrogata si
magister suus comedebat cum ipsis, dixit quod non.
Item dixit quod
erant candele coloris cg blovaz ; de quo fiunt, de pinguedinibus
puerorum et luchinum de budellis.

Item in quodam loco vocato En Laz MollytLuogo: Cambio di lingua: francese, [vidit]Omissione, completato per analogiach Petrum ThomaPersona: .
Datum
die lune ante MartiniPersona:
Data di origine: 10.11.1477
, presentibus venerabilisCorrezione sovrascritto, sostituisce: venerici viro domino BartholomeoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Bachocj
Bussillieti
Persona:
in utroque jure bacalario et curato Sancti PauliLuogo: et domino
Petro PegeriiPersona: .

Anno15
[p. 226]Interruzione di pagina
[p. 227]Interruzione di pagina

Processus Jordane de
Balmis
Persona:
deis ChaulxLuogo: Cambio di lingua: francese
parrochie de CorsierLuogo:
Allineato a sinistra

Reperta sunt nomina
accusatorum
Allineato a sinistra

Extracta sunt nomina accusatorumAllineato a destra

Annotatione

  1. Aggiunta sul bordo superiore.
  2. Marginalia sul margine sinistro.
  3. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: Secunda.
  4. Cambio di mano: mano secondaria (B).
  5. Correzione sovrascritto, sostituisce: Balmis.
  6. Cancellazione biffata: dominus.
  7. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: de.
  8. Mancante (1 parola).
  9. Cancellazione biffata: per.
  10. Marginalia sul margine sinistro.
  11. Aggiunta all’altezza della riga da una mano più recente con un inchiostro diverso.
  12. Omissione, completato per analogia.
  13. Cancellazione biffata da una mano più recente.
  14. Cambio di mano: mano principale (A).
  15. Da correggere in: an esset.
  16. Da correggere in: que.
  17. Da correggere in: nisi.
  18. Cancellazione biffata: di[e].
  19. Cancellazione biffata: Domini.
  20. Da correggere in: an.
  21. Cancellazione biffata: mans.
  22. Da correggere in: baptisata et sepulta.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Cancellazione biffata: est.
  25. Cancellazione biffata: un.
  26. Correzione sovrascritto, sostituisce: ibus.
  27. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: is.
  28. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: is.
  29. Marginalia sul margine sinistro.
  30. Cancellazione biffata: per[iculum].
  31. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: q[uo].
  32. Cancellazione biffata: v[adit].
  33. Cancellazione biffata: de.
  34. Da correggere in: .
  35. Cancellazione biffata: octava.
  36. Cancellazione biffata: beate.
  37. Cancellazione biffata: bi[bunt].
  38. Da correggere in: horam.
  39. Marginalia sul margine sinistro.
  40. Omissione, completato per analogia.
  41. Marginalia sul margine sinistro.
  42. Cancellazione biffata: z.
  43. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ded[it].
  44. Da correggere in: negando.
  45. Marginalia sul margine sinistro.
  46. Da correggere in: reservaret.
  47. Omissione, completato per analogia.
  48. Marginalia sul margine sinistro.
  49. Cancellazione biffata: poss[uit].
  50. Omissione, completato per analogia.
  51. Mancante (1 parola).
  52. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sic.
  53. Cancellazione biffata: h[omin]es.
  54. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: loq[um].
  55. Da correggere in: montem.
  56. Marginalia sul margine sinistro.
  57. Da correggere in: frigidissimum.
  58. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ad[signata].
  59. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: vicesima.
  60. Aggiunta al di sopra della riga.
  61. Da correggere in: fatuitatem.
  62. Cancellazione biffata: m.
  63. Da correggere in: rauca.
  64. Cancellazione biffata: l.
  65. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: in q[o].
  66. Da correggere in: ipsa.
  67. Omissione, completato per analogia.
  68. Da correggere in: luchinum.
  69. Da correggere in: faciebant.
  70. Da correggere in: magister.
  71. Omissione, completato per analogia.
  72. Omissione, completato per analogia.
  73. Marginalia sul margine sinistro.
  74. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Samatg.
  75. Cancellazione biffata: no[n].
  76. Da correggere in: que.
  77. Da correggere in: obsculata.
  78. Da correggere in: se transfiguravit.
  79. Omissione, completato per analogia.
  80. Omissione, completato per analogia.
  81. Cancellazione biffata: sibi d.
  82. Cancellazione biffata: non.
  83. Da correggere in: precepit.
  84. Cancellazione biffata: antequam.
  85. Cancellazione biffata: per.
  86. Omissione, completato per analogia.
  87. Correzione sovrascritto, sostituisce: veneri.
  88. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Bacho.
  1. Il s’agit de l’official Baptiste d’AycardPersona: .
  2. Il manque le verbe.
  3. Biffé plus tard, car le biffage est effectué avec la même encre noire que l’ajout précédent.
  4. La date complète est donnée à la fin de cet interrogatoire.
  5. Il s’agit sans doute de Rolet de MontouxPersona: , mentionné comme châtelain d’OuchyOrganizzazione: dans le procès de Jaquet de PanissèrePersona: (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 255, 258).
  6. La date complète est donnée à la fin de cet interrogatoire.
  7. Probablement la salle où se tiennent les interrogatoires.
  8. Lieu-dit au nord-est de CorsierLuogo: .
  9. Il manque le complément d’objet direct.
  10. Le curé de la paroisse de Sainte-CroixLuogo: dessert l’autel du même nom situé dans la cathédrale de LausanneLuogo: .
  11. Ce lieu n’a pas pu être identifié, mais se situe dans la région de la Riviera lémanique.
  12. Château Saint-MaireLuogo di origine: , qui se trouve au quartier de la CitéLuogo: , à LausanneLuogo: (Mottaz 1982 I, p. 382).
  13. Il s’agit de l’évêque Benoît de MontferrandPersona: , également seigneur temporel de la ville de LausannneLuogo: .
  14. Commence ici le brouillon du 10 novembre 1477Data di origine: 10.11.1477.
  15. Le brouillon s’arrête ici.