check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 19-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 19-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Antoine de Vernex, de Chesalles-sur-Oron

1482 aprile 17 – 24. Château d’Oron

Antoine de Vernex, de Chesalles-sur-Oron, comparait le 17 avril 1482 devant le vice-inquisiteur [et représentant de l’évêque de Lausanne] Jean Blanchet, au château d’Oron. Au cours de cette première audience, il admet connaître deux hérétiques. Le 19 avril, après la troisième monition, il avoue et dénonce un troisième homme. Le lendemain, et suite à la quatrième monition, Antoine se rétracte devant la cour. Ce même jour, le procureur de la foi, Étienne Ginod, demande la sentence interlocutoire afin de soumettre l’inculpé à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement par les officiers du châtelain d’Oron. Antoine poursuit alors ses aveux et dénonce quatre autres personnes (2 hommes et 2 femmes). Après un bref délai, l’instruction reprend le 22 avril avec la rétractation de l’inculpé, suivie d’une deuxième séance de torture, après laquelle il poursuit ses aveux et dénonce quatre autres personnes (2 hommes et 2 femmes). Le 24 avril, l’inculpé ratifie ses aveux et dénonce six autres personnes (4 hommes et 2 femmes). Au total, 17 personnes (11 hommes et 6 femmes) sont dénoncées par Antoine de Vernex. La sentence est rendue par la cour [ce même jour]. L’accusé est condamné à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être puni avec modération, sans effusion de sang ou mutilation des membres.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès contre Antoine de Vernex se trouve aux pages 313 à 327 du registre Ac 29. La page 325 ainsi que les cinq dernières pages de l’ancien dossier (p. 328–332) ont été laissées en blanc. Le procès-verbal à proprement parler commence à la page 313 et se termine à la page 324 ; la copie de la sentence finale occupe les pages 326 et 327.

La page de garde de l’ancien dossier correspond à la première page du procès-verbal. Ce n’est qu’au dos de la dernière page de l’ancien dossier que nous trouvons une note faisant allusion aux noms de personnes dénoncées, qui doit être attribuée à la même main anonyme que les deux notes dorsales de l’ancien « dossier Poesiouz ».

Hormis la copie de la sentence finale, qui n’est pas signée et qui provient elle aussi d’une main inconnue, les actes du procès sont tous rédigés par le notaire Georges Brunet. Il est également l’auteur d’une note illisible qui se trouve en bas de la page 315, à droite, perpendiculairement aux deux dernières lignes du texte.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro:] 1482

Processus inquisitionalis ex mero inquisitionis officio instante procuratore fideiTermine: , formatus

contraCentrato

Antonium de VernexPersona: de ChesallesLuogo: supra HoronsLuogo: LausannensisLuogo: diocesis.

17 avril 1482

Anno Domini millesimo IIIIC LXXX secundo, die vero mercurii decima septima mensis aprilisData di origine: 17.4.1482, coram venerabili fratre Johanne BlanchetiPersona: ordinis PredicatorumOrganizzazione: , in dyocesi LausannensiLuogo: viceinquisitoreTermine: auctoritate apostolica specialiter deputato, constitutus in castro de HoronsLuogo di origine: 1 supranominatus Antonius de VernexPersona: de heresis crimineTermine: accusatus et diffamatusTermine: . Quiquidem AntoniusPersona: ad mandatum prefati domini viceinquisitoris juravit super sanctis Dei euvangeliis dicere, recognoscere et respondere puram et meram veritatem de et super interrogatoriis sibi fiendis et fidem catholicam ac crimen heresis concernenCorretto da: concernentibusa, etcAbbreviazione.
Deinde idem dominus viceinquisitor prefatum Antonium VernexPersona: presentem et audientem monuit canonice in forma juris et eundem advisavit de salute anime sue et quod Ecclesia est misericors nec claudit gremium reddeunti.
Post modo eundem Antonium VernexPersona: interrogavit de causa sue detentionis ; qui respondit et dixit quod ipse intellexit ab illis qui eundem ceperunt, quod ipsi capiebant eum pro fide et ad causam heresisTermine: .

Interrogatus si sit hereticus et sciat opera que faciunt heretici, dixit quod non.

Interrogatus si sciat et credat aliquos esse hereticos, qui eius mediante juramento respondit quod nescit si sint vel non sint heretici.

Interrogatus si sciat tam per ipsumCorretto da: seb quam per alium se fuisse et esse accusatus in aliquibus hereticorum processibus, qui respondit quod non.

[p. 314]Interruzione di pagina

Interrogatus si unquam fuit sibi improperatum crimen heresis et ad causam illius diffamatus c, qui dixit quod sic, per plures personas.

Interrogatus de tempore d huiusmodi diffamationis dixit quod sunt circa octo anniData: 1474 ; et quia talis diffamatio contra eum laborabat, fuit – jam diu est – captus et carceribus castri de PallesieuxLuogo: mancipatus. Sed quia nichil fuit in eo compertum de huiusmodi crimine heresis, fuit liberatus.

Interrogatus si habeat malivolos aliquos, qui dixit quod sic, videlicet e JobAbbreviazione et dictum maiorTermine: de HoronsLuogo: , nec credit alios habere nec habuisse.

Interrogatus si unquam conversatus fuit cum aliquibus hereticis sive qui fuerint convicti de heresi, qui respondit quod sic, videlicet cum Johanne ThomassetPersona: et Thoma de MediavillaPersona: , non tamen sciebat ipsos esse hereticos.

Interrogatus de locis in quibus cum eisdem conversatus fuit, dixit quod diversis in locis, eundo ad foros tam ViviaciLuogo: quam alibi. Et ulterius non fuit interrogatus, sed ad carceres redductus, etc.Abbreviazione, presentibus in premissis nobili [viro]Omissione, completato per analogiaf Petro GervasiiPersona: , Johanne JolivetiPersona: et Richardo ChassotPersona: .

18 avril 1482

g–Secunda monitioMarginalia sul margine sinistro–g Die jovis post Dominicam de QuasimodoTermine: XVIII mensis predicti aprilisData di origine: 18.4.1482, coram prefato domino viceinquisitore in stuphaTermine: castri de HoronsLuogo di origine: constitutus supra nominatus AntoniusPersona: h, qui per eundem dominum viceinquisitorem fuit monitus secundo et pro secunda monitione, eidem presentando misericordiam Ecclesie, si et quatinusCorretto da: quatenusi vellet absque torturaTermine: confiteri crimen heresis per eum, ut asseritur, commissum. Quiquidem AntoniusPersona: dixit et respondit se non esse hereticum nec velle illud crimen, quod numquam commisit, confiteri. Et tunc prefatus dominus viceinquisitor eundem AntoniumPersona: redduci fecit ad carceres et eidem assignavit ad diem crastinamData: 19.4.1482, ad j–se advisandumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: audiendu–j et recipiendum tertiam monitionem, etcAbbreviazione., presentibus quibus supra.

[p. 315]Interruzione di pagina

19 avril 1482

Alia repetitio cum tertia monitioneCentrato

Anno quo supra die vero veneris decima nona mensis aprilisData di origine: 19.4.1482 in quadam camera castri de HoronsLuogo di origine: coram prefato domino viceinquisitore constitutus prenominatus Antonius VernexPersona: , quem ipse dominus viceinquisitor monuit tercio et pro tercia monitione canonica, offerendo sibi misericordiam Ecclesie, rogando eundem ut vellet sine tortura recognoscere reatum suum. Quiquidem AntoniusPersona: dixit et respondit se velle realiter et veraciter confiteri de huiusmodi heresis crimine, requirendo prout et requisivit graciam et misericordiam Ecclesie.
Deinde eius mediante juramento k–Tempus quo intravit sectamTermine: Marginalia sul margine sinistro–k dixit et confessus fuit quod sunt circa decem anniData: 1472, ipse Antonius VernexPersona: causantibus certis differenciis inter eum et dictum mayor de HoronsLuogo: existentibus, ipse erat valde melencolicusTermine: et tristis. Et dum semel ipse iret apud BlonayLuogo: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ViviacumLuogo: l pro certis suis negociis unacum Johanne ThomassetPersona: cum quo habebat amicitiam, ipse AntoniusPersona: eandam suam tristiciam et melencoliam ipsi Johanni ThomassetPersona: narravit, asserendo quod si aliquo modo posset se de eodem maior vindicare, ipse se vindicaret. Et tunc ipse Johannes ThomassetPersona: eidem AntonioPersona: dixit quod si vellet sibi credere, ipse vindicaretur ab eodem. Et nichil ulterius de eadem materia fuit inter eos tunc locuCorrezione sovrascritto, sostituisce: nmtum.
Successive quadam alia die, de qua non recordatur, ipse AntoniusPersona: , Johannes ThomassetPersona: et Petrus PratozPersona: se simul reperierunt in certo loco n–domus dicti AntoniiPersona: Correzione al di sopra della riga, sostituisce: de quo tamen non recordatur–n. Quiquidem ThomassetPersona: et PratoPersona: dixerunt eidem quod si ipse AntoniusPersona: non vellet eos accusare et vellet eis credere et facere sicut ipsi faciebant, quod ipse AntoniusPersona: haberet multa bona et de inimicis suis vindicaretur, et maxime de dicto maior. Et tunc ipse AntoniusPersona: eisdem promisit fidem necnon et dare ipsis tres cuppas frumentiMisura del volume: 3 köpfe frumento ad finem ut eum vindicarent de dicto maior. Quas tres cuppas frumentiMisura del volume: 3 köpfe frumento ipse AntoniusPersona: eisdem ThomassetPersona: et PratoPersona: solvit, ipsique dixerunt quod dicto maior dederunt unum malum morsum, adeo quod de tribus annis futuris non faceret o malum eidem AntonioPersona: , p–dicentes eidem AntonioPersona: quod postquam ipse biberat cum eis, moriretur. Et hoc fuit in domo dicti maior.Aggiunta a piè di pagina con un carattere di inserimento–p Et tunc ipsi declaraverunt [p. 316]Interruzione di pagina eorum crimen et heresim ipsi AntonioPersona: , ac certam diem captaverunt inter se ad eundum simul ad sectam.
Interrogatus si postea dicti ThomassetPersona: et PratoPersona: dederunt q ipsi maior malum morsum quod promiserunt, dixit quod sic.
Et tandem dictus Johannes ThomassetPersona: ipsum Antonium VernexPersona: quadam die jovis, sunt ultra octo anniData: giovedì, 1474, duxit ad sectam, ad locum quemdam, r–Locus secteMarginalia –r qui vocatur La ChevaliereLuogo: Correzione al di sopra della riga, sostituisce: CostazLuogo: s subtus montem de BlonayLuogo: . Et ibidem invenerunt certas personas necnon et apparuit ibidem dyabolusTermine: in forma unius catiTermine: grisi, habentis cornua. Et tunc Johannes ThomassetPersona: t–homagiumMarginalia sul margine sinistro–t dixit ipsi AntonioPersona:  : « Iste est magister meus, cui opportet quod tu facias homagiumTermine: , et tu habebis multa bona, uti pecunias et animalia in habundantia, ac habebis de quibuscumque tuis inimicis vindictam ». Quiquidem Antonius VernexPersona: u eidem cato fecit homagium eundem deobsculando in fine caude.
Deinde negavit Deum, virginem v–Negatio DeiMarginalia sul margine sinistro–v MariamPersona: et totam Trinitatem, ipseque Johannes ThomassetPersona: dixit eidem AntonioPersona: quod erat neccesse ut daret eidem dyabolo unum ex suis membris. Qui AntoniusPersona: dedit w–TributumMarginalia sul margine sinistro–w unam x onciam sui y digiti parvi manus sue dextre. Quam onciam dyabolus tetigit cum pata sua et sibi fecit malum. Et adhuc videtur cicatrix z in eodem digito.

Interrogatus si tunc dyabolus se mutaverit in aliam speciem quam cati, dixit quod non pro illa vice.

Item confitetur quod demonTermine: dedit eidem pro introitu aa–SalariumMarginalia sul margine sinistro–aa suo quatuor ab–florenos renensesCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Renenses–ab in auroValuta: 4 fiorini di Rheintal, quos ipse AntoniusPersona: et JohannesNell'originale: Jo ThomassetPersona: exposuerunt et biberunt in tabernis.

ac–TributumMarginalia –ac Item confitetur quod quadam alia vice tradidit Johanni ThomassetPersona: unum vitulum ad portandum ad sectam, quia illumCorrezione sovrascritto, sostituisce: dad dedit diaboloTermine:  ; quiquidem ThomassetPersona: illum vitulum portavit.

Item et quadam alia vice unam vacham quam etiam dedit dyaboloTermine: in signum tributi. Et ulterius non fuit interrogatus sed fuit redductus ad carceres ; presentibus quibus supra.

[p. 317]Interruzione di pagina

20 avril 1482

Alia repetitio cum quarta monitione et sententia interlocutoriaTermine:

Anno quo supra die vero sabbati vicesima predicti mensis aprilisData di origine: 20.4.1482 coram prefato domino viceinquisitore in loco supradicto constitutus prefatus Antonius VernexPersona:  ; qui per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus si premissa confessio per eum facta esset vera, qui eius mediante juramento dixit et respondit quod per eum confessata non sunt nec fuerunt vera et quod ipse tamquam male advisatus illa confessus fuerat et quod ipse numquam fuit nec est hereticus.

Qua variatione et confessionis negatione per venerabilem fratrem Stephanum GinodiPersona: orthodoxe fidei procuratorem audita, comparuit ipse dominus procurator fidei et per eundem dominum viceinquisitorem, visa huiusmodi variatione et negatione super huiusmodi processu, [petit]Omissione, completato per analogiaae interloqui ac ipsum AntoniumPersona: ad torturam condempnari, donec et quousque veritas ab eius ore habeatur.

Quibus comparitione et petitione sic factis, visa et attenta huiusmodi negatione, prefatus dominus viceinquisitor suam sententiam interlocutoriam contra eundem AntoniumPersona: tullit et promulgavit in hunc qui sequitur modum :

ChristiPersona: nomine invocato, per hanc nostram sententiam interlocutoriam quam de juris peritorum consilio ferimus in hiis scriptis, dicimus, promulgamus et declaramus : visis et attentis diffamationibus, accusationibus, variationibus ac perjuriis contra te, Antonium de VernexPersona: laborantibus, te fore et esse torquendum et torture subici debere, donec et quousque veritas a tuo ore habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem et membrorum mutillationem, de quibus expresse protestamur, executionem huiusmodi nostre sententie interlocutorie nobili Petro GervasiiPersona: castellanoTermine: de OronsOrganizzazione: committentes, presentibus supra nominatis [p. 318]Interruzione di paginaQuasiquidem sententia interlocutoria sic, ut permittitur, lata et promulgata, prefatus fidei procurator petiit predictum castellanum illam exequi et executiomCorretto da: executionemaf demandari. Quiquidem AntoniusPersona: fuit ad locum torture ductus, conligatus et in altum tractus. Rogavit ut deponeretur, asserens se velle dicere et recognoscere puram et meram veritatem. Qui depositus et ad cameram redductus confessus fuit, ratifficando et approbando jam premissa per eum confessata, quod sunt circa decem vel duodecim anniData: 1.1.1470 – 31.12.1472 quibus intravit sectam hereticorum et fecit homagium dyabolo modo, forma et loco premissis, ibidemque negavit Deum, virginem MariamPersona: et totam Trinitatem.

ag–MaleficiumTermine: Marginalia sul margine sinistro–ag Interrogatus que maleficia ipse AntoniusPersona: a tempore quo ipse intravit sectam commisit et fecit, ah qui dixit et confessus fuit quod quadam vice, certa die de qua non bene recordatur, ai–sunt circa quatuor anniData: 1478Aggiunta al di sopra della riga con un carattere di inserimento–ai, ipse et Petrus PratoPersona: iverunt ad domum Cuaneti de SaubozPersona: , de noctePeriodo: la notte, ad finem interficiendiTermine: unam parvam filiam quam habebat in cunalibus, et aj–ipsam tamen non interfeceruntCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quam interfecerunt et morti tradiderunt–aj. ak–Interrogatus per quem locum intraverunt dictam domum sive cameram in qua erat ipsa filia, dixit quod per fenestram, ipseque Petrus PratoPersona: intravit primus et ipse AntoniusPersona: secundus. Et quedam mulier, vocata La PerryerePersona: , que erat cum eis, intravit etiam dictam cameram ; ipsamque filiam cum manibus suis tangendo super renes interfecerunt. Que filia solum fecit unum cryCambio di lingua: francese. Interrogatus ad quem finem ipsam filiam interfecerunt, dixit et respondit quod ad finem illam portandi ad sectam.–ak Non tamen illam portaverunt, quia mater filie se excitavit et tussivit, et quia audiverunt quod ipsa non dormiebat recesserunt absque al–faciendo moriCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: portando–al ipsam filiam. am

[p. 319]Interruzione di pagina

an–MaleficiumMarginalia sul margine sinistro–an Item confitetur quod sunt circa quinque anniData: 1477, ipse et Petrus PratoPersona: interfecerunt unam filiam que erat Glaudio TabussetPersona: .

Interrogatus de modo per quem, dixit quod dictus PratoPersona: ao misit et posuit in os ipsius filie modicum de suo unguento, et immediate post fuit mortua.

Interrogatus si hoc fecerint de die sive de nocte, dixit quod de diePeriodo: di giorno.

Interrogatus de loco, dixit quod in domo ap–Petri FranceysPersona: de HoronsLuogo: Aggiunta sul margine destro–ap.

Interrogatus si illam filiam portaverunt ad sectam, dixit quod non. Sed illam dumtaxat interfecerunt ex eo quia dictus Glaudius TabussetPersona: faciebat eis plurima mala.

aq–MaleficiumMarginalia sul margine sinistro–aq Item confitetur quod ipse AntoniusPersona: et Petrus PratoPersona: destruxerunt unam vacham que erat Petri ReybatPersona: . Et hoc fecerunt, sunt circa quatuor anniData: 1478, tangendo eam cum eorum baculoTermine: uncto unguentoTermine: quod dyabolus tradiderat eis, ex eo quia volebant eidem PetroPersona: malum. De loco dixit quod in pascuis ar–de la FrontereLuogo: Cambio di lingua: francese sive ClausesLuogo: Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano–ar.

as–DonatioMarginalia sul margine sinistro–as Item ulterius confitetur quod tradidit tres cuppasMisura del volume: 3 köpfe frumento frumenti Johanni ThomassetPersona: et Petro PratoPersona: ad finem ut darent mortem dicto maior de HoronsLuogo: prout et fecerunt at eo modo, videlicet quod ipsi duo yverantSic ad bibendum ad domum dicti maior et bibendo sibi presentaverunt cupam vini ad bibendum, in qua posuerant venenum. Qui maior bibit et inde fuit mortuus.

Interrogatus de loco in quo tenent sectam, dixit quod En la CostazLuogo: Cambio di lingua: francese ultra MyonnazLuogo: Cambio di lingua: francese2.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta, dixit quod a festo Sancti MartiniPersona: Data: 11. novembre yemalis citra quo tempore fuit ad dictam sectam. Et in eadem vidit et [p. 320]Interruzione di pagina au–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–au cognovit Petrum PratoPersona: , Henricum GrantPersona: de PontLuogo: parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: , La PerrierePersona: Cambio di lingua: francese, Johannetam AsteryPersona: et Jaquetum SonguePersona: , et plures alios quos non cognovit.

av–Baculus cum piscideTermine: Marginalia sul margine sinistro–av Interrogatus de modo per quem ipse ibat ad sectam, dixit quod dyabolus dederat sibi unum baculum et certum unguentum cum quo illum ungebat. Deinde ascendebat supra, dicendo hec verba : « Vaz, de part le dyable, vazCambio di lingua: francese ». Et immediate ipse erat in loco secte. Quem baculum et unguentum Petrus PratoPersona: habet et custodit.

Item confitetur quod eius magister vocabatur GrabierPersona: 3.

Item confitetur quod dum ipsi sunt in secta, ipsi commedunt carnes que non sunt bone et prout sibi videtur, sunt carnes humaneTermine: vel silvestres.

Item confitetur quod in secta est ignis perseusTermine: et turpis.

Interrogatus de quo fit ille ignis, dixit cum lignis. Sed non est talis coloris qualis est ignis naturalis. Et alia pro tunc noluit confiteri, petens sibi dare terminum ad se melius advisandum. Et sic fuit redductus ad carceres, presentibus quibus supra.

22 avril 1482

Alia repetitioCentrato

Die lune post Dominicam de Misericordia XXII mensis aprilisData di origine: 22.4.1482, constitutus coram prefato domino viceinquisitore in loco premisso prefatus AntoniusPersona: qui per prefatum dominum viceinquisitorem interrogatus si alia vellet dicere et confiteri quam ultra per eum confessata, qui AntoniusPersona: dixit et respondit aw sub periculo et damnationeTermine: anime sue quod per eum confessata non erant necCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: etax umquam fuerunt vera, negans se esse hereticum. Qua negatione sic facta, procurator fidei ibidem presens [p. 321]Interruzione di pagina petit, attentis eius variationibus, eum torqueri et torturam continuari.
Quiquidem AntoniusPersona: ad torturam ductus ligatusque et ad altitudinem quatuor aut quinque pedum tractus et aliquantulum ibidem dimissus, rogavit ut deponeretur et quod ipse diceret puram et meram veritatem. Qui redductus ad cameram et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus, quare negaverat premissa per eum confessata, ay–Apparitio dyaboliMarginalia sul margine sinistro–ay dixit quod die veneris novissime lapsa, de noctePeriodo: la notte intra carceres apparuit sibi dyabolus eius magister, qui sibi precepit ut negaret omnia que confessus fuerat et quod nisi faceret malum sibi eveniret. Et tunc ipse AntoniusPersona: eundem suum magistrum rogavit ut eum liberaret a carceribus. Qui diabolus respondit quod non poterat az, et quod ipse AntoniusPersona: staret firmus in negando confessata, deinde liberaretur ; ipseque dyabolus prohibuit sibi ne accusaret aliquos, quia accusando ipse perdebat eos.

Item interrogatus per eundem dominum viceinquisitorem si premissa per eum confessata sunt vera quiAggiunta al di sopra della rigaba dixit quod sic et bb–illa tamquam male advisatus et ad instigationem dyaboli negavitAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–bb. Et ulterius confessus fuit se fuisse ad duasCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: tresbc sectas, videlicet sectam de La ChevaliereLuogo: , sectam de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese subtus PronginLuogo: bd.

Item confessus fuit quod a tempore quo ipse fuit hereticus, be–Salarium V solidorumValuta: 5 scellini Marginalia sul margine sinistro–be quolibet mense et aliquando de XV diebus in XVDurata ripetuta: 15 giorni ibat ad sectam. Et duabus vicibus quando fuit ad sectam de La CostazCambio di lingua: francese, recepit a magistro suo quinque solidosValuta: 5 scellini qualibet vice ultra quatuor [florenos]Omissione, completato per analogiabf renensesNell'originale: renenValuta: 4 fiorini di Rheintal jam per eum receptos prima vice qua fuit ad sectam, ut predixit. In quaquidem secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit et cognovit supra nominatos.

Item in secta de La ChevaliereLuogo: cognovit et vidit Petrum SymonPersona: de CojonayLuogo: supra BlonayLuogo: et quendam vocatum Petit Jan GuygnyetPersona: des TyeullieresLuogo: Cambio di lingua: [Nicht übersetzt: id, Sprache: it]. Et ulterius non fuit interrogatus, sed remissus post prandium ad se melius advisandum, etcAbbreviazione.

[p. 322]Interruzione di pagina

22 avril 1482, plus tard

Alia repetitio

Eadem die lune post prandiumData di origine: 22.4.1482 constitutus coram eodem domino viceinquisitore supra nominatus Antonius VernexPersona: in camera castri supra mentionata, qui per dominum viceinquisitorem interrogatus si premissa per eum confessata essent vera, dixit et respondit quod ita ; asserens se illa vele manutenere coram omni populo.

Et ulterius idem dominus viceinquisitor eundem bg AntoniumPersona: interrogavit si ipsi heretici equaliter ab eorum magistro diligiturCorretto da: diligunturbh in secta, dixit quod non, quia unus ratione maioris obedientie prediligitur altero.

Interrogatus si ipsi habeant locum proprium ad invocandum demonem, qui dixit quod sic.

Interrogatus per que verba ipsi invocant eundem demonem dum volunt loqui cum ipso, dixit quod ille qui habet potestatem invocandi et loquendi secum, invocat eum dicendo : « brucoz ».

Interrogatus si ipse unquam invocaverit eundem demonem magistrum suum, dixit quod non, quia non venisset bi–Invocatio demonis ad habendum consilium pro negotiisMarginalia sul margine sinistro–bi pro eo, attenta quod ipse non erat de majoribus nec de illis qui habent potestatem invocandi et faciendi venire. Sed dum ipse volebat loqui cum magistro suo, Petrus PratoPersona: , qui erat magister suus et certorum aliorum hereticorum in secta, quiCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: acbj per eum se regebant, invocabat ipsum demonem, quia non omnes heretici habent potestatem invocandi ; ipseque Petrus PratoPersona: , ad requestam ipsius AntoniiPersona: semel invocavit demonem. Quo invocato et ipso comparenti, idem AntoniusPersona: petiit eidem si lucraretur quandam vineam jacentem in vinoblio ViviaciLuogo:  ; de qua erat differentia inter ipsum AntoniumPersona: et quendam Henricum MyllyPersona: de Turre de PeylLuogo: . Quiquidem dyabolus sibi dixit et promisit quod ipse lucraretur ipsam vineam prout et bk–lucratus fuitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: fecit–bk.

bl–PromissioMarginalia sul margine sinistro–bl Item confitetur quod dyabolus promititSic eis dare pecunias in certis terminis, secundum opera et servicia que ipsi faciunt. Et ipsemet AntoniusPersona: recepit aliquando de quindecim diebusDurata ripetuta: 15 giorni vel de octo diebusDurata ripetuta: 8 giorni quinque solidosValuta: 5 scellini .

[p. 323]Interruzione di pagina

bm–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bm Item confitetur se vidisse in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese JohannetamPersona: relictam Johannis MabivellePersona: parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: .

Item confitetur quod dum ipsi heretici sunt in secta, ipsi habitant cum mulieribus more brutorum et ordine retrogrado. Et ipsemet habitavit cum quadam GlaudiaPersona: uxore Johannis RiddamPersona: parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: , que erat eius amasia. Quam GlaudiamPersona: ipse vidit et cognovit pluries in secta La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese.

Item confitetur quod qui majora mala faciunt, magis bn–HonoresMarginalia sul margine sinistro–bn honorantur in secta a dyabolo, et sunt magistri aliorum ; quia dum ipsi sunt in secta, quilibet narrat malum quod fecit. Quiquidem AntoniusPersona: asserens se nil aliud scire, fuit redductus ad carceres ad se magis advisandum, presentibus in premissis quibus supra testibus.

24 avril 1482

Alia repetitio

Die mercurii post festum Sancti GeorgiiPersona: Data di origine: 24.4.1482 in camera antedicta coram prefato domino viceinquisitore constitutus prenominatus Antonius de VernexPersona: , qui per eundem dommum viceinquisitorem iterum interrogatus si per eum confessata essent vera, illa esse et fuisse vera dixit et eius mediante juramento affirmavit ; dicens ulterius ad sui memoriam reduxisse, bo–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bo quod in secta de La ChevaliereLuogo: vidit Johannem CuanetPersona: filium Petri CuanetPersona: de La ChevaliereLuogo: , quem vidit bis in ipsa secta necnon et Petrum PratoPersona: , Johannem ThomassetPersona: et Johannem EscuyerPersona: de TartrauxLuogo: , et alios quos non cognovit.

Item in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit et cognovit bp–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bp quandam mulierem dictam MalliardePersona: , et Johannem CardinalPersona: filium Guillelmi CardinalPersona: parrochie Sancti Martini VuaudiLuogo: . Quem Johannem CardinauxPersona: ipsa MalliardezPersona: posuit ad sectam, ipseque AntoniusPersona: fuit presens quando ipse JohannesPersona: fecit homagium diabolo. Et erat eius amasia ipsa MalliardePersona: bq.

[p. 324]Interruzione di pagina

Item confitetur quod dicta MalliardePersona: semel retullit in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese quod ipsa cum adjutorio sui magistri interfecerat unum bovem qui erat VuillelmiNell'originale: Vuilli de VernexPersona: .

Item confitetur quod dyabolus dat eisdem hereticis certam rem nigram ad similitudinem crinium ad ponendum intra comam equorum vel aliarum bestiarum, ad finem ut lupus non eisAggiunta al di sopra della rigabr noceat neque commedat eos. Et ille equus sive illud animal qui portat hoc, est custos aliorum animalium, adeo quod lupus non audet eos apropinquareSic. Et ipse semel hoc vidit facere Petro PratoPersona: , ipse tamen AntoniusPersona: numquam fecit.

bs–Quomodo dyabolus juvat eosMarginalia sul margine sinistro–bs Item confitetur quod aliquotiens quando currus suus ducendo vinum vel aliquid aliud erat arremblatus, ipse solum dicebat : « Hay, de par le dyable, hayCambio di lingua: francese », et immediate equi trahebant ita velociter ac si nichil duxisset, dicens quod magister suus se ponebat ad rotas et faciebat ambulare currum.

Item confitetur quod in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit et cognovit bt–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bt PerrissonamPersona: uxorem Johannis PratoPersona: parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: , et Johannem FlaschatPersona: de MonsLuogo: parrochie de MollensLuogo: .

Item confitetur quod dum ipsi sunt in secta, magister eorum sepe mutatur in speciemSic lupi et cati, et non se demonstrat in forma hominis nisi bu magistris secte.

Item confitetur quod dum gallus cantatPeriodo: la mattina, quando ipsi sunt in secta, dyabolus dicit eis ut recedant in nomine dyaboli. Et ipsemet dyabolus amplius non comparet.

Interrogatus si veniendo a secta ipsi possunt iterum revenire supra baculum, sicut et yverant et ita cito, qui dixit quod non aliquando, videlicet post gallicantumPeriodo: la mattina ipsi veniunt pedes, sed si veniant ante gallicantum, ipsi possunt venire supra baculum.

bv–ConcultatioMarginalia sul margine sinistro–bv Item confitetur quod fuit annus in PascaTermine: ipse retinuit corpus ChristiTermine: in ore suo et postquam fuit extra cimiterium, spuit illud in terram et ibi dimisit.5

[Firma:] Georgius BrunetiPersona:
Signum notarile

[p. 325]Interruzione di pagina

[p. 326]Interruzione di pagina

24 avril 1482, plus tard

Sententia diffinitivaTermine: contra Antonium de VernexPersona: de ChesallesLuogo: Centrato

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Nos frater Johannes BlanchetiPersona: ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , heretice pravitatis in diocesi LausannensiLuogo: viceinquisitor per reverendum patrem fratrem Thoma GogatiPersona: , eiusdem ordinis, in LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: et SedunensiLuogo: dyocesibus generalem inquisitoremTermine: specialiter deputatus et judex in hac parte, per tenorem informationum et processuum contra te Antonium de VernexPersona: de ChesallesLuogo: parrochie Sancti Martini VuaudiLuogo: LausannensisLuogo: diocesis inquisitum, necnon per tuam confessionem propriam per te judicaliter coram nobis factam et pluries repetitam et per notarium publicum subscriptum in scriptis fideliter reddactam, luculenter comperimus te supradictum AntoniumPersona: ex tua malicia et perverso proposito detestabile crimen heresis dampnabiliter commisisse, videlicet Deum omnipotentem, beatam virginem MariamPersona: et totam Trinitatem infideliter abnegasse et ab eis penitus recessisse, propterea dyabolo, humani generis inveterato inimico, tibi in forma unius cati grisi apparenti homagium et reverenciam fecisse et exhibuisse, ipsum in posteriori sui conficti corporis parte deoscullasse, et eidem demoni in eius obsequium unciam tui parvi digiti manus tue dextre bw et certa animalia dedisse, et eundem demonem in tuum dominum et magistrum recepisse, pluraque alia et auditu abhorrenda crimina, que, ne pias aures offendat, subticentur, commisisse et perpetrasse, ac in synagogis demonum et hereticorum per multa annorum curricula in eisdem criminibus detestabiliter insurduisse ; nolentes igitur hanc culpam remanere impugnitam, ne is, qui nequam est nequior fiat propter intollerabilitatem scelerum, participatoque consilio cum libris et peritis in jure canonico et civili ac scripturis sacris ; [p. 327]Interruzione di paginaChristiPersona: nomine invocato, a quo omne rectum procedit judicium, solum Deum pre occulis habentes, non declinantes plus a dextris quam a sinistris, sed equo liberamine librantes nosque pro tribunali sedentes more majorum nostrorum, per hanc nostram diffinitivam sententiam quam ferimus in hiis scriptis, dicimus, pronunciamus, declaramus, sententiamus, bx–et etCorretto da: et–bx diffinimus by et condepnamus te Antonium de VernexPersona: presentem fuisse et esse hereticumTermine: , ydolatramTermine: , appostatamTermine: et membrum putridumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: pud[ridum]bz, impenitentem et pertinacem, te propterea brachio seculariTermine: et eius potestati relinquendum esse, duximus et relinquimus per presentes, rogantes propterea eandem secularem potestatem affectione majori qua possumus, ut citra mortem sanguinis effusionem et membrorum mutillationem sua circa te moderetur sententia.
Et ulterius eadem nostra diffinitiva sententia dicimus, pronunciamus et declaramus omnia bona que habes et habere potuistis a tempore commissi criminis usque nunc fore et esse confiscata, et, que confiscata pronunciamus et declaramus prout jura volunt dividenda. In nomine Patris, etcAbbreviazione.

[p. 328]Interruzione di pagina

[p. 329]Interruzione di pagina

[p. 330]Interruzione di pagina

[p. 331]Interruzione di pagina

[p. 332]Interruzione di pagina

Annotatione

  1. Corretto da: concernentibus.
  2. Corretto da: se.
  3. Cancellazione biffata: d[ixit].
  4. Cancellazione biffata: de.
  5. Cancellazione biffata: dict[us].
  6. Omissione, completato per analogia.
  7. Marginalia sul margine sinistro.
  8. Cancellazione biffata: fuit.
  9. Corretto da: quatenus.
  10. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: audiendu.
  11. Marginalia sul margine sinistro.
  12. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ViviacumLuogo: .
  13. Correzione sovrascritto, sostituisce: n.
  14. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: de quo tamen non recordatur.
  15. Cancellazione biffata: bonum.
  16. Aggiunta a piè di pagina con un carattere di inserimento.
  17. Cancellazione biffata: de.
  18. Marginalia .
  19. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: CostazLuogo: .
  20. Marginalia sul margine sinistro.
  21. Cancellazione biffata: de eidem cato fecit homagium et.
  22. Marginalia sul margine sinistro.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Cancellazione biffata: unia.
  25. Cancellazione biffata: s.
  26. Cancellazione biffata: quam.
  27. Marginalia sul margine sinistro.
  28. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Renenses.
  29. Marginalia .
  30. Correzione sovrascritto, sostituisce: d.
  31. Omissione, completato per analogia.
  32. Corretto da: executionem.
  33. Marginalia sul margine sinistro.
  34. Cancellazione biffata: d[ixit].
  35. Aggiunta al di sopra della riga con un carattere di inserimento.
  36. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quam interfecerunt et morti tradiderunt.
  37. Soppressione.
  38. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: portando.
  39. Cancellazione biffata: sic mortuam.
  40. Marginalia sul margine sinistro.
  41. Cancellazione biffata: tradi.
  42. Aggiunta sul margine destro.
  43. Marginalia sul margine sinistro.
  44. Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano.
  45. Marginalia sul margine sinistro.
  46. Cancellazione biffata: videlicet.
  47. Marginalia sul margine sinistro.
  48. Marginalia sul margine sinistro.
  49. Cancellazione biffata: quod.
  50. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: et.
  51. Marginalia sul margine sinistro.
  52. Cancellazione biffata: sed.
  53. Aggiunta al di sopra della riga.
  54. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  55. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: tres.
  56. Cancellazione biffata: et sectam de MonseronLuogo: 4 prope CursillieLuogo: .
  57. Marginalia sul margine sinistro.
  58. Omissione, completato per analogia.
  59. Cancellazione biffata: e[undem].
  60. Corretto da: diliguntur.
  61. Marginalia sul margine sinistro.
  62. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: ac.
  63. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: fecit.
  64. Marginalia sul margine sinistro.
  65. Marginalia sul margine sinistro.
  66. Marginalia sul margine sinistro.
  67. Marginalia sul margine sinistro.
  68. Marginalia sul margine sinistro.
  69. Cancellazione biffata: illa.
  70. Aggiunta al di sopra della riga.
  71. Marginalia sul margine sinistro.
  72. Marginalia sul margine sinistro.
  73. Cancellazione biffata: in specie.
  74. Marginalia sul margine sinistro.
  75. Cancellazione biffata: dedi[sse].
  76. Corretto da: et.
  77. Cancellazione biffata: te.
  78. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: pud[ridum].
  1. Le château d’OronLuogo: se trouve à Oron-le-ChâtelLuogo: .
  2. La MionnaLuogo: ou MionnazLuogo: est un ruisseau qui descend des hauteurs de Saint-MartinLuogo: et qui se jette dans la BroyeLuogo: .
  3. A rapprocher de GrabrierPersona: , nom du démon mentionné dans le procès de Jean GallotPersona: en 1484Data: 1484 (ACV, Ac 29, p. 337, 338).
  4. L’interrogatoire s’arrête ici.