check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 19-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 19-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Antoine de Vernex, de Chesalles-sur-Oron

1482 aprile 17 – 24. Château d’Oron

Antoine de Vernex, de Chesalles-sur-Oron, comparait le 17 avril 1482 devant le vice-inquisiteur [et représentant de l’évêque de Lausanne] Jean Blanchet, au château d’Oron. Au cours de cette première audience, il admet connaître deux hérétiques. Le 19 avril, après la troisième monition, il avoue et dénonce un troisième homme. Le lendemain, et suite à la quatrième monition, Antoine se rétracte devant la cour. Ce même jour, le procureur de la foi, Étienne Ginod, demande la sentence interlocutoire afin de soumettre l’inculpé à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement par les officiers du châtelain d’Oron. Antoine poursuit alors ses aveux et dénonce quatre autres personnes (2 hommes et 2 femmes). Après un bref délai, l’instruction reprend le 22 avril avec la rétractation de l’inculpé, suivie d’une deuxième séance de torture, après laquelle il poursuit ses aveux et dénonce quatre autres personnes (2 hommes et 2 femmes). Le 24 avril, l’inculpé ratifie ses aveux et dénonce six autres personnes (4 hommes et 2 femmes). Au total, 17 personnes (11 hommes et 6 femmes) sont dénoncées par Antoine de Vernex. La sentence est rendue par la cour [ce même jour]. L’accusé est condamné à la confiscation de ses biens et à la remise au bras séculier pour être puni avec modération, sans effusion de sang ou mutilation des membres.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès contre Antoine de Vernex se trouve aux pages 313 à 327 du registre Ac 29. La page 325 ainsi que les cinq dernières pages de l’ancien dossier (p. 328–332) ont été laissées en blanc. Le procès-verbal à proprement parler commence à la page 313 et se termine à la page 324 ; la copie de la sentence finale occupe les pages 326 et 327.

La page de garde de l’ancien dossier correspond à la première page du procès-verbal. Ce n’est qu’au dos de la dernière page de l’ancien dossier que nous trouvons une note faisant allusion aux noms de personnes dénoncées, qui doit être attribuée à la même main anonyme que les deux notes dorsales de l’ancien « dossier Poesiouz ».

Hormis la copie de la sentence finale, qui n’est pas signée et qui provient elle aussi d’une main inconnue, les actes du procès sont tous rédigés par le notaire Georges Brunet. Il est également l’auteur d’une note illisible qui se trouve en bas de la page 315, à droite, perpendiculairement aux deux dernières lignes du texte.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro:] 1482

Processus inquisitionalis ex mero inquisitionis
officio instante procuratore fideiTermine: , formatus
contraCentrato
Antonium de VernexPersona: de ChesallesLuogo: supra HoronsLuogo:
LausannensisLuogo: diocesis.


Anno Domini millesimo IIIIC LXXX secundo, die vero mercurii
decima septima mensis aprilis
Data di origine: 17.4.1482
, coram venerabili fratre Johanne
Blancheti
Persona:
ordinis PredicatorumOrganizzazione: , in dyocesi LausannensiLuogo:
viceinquisitoreTermine: auctoritate apostolica specialiter deputato, constitutus
in castro de HoronsLuogo di origine: 1 supranominatus Antonius de VernexPersona:
de heresis crimineTermine: accusatus et diffamatusTermine: . Quiquidem AntoniusPersona:
ad mandatum prefati domini viceinquisitoris juravit super
sanctis Dei euvangeliis dicere, recognoscere et respondere
puram et meram veritatem de et super interrogatoriis
sibi fiendis et fidem catholicam ac crimen heresis concernenDa correggere in: concernentibusa, etcAbbreviazione.

Deinde idem dominus viceinquisitor prefatum Antonium VernexPersona:
presentem et audientem monuit canonice in forma
juris et eundem advisavit de salute anime sue et quod
Ecclesia est misericors nec claudit gremium reddeunti.

Post modo eundem Antonium VernexPersona: interrogavit de causa
sue detentionis ; qui respondit et dixit quod ipse intellexit
ab illis qui eundem ceperunt, quod ipsi capiebant eum
pro fide et ad causam heresisTermine: .

Interrogatus si sit hereticus et sciat opera que faciunt heretici,
dixit quod non.

Interrogatus si sciat et credat aliquos esse hereticos, qui eius
mediante juramento respondit quod nescit si sint vel non sint
heretici.

Interrogatus si sciat tam per ipsumDa correggere in: seb quam per alium se fuisse et esse accusatus
in aliquibus hereticorum processibus, qui respondit quod non.
[p. 314]Interruzione di pagina

Interrogatus si unquam fuit sibi improperatum crimen heresis et
ad causam illius diffamatus c, qui dixit quod sic, per plures
personas.

Interrogatus de tempore d huiusmodi diffamationis dixit quod
sunt circa octo anniData: 1474 ; et quia talis diffamatio contra
eum laborabat, fuit – jam diu est – captus et carceribus
castri de PallesieuxLuogo: mancipatus. Sed quia nichil fuit
in eo compertum de huiusmodi crimine heresis, fuit liberatus.

Interrogatus si habeat malivolos aliquos, qui dixit quod sic,
videlicet e JobAbbreviazione et dictum maiorTermine: de HoronsLuogo: , nec credit
alios habere nec habuisse.

Interrogatus si unquam conversatus fuit cum aliquibus
hereticis sive qui fuerint convicti de heresi, qui respondit quod
sic, videlicet cum Johanne ThomassetPersona: et Thoma de MediavillaPersona: ,
non tamen sciebat ipsos esse hereticos.

Interrogatus de locis in quibus cum eisdem conversatus fuit,
dixit quod diversis in locis, eundo ad foros tam ViviaciLuogo:
quam alibi. Et ulterius non fuit interrogatus, sed ad
carceres redductus, etc.Abbreviazione, presentibus in premissis nobili [viro]Omissione, completato per analogiaf Petro
Gervasii
Persona:
, Johanne JolivetiPersona: et Richardo ChassotPersona: .

g–Secunda monitioMarginalia sul margine sinistro–g Die jovis post Dominicam de QuasimodoTermine: XVIII mensis predicti
aprilis
Data di origine: 18.4.1482
, coram prefato domino viceinquisitore in stuphaTermine:
castri de HoronsLuogo di origine: constitutus supra nominatus AntoniusPersona: h,
qui per eundem dominum viceinquisitorem fuit monitus secundo
et pro secunda monitione, eidem presentando misericordiam
Ecclesie, si et quatinusDa correggere in: quatenusi vellet absque torturaTermine: confiteri crimen
heresis per eum, ut asseritur, commissum. Quiquidem AntoniusPersona:
dixit et respondit se non esse hereticum nec velle
illud crimen, quod numquam commisit, confiteri. Et tunc
prefatus dominus viceinquisitor eundem AntoniumPersona: redduci
fecit ad carceres et eidem assignavit ad diem
crastinam
Data: 19.4.1482
, ad j–se advisandumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: audiendu–j et recipiendum
tertiam monitionem, etcAbbreviazione., presentibus quibus supra.
[p. 315]Interruzione di pagina

Alia repetitio cum tertia monitioneCentrato


Anno quo supra die vero veneris decima nona
mensis aprilis
Data di origine: 19.4.1482
in quadam camera castri de HoronsLuogo di origine: coram
prefato domino viceinquisitore constitutus prenominatus
Antonius VernexPersona: , quem ipse dominus viceinquisitor monuit
tercio et pro tercia monitione canonica, offerendo sibi
misericordiam Ecclesie, rogando eundem ut vellet sine
tortura recognoscere reatum suum. Quiquidem AntoniusPersona:
dixit et respondit se velle realiter et veraciter confiteri de
huiusmodi heresis crimine, requirendo prout et requisivit graciam
et misericordiam Ecclesie.
Deinde eius mediante juramento
k–Tempus quo intravit sectamTermine: Marginalia sul margine sinistro–k dixit et confessus fuit quod sunt circa decem anniData: 1472, ipse
Antonius VernexPersona: causantibus certis differenciis inter eum
et dictum mayor de HoronsLuogo: existentibus, ipse erat valde
melencolicusTermine: et tristis. Et dum semel ipse iret apud
BlonayLuogo: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ViviacumLuogo: l pro certis suis negociis unacum Johanne
Thomasset
Persona:
cum quo habebat amicitiam, ipse AntoniusPersona:
eandam suam tristiciam et melencoliam ipsi Johanni
Thomasset
Persona:
narravit, asserendo quod si aliquo modo
posset se de eodem maior vindicare, ipse se vindicaret.
Et tunc ipse Johannes ThomassetPersona: eidem AntonioPersona: dixit
quod si vellet sibi credere, ipse vindicaretur ab eodem.
Et nichil ulterius de eadem materia fuit inter eos tunc
locuCorrezione sovrascritto, sostituisce: nmtum.
Successive quadam alia die, de qua non
recordatur, ipse AntoniusPersona: , Johannes ThomassetPersona: et
Petrus PratozPersona: se simul reperierunt in certo loco n–domus dicti AntoniiPersona: Correzione al di sopra della riga, sostituisce: de quo
tamen non recordatur
–n. Quiquidem ThomassetPersona: et PratoPersona:
dixerunt eidem quod si ipse AntoniusPersona: non vellet eos accusare
et vellet eis credere et facere sicut ipsi faciebant, quod
ipse AntoniusPersona: haberet multa bona et de inimicis suis
vindicaretur, et maxime de dicto maior. Et tunc
ipse AntoniusPersona: eisdem promisit fidem necnon et dare
ipsis tres cuppas frumentiMisura del volume: 3 köpfe frumento ad finem ut eum vindicarent
de dicto maior. Quas tres cuppas frumentiMisura del volume: 3 köpfe frumento ipse AntoniusPersona:
eisdem ThomassetPersona: et PratoPersona: solvit, ipsique dixerunt quod
dicto maior dederunt unum malum morsum,
adeo quod de tribus annis futuris non faceret o
malum eidem AntonioPersona: , p–dicentes eidem AntonioPersona: quod postquam ipse biberat cum eis, moriretur.
Et hoc fuit in domo dicti maior.
Aggiunta a piè di pagina con un carattere di inserimento
–p Et tunc ipsi declaraverunt [p. 316]Interruzione di pagina
eorum crimen et heresim ipsi AntonioPersona: , ac certam diem
captaverunt inter se ad eundum simul ad sectam.

Interrogatus si postea dicti ThomassetPersona: et PratoPersona: dederunt q
ipsi maior malum morsum quod promiserunt, dixit
quod sic.
Et tandem dictus Johannes ThomassetPersona: ipsum
Antonium VernexPersona: quadam die jovis, sunt ultra
octo anni
Data: giovedì, 1474
, duxit ad sectam, ad locum quemdam,
r–Locus secteMarginalia –r qui vocatur La ChevaliereLuogo: Correzione al di sopra della riga, sostituisce: CostazLuogo: s subtus montem de BlonayLuogo: .
Et ibidem invenerunt certas personas necnon et
apparuit ibidem dyabolusTermine: in forma unius catiTermine: grisi,
habentis cornua. Et tunc Johannes ThomassetPersona:
t–homagiumMarginalia sul margine sinistro–t dixit ipsi AntonioPersona:  : « Iste est magister meus, cui opportet
quod tu facias homagiumTermine: , et tu habebis multa bona,
uti pecunias et animalia in habundantia, ac habebis de
quibuscumque tuis inimicis vindictam »
. Quiquidem
Antonius VernexPersona: u
eidem cato fecit homagium eundem deobsculando in
fine caude.
Deinde negavit Deum, virginem
v–Negatio DeiMarginalia sul margine sinistro–v MariamPersona: et totam Trinitatem, ipseque Johannes ThomassetPersona:
dixit eidem AntonioPersona: quod erat neccesse ut daret eidem
dyabolo unum ex suis membris. Qui AntoniusPersona: dedit
w–TributumMarginalia sul margine sinistro–w unam x onciam sui y digiti parvi manus sue
dextre. Quam onciam dyabolus tetigit cum pata sua
et sibi fecit malum. Et adhuc videtur cicatrix z
in eodem digito.

Interrogatus si tunc dyabolus se mutaverit in aliam
speciem quam cati, dixit quod non pro illa vice.

Item confitetur quod demonTermine: dedit eidem pro introitu
aa–SalariumMarginalia sul margine sinistro–aa suo quatuor ab–florenos renensesCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Renenses–ab in auroValuta: 4 fiorini di Rheintal, quos
ipse AntoniusPersona: et JoJohannes ThomassetPersona: exposuerunt et biberunt
in tabernis.

ac–TributumMarginalia –ac Item confitetur quod quadam alia vice tradidit Johanni
Thomasset
Persona:
unum vitulum ad portandum ad sectam,
quia illumCorrezione sovrascritto, sostituisce: dad dedit diaboloTermine:  ; quiquidem ThomassetPersona:
illum vitulum portavit.

Item et quadam alia vice unam vacham quam etiam dedit
dyaboloTermine: in signum tributi. Et ulterius non fuit
interrogatus sed fuit redductus ad carceres ; presentibus
quibus supra.
[p. 317]Interruzione di pagina

Alia repetitio cum quarta monitione et
sententia interlocutoriaTermine:


Anno quo supra die vero sabbati vicesima predicti
mensis aprilis
Data di origine: 20.4.1482
coram prefato domino viceinquisitore
in loco supradicto constitutus prefatus Antonius
Vernex
Persona:
 ; qui per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus
si premissa confessio per eum facta esset vera, qui eius
mediante juramento dixit et respondit quod per eum
confessata non sunt nec fuerunt vera et quod ipse
tamquam male advisatus illa confessus fuerat
et quod ipse numquam fuit nec est hereticus.

Qua variatione et confessionis negatione per venerabilem fratrem
Stephanum GinodiPersona: orthodoxe fidei procuratorem audita,
comparuit ipse dominus procurator fidei et per eundem
dominum viceinquisitorem, visa huiusmodi variatione et
negatione super huiusmodi processu, [petit]Omissione, completato per analogiaae interloqui ac ipsum
AntoniumPersona: ad torturam condempnari, donec et
quousque veritas ab eius ore habeatur.

Quibus comparitione et petitione sic factis, visa et
attenta huiusmodi negatione, prefatus dominus viceinquisitor
suam sententiam interlocutoriam contra eundem AntoniumPersona: tullit
et promulgavit in hunc qui sequitur modum :

ChristiPersona: nomine invocato, per hanc nostram sententiam interlocutoriam
quam de juris peritorum consilio ferimus in hiis scriptis,
dicimus, promulgamus et declaramus : visis et attentis
diffamationibus, accusationibus, variationibus ac
perjuriis contra te, Antonium de VernexPersona: laborantibus,
te fore et esse torquendum et torture subici debere,
donec et quousque veritas a tuo ore habeatur,
citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem
et membrorum mutillationem, de quibus expresse
protestamur, executionem huiusmodi nostre sententie interlocutorie
nobili Petro GervasiiPersona: castellanoTermine: de OronsOrganizzazione: committentes,
presentibus supra nominatis
[p. 318]Interruzione di paginaQuasiquidem sententia interlocutoria sic, ut permittitur, lata et
promulgata, prefatus fidei procurator petiit predictum
castellanum illam exequi et executiomDa correggere in: executionemaf demandari.
Quiquidem AntoniusPersona: fuit ad locum torture ductus,
conligatus et in altum tractus. Rogavit ut
deponeretur, asserens se velle dicere et recognoscere puram
et meram veritatem. Qui depositus et ad cameram
redductus confessus fuit, ratifficando et approbando
jam premissa per eum confessata, quod sunt circa
decem vel duodecim anni
Data: 1.1.1470 – 31.12.1472
quibus intravit sectam
hereticorum et fecit homagium dyabolo modo, forma
et loco premissis, ibidemque negavit Deum, virginem MariamPersona:
et totam Trinitatem.

ag–MaleficiumTermine: Marginalia sul margine sinistro–ag Interrogatus que maleficia ipse AntoniusPersona: a tempore
quo ipse intravit sectam commisit et fecit, ah qui
dixit et confessus fuit quod quadam vice, certa die
de qua non bene recordatur, ai–sunt circa quatuor anniData: 1478Aggiunta al di sopra della riga con un carattere di inserimento–ai, ipse et Petrus
Prato
Persona:
iverunt ad domum Cuaneti de SaubozPersona: ,
de noctePeriodo: la notte, ad finem interficiendiTermine: unam parvam filiam
quam habebat in cunalibus, et aj–ipsam tamen non interfeceruntCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quam interfecerunt
et morti tradiderunt
–aj.
ak–Interrogatus per quem locum intraverunt dictam
domum sive cameram in qua erat ipsa filia,
dixit quod per fenestram, ipseque Petrus PratoPersona:
intravit primus et ipse AntoniusPersona: secundus.
Et quedam mulier, vocata La PerryerePersona: , que erat
cum eis, intravit etiam dictam cameram ;
ipsamque filiam cum manibus suis tangendo super
renes interfecerunt. Que filia solum fecit unum cryCambio di lingua: francese.
Interrogatus ad quem finem ipsam filiam interfecerunt,
dixit et respondit quod ad finem illam portandi
ad sectam.–ak Non tamen illam portaverunt,
quia mater filie se excitavit et tussivit, et
quia audiverunt quod ipsa non dormiebat
recesserunt absque al–faciendo moriCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: portando–al ipsam filiam. am
[p. 319]Interruzione di pagina

an–MaleficiumMarginalia sul margine sinistro–an Item confitetur quod sunt circa quinque anniData: 1477, ipse et
Petrus PratoPersona: interfecerunt unam filiam que erat
Glaudio TabussetPersona: .

Interrogatus de modo per quem, dixit quod dictus
PratoPersona: ao misit et posuit in os ipsius filie
modicum de suo unguento, et immediate post fuit
mortua.

Interrogatus si hoc fecerint de die sive de nocte, dixit
quod de diePeriodo: di giorno.

Interrogatus de loco, dixit quod in domo ap–Petri FranceysPersona: de HoronsLuogo: Aggiunta sul margine destro–ap.

Interrogatus si illam filiam portaverunt ad sectam, dixit
quod non. Sed illam dumtaxat interfecerunt ex eo quia
dictus Glaudius TabussetPersona: faciebat eis plurima
mala.

aq–MaleficiumMarginalia sul margine sinistro–aq Item confitetur quod ipse AntoniusPersona: et Petrus PratoPersona:
destruxerunt unam vacham que erat Petri ReybatPersona: .
Et hoc fecerunt, sunt circa quatuor anniData: 1478, tangendo
eam cum eorum baculoTermine: uncto unguentoTermine: quod
dyabolus tradiderat eis, ex eo quia volebant
eidem PetroPersona: malum. De loco dixit quod in pascuis
ar–de la FrontereLuogo: Cambio di lingua: francese sive ClausesLuogo: Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano–ar.

as–DonatioMarginalia sul margine sinistro–as Item ulterius confitetur quod tradidit tres cuppasMisura del volume: 3 köpfe frumento
frumenti Johanni ThomassetPersona: et Petro PratoPersona: ad
finem ut darent mortem dicto maior de HoronsLuogo:
prout et fecerunt at eo modo, videlicet quod ipsi duo
yverantSic ad bibendum ad domum dicti maior et
bibendo sibi presentaverunt cupam vini ad bibendum,
in qua posuerant venenum. Qui maior bibit et
inde fuit mortuus.

Interrogatus de loco in quo tenent sectam, dixit
quod En la CostazLuogo: Cambio di lingua: francese ultra MyonnazLuogo: Cambio di lingua: francese2.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta, dixit
quod a festo Sancti MartiniPersona: Data: 11. novembre yemalis citra quo tempore
fuit ad dictam sectam. Et in eadem vidit et [p. 320]Interruzione di pagina au–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–au cognovit Petrum PratoPersona: , Henricum GrantPersona: de PontLuogo:
parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: , La PerrierePersona: Cambio di lingua: francese, Johannetam AsteryPersona: et
Jaquetum SonguePersona: , et plures alios quos non
cognovit.

av–Baculus cum piscideTermine: Marginalia sul margine sinistro–av Interrogatus de modo per quem ipse ibat ad sectam,
dixit quod dyabolus dederat sibi unum baculum
et certum unguentum cum quo illum ungebat.
Deinde ascendebat supra, dicendo hec verba :
« Vaz, de part le dyable, vazCambio di lingua: francese ». Et immediate ipse erat
in loco secte. Quem baculum et unguentum Petrus
Prato
Persona:
habet et custodit.

Item confitetur quod eius magister vocabatur GrabierPersona: 3.

Item confitetur quod dum ipsi sunt in secta, ipsi
commedunt carnes que non sunt bone et
prout sibi videtur, sunt carnes humaneTermine: vel
silvestres.

Item confitetur quod in secta est ignis perseusTermine: et turpis.

Interrogatus de quo fit ille ignis, dixit cum
lignis. Sed non est talis coloris qualis est ignis
naturalis. Et alia pro tunc noluit confiteri,
petens sibi dare terminum ad se melius
advisandum. Et sic fuit redductus ad carceres,
presentibus quibus supra.

Alia repetitioCentrato


Die lune post Dominicam de Misericordia XXII mensis
aprilis
Data di origine: 22.4.1482
, constitutus coram prefato domino viceinquisitore
in loco premisso prefatus AntoniusPersona: qui per prefatum
dominum viceinquisitorem interrogatus si alia vellet
dicere et confiteri quam ultra per eum confessata, qui AntoniusPersona:
dixit et respondit aw sub periculo et damnationeTermine: anime
sue quod per eum confessata non erant necCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: etax
umquam fuerunt vera, negans se esse hereticum.
Qua negatione sic facta, procurator fidei ibidem presens [p. 321]Interruzione di pagina
petit, attentis eius variationibus, eum torqueri et
torturam continuari.
Quiquidem AntoniusPersona: ad torturam
ductus ligatusque et ad altitudinem quatuor aut quinque
pedum tractus et aliquantulum ibidem dimissus,
rogavit ut deponeretur et quod ipse diceret puram
et meram veritatem. Qui redductus ad cameram
et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus,
quare negaverat premissa per eum confessata,
ay–Apparitio dyaboliMarginalia sul margine sinistro–ay dixit quod die veneris novissime lapsa, de noctePeriodo: la notte
intra carceres apparuit sibi dyabolus eius magister,
qui sibi precepit ut negaret omnia que confessus
fuerat et quod nisi faceret malum sibi eveniret.
Et tunc ipse AntoniusPersona: eundem suum magistrum
rogavit ut eum liberaret a carceribus. Qui diabolus
respondit quod non poterat az, et quod ipse AntoniusPersona:
staret firmus in negando confessata, deinde liberaretur ;
ipseque dyabolus prohibuit sibi ne accusaret aliquos,
quia accusando ipse perdebat eos.

Item interrogatus per eundem dominum viceinquisitorem
si premissa per eum confessata sunt vera quiAggiunta al di sopra della rigaba dixit quod
sic et bb–illa tamquam male advisatus et ad instigationem dyaboli negavitAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–bb. Et ulterius confessus fuit se fuisse ad duasCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: tresbc sectas,
videlicet sectam de La ChevaliereLuogo: , sectam de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese
subtus PronginLuogo: bd.

Item confessus fuit quod a tempore quo ipse fuit hereticus,
be–Salarium V solidorumValuta: 5 scellini Marginalia sul margine sinistro–be quolibet mense et aliquando de XV diebus in XVDurata ripetuta: 15 giorni
ibat ad sectam. Et duabus vicibus quando fuit ad
sectam de La CostazCambio di lingua: francese, recepit a magistro suo quinque
solidos
Valuta: 5 scellini
qualibet vice ultra quatuor [florenos]Omissione, completato per analogiabf renenrenensesValuta: 4 fiorini di Rheintal jam
per eum receptos prima vice qua fuit ad sectam,
ut predixit. In quaquidem secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit
et cognovit supra nominatos.

Item in secta de La ChevaliereLuogo: cognovit et vidit
Petrum SymonPersona: de CojonayLuogo: supra BlonayLuogo: et quendam
vocatum Petit Jan GuygnyetPersona: des TyeullieresLuogo: Cambio di lingua: [Nicht übersetzt: id, Sprache: it].
Et ulterius non fuit interrogatus, sed remissus post prandium
ad se melius advisandum, etcAbbreviazione.
[p. 322]Interruzione di pagina

Alia repetitio


Eadem die lune post prandiumData di origine: 22.4.1482 constitutus coram eodem
domino viceinquisitore supra nominatus Antonius VernexPersona:
in camera castri supra mentionata, qui per dominum
viceinquisitorem interrogatus si premissa per eum
confessata essent vera, dixit et respondit quod ita ;
asserens se illa vele manutenere coram omni populo.

Et ulterius idem dominus viceinquisitor eundem bg AntoniumPersona:
interrogavit si ipsi heretici equaliter ab eorum magistro
diligiturDa correggere in: diligunturbh in secta, dixit quod non, quia unus
ratione maioris obedientie prediligitur altero.

Interrogatus si ipsi habeant locum proprium ad invocandum
demonem, qui dixit quod sic.

Interrogatus per que verba ipsi invocant eundem demonem
dum volunt loqui cum ipso, dixit quod ille qui
habet potestatem invocandi et loquendi secum, invocat
eum dicendo : « brucoz ».

Interrogatus si ipse unquam invocaverit eundem demonem
magistrum suum, dixit quod non, quia non venisset
bi–Invocatio demonis
ad habendum consilium
pro negotiis
Marginalia sul margine sinistro
–bi pro eo, attenta quod ipse non erat de majoribus nec
de illis qui habent potestatem invocandi et faciendi
venire. Sed dum ipse volebat loqui cum magistro
suo, Petrus PratoPersona: , qui erat magister suus et certorum
aliorum hereticorum in secta, quiCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: acbj per eum se regebant,
invocabat ipsum demonem, quia non omnes heretici
habent potestatem invocandi ; ipseque Petrus PratoPersona: ,
ad requestam ipsius AntoniiPersona: semel invocavit
demonem. Quo invocato et ipso comparenti, idem AntoniusPersona:
petiit eidem si lucraretur quandam vineam jacentem
in vinoblio ViviaciLuogo:  ; de qua erat differentia inter ipsum
AntoniumPersona: et quendam Henricum MyllyPersona: de Turre de PeylLuogo: .
Quiquidem dyabolus sibi dixit et promisit quod ipse
lucraretur ipsam vineam prout et bk–lucratus fuitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: fecit–bk.

bl–PromissioMarginalia sul margine sinistro–bl Item confitetur quod dyabolus promititSic eis dare
pecunias in certis terminis, secundum opera et servicia
que ipsi faciunt. Et ipsemet AntoniusPersona: recepit
aliquando de quindecim diebusDurata ripetuta: 15 giorni vel de octo diebusDurata ripetuta: 8 giorni
quinque solidosValuta: 5 scellini .
[p. 323]Interruzione di pagina

bm–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bm Item confitetur se vidisse in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese
JohannetamPersona: relictam Johannis MabivellePersona:
parrochie Sancti Martini VaudiLuogo: .

Item confitetur quod dum ipsi heretici sunt in secta,
ipsi habitant cum mulieribus more brutorum et ordine
retrogrado. Et ipsemet habitavit cum quadam GlaudiaPersona:
uxore Johannis RiddamPersona: parrochie Sancti Martini
Vaudi
Luogo:
, que erat eius amasia. Quam GlaudiamPersona:
ipse vidit et cognovit pluries in secta La
Costaz
Luogo:
Cambio di lingua: francese
.

Item confitetur quod qui majora mala faciunt, magis
bn–HonoresMarginalia sul margine sinistro–bn honorantur in secta a dyabolo, et sunt magistri aliorum ;
quia dum ipsi sunt in secta, quilibet narrat malum
quod fecit. Quiquidem AntoniusPersona: asserens se nil
aliud scire, fuit redductus ad carceres ad se
magis advisandum, presentibus in premissis quibus supra testibus.

Alia repetitio


Die mercurii post festum Sancti GeorgiiPersona: Data di origine: 24.4.1482 in camera
antedicta coram prefato domino viceinquisitore
constitutus prenominatus Antonius de VernexPersona: , qui per
eundem dommum viceinquisitorem iterum interrogatus
si per eum confessata essent vera, illa esse et fuisse
vera dixit et eius mediante juramento affirmavit ;
dicens ulterius ad sui memoriam reduxisse,
bo–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bo quod in secta de La ChevaliereLuogo: vidit Johannem
Cuanet
Persona:
filium Petri CuanetPersona: de La ChevaliereLuogo: ,
quem vidit bis in ipsa secta necnon et Petrum
Prato
Persona:
, Johannem ThomassetPersona: et Johannem EscuyerPersona:
de TartrauxLuogo: , et alios quos non cognovit.

Item in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit et cognovit
bp–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bp quandam mulierem dictam MalliardePersona: , et Johannem
Cardinal
Persona:
filium Guillelmi CardinalPersona: parrochie Sancti
Martini Vuaudi
Luogo:
. Quem Johannem CardinauxPersona: ipsa
MalliardezPersona: posuit ad sectam, ipseque AntoniusPersona: fuit
presens quando ipse JohannesPersona: fecit homagium diabolo.
Et erat eius amasia ipsa MalliardePersona: bq.
[p. 324]Interruzione di pagina

Item confitetur quod dicta MalliardePersona: semel retullit
in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese quod ipsa cum adjutorio sui
magistri interfecerat unum bovem qui erat VuilliVuillelmi
de Vernex
Persona:
.

Item confitetur quod dyabolus dat eisdem hereticis certam
rem nigram ad similitudinem crinium ad ponendum
intra comam equorum vel aliarum bestiarum, ad finem
ut lupus non eisAggiunta al di sopra della rigabr noceat neque commedat eos. Et ille
equus sive illud animal qui portat hoc, est custos
aliorum animalium, adeo quod lupus non audet
eos apropinquareSic. Et ipse semel hoc vidit facere
Petro PratoPersona: , ipse tamen AntoniusPersona: numquam fecit.

bs–Quomodo dyabolus
juvat eos
Marginalia sul margine sinistro
–bs Item confitetur quod aliquotiens quando currus
suus ducendo vinum vel aliquid aliud erat
arremblatus, ipse solum dicebat : « Hay, de par le
dyable, hay
Cambio di lingua: francese
 »
, et immediate equi trahebant
ita velociter ac si nichil duxisset, dicens
quod magister suus se ponebat ad rotas et
faciebat ambulare currum.

Item confitetur quod in secta de La CostazLuogo: Cambio di lingua: francese vidit et cognovit
bt–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–bt PerrissonamPersona: uxorem Johannis PratoPersona: parrochie Sancti Martini
Vaudi
Luogo:
, et Johannem FlaschatPersona: de MonsLuogo: parrochie
de MollensLuogo: .

Item confitetur quod dum ipsi sunt in secta, magister eorum sepe
mutatur in speciemSic lupi et cati, et non se demonstrat
in forma hominis nisi bu magistris secte.

Item confitetur quod dum gallus cantatPeriodo: la mattina, quando ipsi sunt
in secta, dyabolus dicit eis ut recedant in
nomine dyaboli. Et ipsemet dyabolus amplius
non comparet.

Interrogatus si veniendo a secta ipsi possunt iterum
revenire supra baculum, sicut et yverant et ita cito,
qui dixit quod non aliquando, videlicet post gallicantumPeriodo: la mattina ipsi
veniunt pedes, sed si veniant ante gallicantum, ipsi possunt
venire supra baculum.

bv–ConcultatioMarginalia sul margine sinistro–bv Item confitetur quod fuit annus in PascaTermine: ipse retinuit corpus
Christi
Termine:
in ore suo et postquam fuit extra cimiterium, spuit illud
in terram et ibi dimisit.5

[Firma:] Georgius BrunetiPersona:
Signum notarile
[p. 325]Interruzione di pagina
[p. 326]Interruzione di pagina

Sententia diffinitivaTermine: contra Antonium de
Vernex
Persona:
de ChesallesLuogo:
Centrato


In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et
Filii et Spiritus Sancti, amen. Nos frater Johannes BlanchetiPersona:
ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: , heretice pravitatis in diocesi
LausannensiLuogo: viceinquisitor per reverendum patrem fratrem Thoma
Gogati
Persona:
, eiusdem ordinis, in LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: et SedunensiLuogo:
dyocesibus generalem inquisitoremTermine: specialiter deputatus
et judex in hac parte, per tenorem informationum et
processuum contra te Antonium de VernexPersona: de ChesallesLuogo:
parrochie Sancti Martini VuaudiLuogo: LausannensisLuogo: diocesis inquisitum,
necnon per tuam confessionem propriam per te judicaliter
coram nobis factam et pluries repetitam et per
notarium publicum subscriptum in scriptis fideliter
reddactam, luculenter comperimus te supradictum
AntoniumPersona: ex tua malicia et perverso proposito detestabile
crimen heresis dampnabiliter commisisse, videlicet Deum
omnipotentem, beatam virginem MariamPersona: et totam Trinitatem
infideliter abnegasse et ab eis penitus recessisse, propterea
dyabolo, humani generis inveterato inimico, tibi in
forma unius cati grisi apparenti homagium et
reverenciam fecisse et exhibuisse, ipsum in posteriori
sui conficti corporis parte deoscullasse, et eidem
demoni in eius obsequium unciam tui parvi digiti
manus tue dextre bw et certa animalia dedisse,
et eundem demonem in tuum dominum et magistrum recepisse,
pluraque alia et auditu abhorrenda crimina, que, ne
pias aures offendat, subticentur, commisisse et perpetrasse,
ac in synagogis demonum et hereticorum per multa annorum
curricula in eisdem criminibus detestabiliter insurduisse ;
nolentes igitur hanc culpam remanere impugnitam,
ne is, qui nequam est nequior fiat propter intollerabilitatem
scelerum, participatoque consilio cum libris et peritis in
jure canonico et civili ac scripturis sacris ;
[p. 327]Interruzione di paginaChristiPersona: nomine invocato, a quo omne rectum procedit judicium,
solum Deum pre occulis habentes, non declinantes plus a dextris
quam a sinistris, sed equo liberamine librantes nosque pro tribunali
sedentes more majorum nostrorum, per hanc nostram diffinitivam
sententiam quam ferimus in hiis scriptis, dicimus, pronunciamus, declaramus,
sententiamus, bx–et etDa correggere in: et–bx diffinimus by et condepnamus te Antonium
de Vernex
Persona:
presentem fuisse et esse hereticumTermine: , ydolatramTermine: , appostatamTermine:
et membrum putridumCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: pud[ridum]bz, impenitentem et pertinacem,
te propterea brachio seculariTermine: et eius potestati relinquendum
esse, duximus et relinquimus per presentes, rogantes
propterea eandem secularem potestatem affectione majori qua
possumus, ut citra mortem sanguinis effusionem et
membrorum mutillationem sua circa te moderetur sententia.

Et ulterius eadem nostra diffinitiva sententia dicimus, pronunciamus
et declaramus omnia bona que habes et habere potuistis
a tempore commissi criminis usque nunc fore et esse confiscata,
et, que confiscata pronunciamus et declaramus prout jura volunt
dividenda. In nomine Patris, etcAbbreviazione.
[p. 328]Interruzione di pagina
[p. 329]Interruzione di pagina
[p. 330]Interruzione di pagina
[p. 331]Interruzione di pagina
[p. 332]Interruzione di pagina

Annotatione

  1. Da correggere in: concernentibus.
  2. Da correggere in: se.
  3. Cancellazione biffata: d[ixit].
  4. Cancellazione biffata: de.
  5. Cancellazione biffata: dict[us].
  6. Omissione, completato per analogia.
  7. Marginalia sul margine sinistro.
  8. Cancellazione biffata: fuit.
  9. Da correggere in: quatenus.
  10. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: audiendu.
  11. Marginalia sul margine sinistro.
  12. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ViviacumLuogo: .
  13. Correzione sovrascritto, sostituisce: n.
  14. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: de quo
    tamen non recordatur
    .
  15. Cancellazione biffata: bonum.
  16. Aggiunta a piè di pagina con un carattere di inserimento.
  17. Cancellazione biffata: de.
  18. Marginalia .
  19. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: CostazLuogo: .
  20. Marginalia sul margine sinistro.
  21. Cancellazione biffata: de eidem cato fecit homagium et.
  22. Marginalia sul margine sinistro.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Cancellazione biffata: unia.
  25. Cancellazione biffata: s.
  26. Cancellazione biffata: quam.
  27. Marginalia sul margine sinistro.
  28. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Renenses.
  29. Marginalia .
  30. Correzione sovrascritto, sostituisce: d.
  31. Omissione, completato per analogia.
  32. Da correggere in: executionem.
  33. Marginalia sul margine sinistro.
  34. Cancellazione biffata: d[ixit].
  35. Aggiunta al di sopra della riga con un carattere di inserimento.
  36. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quam interfecerunt
    et morti tradiderunt
    .
  37. Soppressione.
  38. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: portando.
  39. Cancellazione biffata: sic
    mortuam.
  40. Marginalia sul margine sinistro.
  41. Cancellazione biffata: tradi.
  42. Aggiunta sul margine destro.
  43. Marginalia sul margine sinistro.
  44. Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano.
  45. Marginalia sul margine sinistro.
  46. Cancellazione biffata: videlicet.
  47. Marginalia sul margine sinistro.
  48. Marginalia sul margine sinistro.
  49. Cancellazione biffata: quod.
  50. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: et.
  51. Marginalia sul margine sinistro.
  52. Cancellazione biffata: sed.
  53. Aggiunta al di sopra della riga.
  54. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  55. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: tres.
  56. Cancellazione biffata: et sectam de MonseronLuogo: 4 prope
    CursillieLuogo: .
  57. Marginalia sul margine sinistro.
  58. Omissione, completato per analogia.
  59. Cancellazione biffata: e[undem].
  60. Da correggere in: diliguntur.
  61. Marginalia sul margine sinistro.
  62. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: ac.
  63. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: fecit.
  64. Marginalia sul margine sinistro.
  65. Marginalia sul margine sinistro.
  66. Marginalia sul margine sinistro.
  67. Marginalia sul margine sinistro.
  68. Marginalia sul margine sinistro.
  69. Cancellazione biffata: illa.
  70. Aggiunta al di sopra della riga.
  71. Marginalia sul margine sinistro.
  72. Marginalia sul margine sinistro.
  73. Cancellazione biffata: in specie.
  74. Marginalia sul margine sinistro.
  75. Cancellazione biffata: dedi[sse].
  76. Da correggere in: et.
  77. Cancellazione biffata: te.
  78. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: pud[ridum].
  1. Le château d’OronLuogo: se trouve à Oron-le-ChâtelLuogo: .
  2. La MionnaLuogo: ou MionnazLuogo: est un ruisseau qui descend des hauteurs de Saint-MartinLuogo: et qui se jette dans la BroyeLuogo: .
  3. A rapprocher de GrabrierPersona: , nom du démon mentionné dans le procès de Jean GallotPersona: en 1484Data: 1484 (ACV, Ac 29, p. 337, 338).
  4. L’interrogatoire s’arrête ici.