check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 10-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 10-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jeannette Anyo, de La Roche

1461 ottobre 23 – novembre 2. Notre-Dame de Lausanne; Château d’Ouchy

Jeannette Anyo, de La Roche, comparait le 23 octobre 1461 devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom, dans la salle du chapitre de la cathédrale de Lausanne, où elle reconnait avoir fréquenté des hérétiques. Le lendemain, l’accusée comparait à nouveau devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom et le vice-inquisiteur [Victor Massenet] au château épiscopal d’Ouchy et, après la première monition, elle avoue et dénonce vingt-sept personnes (19 hommes et 7 femmes). L’instruction reprend le 30 octobre avec la deuxième monition et la continuation des aveux, jusqu’à ce que le procureur de la foi Pierre Pascua demande une sentence interlocutoire pour qu’elle soit soumise à la question. Le 2 novembre, suite à la troisième monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. L’inculpée complète ses aveux et augmente aussi le nombre de complices jusqu’à quarante trois personnes (32 hommes et 11 femmes). Les actes s’arrêtent ici, mais une note sur la couverture du procès confirme que Jeannette Anyo a été brûlée, peut-être le 27 novembre, date qui figure aussi sur la couverture dorsale du cahier.

Les procès de Pierre dou Chanoz (SDS VD D 1 7-1 : ACV, Ac 29, p. 72–91), de Jeannette Anyo (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 120–135), de Guillaume Girod (SDS VD D 1 9-1 : ACV, Ac 29, p. 136–159) et de Perrissone Gappit (SDS VD D 1 11-1 : ACV, Ac 29, p. 160–195) sont les témoins d’une deuxième vague de répression, qui touche directement les possessions de l’évêque de Lausanne (Henniez, La Roche, Bulle) entre 1458 et 1465. Bien que ce procès concerne une inculpée de l’actuel canton de Fribourg (La Roche), il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jeannette Anyo occupe les pages 120, 122 à 133 et 135 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier de huit folios et il est protégé par une couverture frontale, ce qui ne l’empêche pas d’être plié en deux. Le recto du premier folio porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461, un autre intitulé biffé ainsi que la date du 27 novembre 1461 (peut-être le jour de la conclusion du procès ou celui de l’exécution de l’accusée). L’ensemble du procès est de la main du notaire Étienne Ducrêt, à l’exception de l’intitulé biffé sur la couverture frontale. Les folios deux à sept (p. 122–133), utilisés des deux côtés, contiennent les procès-verbaux. Le dernier folio (p. 134–135) forme la couverture dorsale du cahier. L’extérieur de la couverture (p. 135) porte une croix ainsi qu’un deuxième intitulé et le mot Apon, dont la signification nous échappe.

L’écriture d’Étienne Ducrêt est aussi dense que celle de l’anonyme ayant consigné le procès contre Guillaume Girod ; le texte est cependant un peu plus aéré, avec moins de lignes par page. Il y a aussi moins de ratures que dans le procès précédent. Le système d’annotations ressemble à celui utilisé dans les actes Girod, avec des mots-clés en marge, parfois mis en évidence par le dessin d’une main. Étienne Ducrêt a lui-même annoté ses actes.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1461Data: 1461

a–Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona: de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese1 in facto fidei, incohatusCorrezione sovrascritto, sostituisce: ib die XXIIIa mensis octobris anno Domini Mo IIIIc sexagesimo primoData di origine: 23.10.1461.–a

Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona: de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese in facto fidei, inchoatus die XXIIIa mensis octobris, anno Domini Mo IIIIc LX IoData di origine: 27.10.1461.

Sequitur processus

c–Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona: de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese recepti–c

Anno Domini Mo IIICorretto da: IIIIdc LX primo, die vero vicessimaSic septima mensis novembrisData di origine: 27.11.1461.2

[p. 121]Interruzione di pagina

[p. 122]Interruzione di pagina
[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1461Data: 1461

Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona: de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese in facto heresisTermine: etcAbbreviazione.

23 octobre 1461

Anno Domini millesimo quatercentesimo sexagesimo Io, die vero XXIIIa mensis octobrisData di origine: 23.10.1461 in cappituloe ecclesie cathedralis beate Marie virginis LausannensisLuogo di origine: coram venerabili et circonspecto viro domino Petro CreschomPersona: in utroque jure licenciato vicarioTermine: que in hac parte reverendi in ChristoPersona: patris et domini domini Georgii de SaluciisPersona: misericordia divina LausannensisOrganizzazione: episcopiTermine: et comitisTermine: , vicarioque eciam in hac parte reverendi patris fratris Reymundi de RotaPersona: ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: 3 heretice pravitatis inquisitoris in civitatibus et dyocesibusSic LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: , SedunensiLuogo: ac alibi auctoritate appostolica specialiter deputati, in presencia venerabilis et circonspecti viri domini Petri ReynaudiPersona: canoniciTermine: LausannensisOrganizzazione: , discreti viri Petri CrostelliPersona: clericiTermine: LausannensisLuogo: , domini Johannis VollietiPersona: capellaniTermine: , Frencisci BurritazPersona: et plurium aliorum dominorum ibidem existentium, personaliter comparens JohannetaPersona: uxor Petri AnyoPersona: de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese, de heretica pravitate inculpata vehementerque suspecta et diffamataTermine: , benigniter et duliciterCorretto da: dulcitere fuit monita per dominum vicarium predictum in presencia predictorum dominorum et primo si sciret casum propter quem esset detenta. Quequidem JohannetaPersona: dixit quod erat detenta pro casu heresis.
Quequidem JohannetaPersona: interrogata et monitaTermine: fuit utrum esset hereticaTermine: . Quequidem JohannetaPersona: dixit et confessa fuit ivisse cum hereticis in quodam loco dicto OusoutoursLuogo: . Quequidem JohannetaPersona: inquisita pro tunc f nulla alia voluit confiteri.
Quibus premissis auditis, prefatus venerabilis vir dominus Petrus CreschomPersona: in utroque licenciatus quo supra nomine eidem JohannetePersona: inquisite presentavit [p. 123]Interruzione di paginamisericordiam atque graciam Ecclesie, videlicet quod si vellet confiteri suum reatum, gracia et misericordia Ecclesie sibi g–impertraretur Corretto da: impetraretur–g. Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri.
Quare, auditis premissis, prefata JohannetaPersona: detenta fuit assignata pro prima monicioneTermine: ad diem primam futuram qua personaliter prefati domini judices et vicarii4 vacare in dicto processu possent ad eandem JohannetamPersona: inquisitam benignterCorretto da: benigniterh audiendum, si aliqua vellet confiteri.

24 octobre 1461

Anno quo retro, die vero XXIIIIta predicti mensisData di origine: 24.10.1461 prefata detenta, personaliter constituta in castro OchiaciLuogo di origine: in magna aula ipsius castri coram dominis vicariis et judicibus in presencia venerabilis viri domini Gerardi de PlacitoPersona: artium magistri, fratre Johanne PessonisPersona: baccalario conventus Beate Marie Magdalene LausannensisOrganizzazione: et nobili viro Petro MayorPersona: castellanoTermine: predicti castri et plurium aliorum, fuit eadem JohannetaPersona: inquisita per quos supra interrogata an esset aliquid advisata in facto heresis siveLettura incertai deponendum et recognoscendum suum reatum, si aliqua deliquerit et perpetraverit, presentando eidem JohannetePersona: inquisite misericordiam atque graciam Ecclesie, si et quatenus suum reatum voluerit agnoscere et recognoscere atque confiteri.5

Quequidem JohannetaPersona: inquisita mediante suo juramento, tactis Dei euvangeliis, sponte confessa fuit et dixit, ut sequitur, quod sunt bene XXXCorrezione sul margine sinistro, sostituisce: vigintij anniPeriodo: 30 anni quod PerrissonaPersona: uxor advunculi mariti sui et ipsa habebant lites.
Quadam die martisPeriodo: martedì vel lunePeriodo: lunedì, [p. 124]Interruzione di paginaexeundo de domo post cenam, prefata detenta reperit Jaquetum ParisPersona: et Jaquetum BossumPersona: de eodem loco6. Qui Jaquetus ParisPersona: eidem JohannetePersona: inquisite dixit : « Qualiter vadis et qualiter te habes ? » Quequidem JohannetaPersona: inquisita respondit sibi : « Ego male me habeo quia irascor cum uxore advunculi mei mariti ».
Quiquidem Jaquetus ParisPersona: dixit eidem JohannetePersona: inquisite : « Si velis venire nobiscum et nobis credere, nos faciemus bene quod tu liberaberis ». Quequidem JohannetaPersona: inquisita dixit quod non. Tamen cordialiter ivit cum ipsis ad quendam locum dictum OusoutoursLuogo: juxta GrueriamLuogo: , in quodam nemore quercuum domini GruerieOrganizzazione: 7 inter TurrinLuogo: 8 et GrueriamLuogo: supra unum lupum qui ipsam portavit, et quilibet ipsorum habebat unum. k–ComplicesSottolineatoMarginalia sul margine sinistro–k Et ibidem reperit Roletum BaucitazPersona: et AgnelletamPersona: eius uxorem d’AvryLuogo: , Mermetum EstossesPersona: , Petrum dou TeursPersona: de StavanyensLuogo: , Johannem RamelPersona: , Conetus SoudansPersona: de eodem [loco]Omissione, completato per analogial9, Johannem GodruiPersona: , JohannetamPersona: eius uxorem du GumugfinLuogo: , Reymondum VersetPersona: de CharneyLuogo: , JohannetamPersona: sororCorretto da: sororemm Johannis PublozPersona: , MermetamPersona: matrem Vuillelmi HuguePersona: de RuzLuogo: parrochie de CorberesLuogo: , Johannem de EnynPersona: , CristinamPersona: eius uxorem de BulozLuogo: , Cristinum BrunetPersona: 10 de eodem [loco]Omissione, completato per analogian, JohannetamPersona: matrem Mermeti BronPersona: de VuaddemLuogo: , Jaquetum de Laz CremazPersona: moransCorretto da: morantemo apud MarsunsLuogo: , Johannem MorelPersona: de MarsinLuogo: , Petrum BuzonPersona: de MarsunLuogo: , StephanumPersona: eius fratrem, Cristinum SoubesPersona: de AvrisLuogo: , Janoz VuerrezPersona: de MombleiLuogo: 11, Nycodum ParadisPersona: de VillaretLuogo: , MiguamPersona: eius uxorem et PetrumPersona: eius filium antenatum, et ibidem reperuerunt unam mensam sine gausape supra quam illi qui adduxerunt ipsam adportaverunt carnes assatas postumiSic puerorum, panes, et non [p. 125]Interruzione di paginahabebant vinum, sed bibebant aquam, et erant quedam candele facientes ignem persicumTermine: .
Quequidem JohannetaPersona: dixit se alia nescire in dicto casu heresis.

30 octobre 1461

Die veneris ante festum Omnium Sanctorum, anno quo supraData di origine: 30.10.1461 interrogata JohannetaPersona: detenta sepeque examinata, videlicet si esset aliquid advisata et si vellet aliquid confiteri, et hoc per vicarium reverendi in ChristoPersona: [patris]Omissione, completato per analogiap et domini domini GeorgiiNell'originale: G de SaluciisPersona: misericordia divina LausannenisOrganizzazione: episcopi et comitis et per vicarium domini inquisitoris, presentibus quibus supra, et cum istis GirardoNell'originale: G de AlpibusPersona: burgenseTermine: LausannensiOrganizzazione: et Hugonino de Mauberto FontePersona: , quequidem JohannetaPersona: detenta respondit quod sic.
Et primo dixit sponteque confessa fuit quod irascebatur cum uxore advunculi sui mariti intantum, quod quadam die jovis, ipsa detenta existente in cumbrinoTermine: mulierum, venit quidam Jaquetus ParisPersona: qui ipsam vocavit et sibi dixit : « Quid habes ? Tu habes aliquid ». Que dixit : « Ego irascor cum uxore advunculi mei mariti ».
Qui Jaquetus ParisPersona: dixit sibi : « Si tu velis michi credere, ego docebo te qualiter tu liberaberis ». Que JohannetaPersona: detenta dixit quod sibi crederet.
Et tunc prefatus Jaquetus ParisPersona: adduxit sibi quendam lupum nigrum et fecit ipsam accendereCorretto da: ascendereq supra dictum lupum, videlicet retroverte, et cepit dicta inquisita dictum lupum per caudam. Qui lupus ipsam portavit ad quendamSic locum dictum [p. 126]Interruzione di paginaou SoutoursLuogo: Cambio di lingua: francese. Et ibidem reperit magnam congregacionem populi.
Quiquidem Jaquetus ParisPersona: dixit eidem JohannetePersona: inquisite : « Oportet quod tu facias omagium magistro nostro et quod tu neges Deum omnipotentem, gloriosam virginem MariamPersona: totamque fidem catholicam ». Quequidem JohannetaPersona: inquisita contenta fuit r–☛ Forma omagiiTermine: et agnegacionis fidei catholiceMarginalia sul margine sinistro–r et dixit, prout sequitur : « Ego nego Deum s omnipotentem, gloriosam virginem MariamPersona: totamque fidem catholicam », faciendo omagium dyaboloTermine: , videlicet t culum unius cati nigri obsculando. Et in signum veri magiiAggiunta al di sopra della rigau sibi diaboloTermine: dedit oncilarem suum manus destre. Qui dyabolus arripuit dictum digitum et sibi corbavitTermine: , prout apparet.

Interrogata prefata detenta de quo videbant, dixit et confessa fuit quod erant candele, facientes ignem perseum.
Interrogata quis vocatur v–Nomen magistriTermine: Marginalia sul margine sinistro–v magister suus, dixit et confessa fuit quod vocatur PerrozPersona: .
Interrogata quid comedebant et bibebant, dixit et confessa fuit quod comedebant carnes puerorumTermine: et bibebant aquam, sed tamen quidam Johannes RavezPersona: de StavanyensLuogo: et Cuanetus SoudantPersona: iverunt ad quedam locum et adportaverunt vinum, sed tamen nescit ubi ceperunt.
Item interrogata si in dicta sectaTermine: sint plures mulieres quam homines, dixit quod non, sed sunt plures homines.
Item dixit quod Jaquetus ParisPersona: erat coqus.
Interrogata quid fecerunt quando surrexerunt, dixit quod Johannes ParisPersona: [p. 127]Interruzione di paginadebebat esse sponsus et Anellet SurbatPersona: debebat esse sponsa, ut dicebant.
Interrogata w–☛ ComplicesMarginalia sul margine sinistro–w qui erant presentes : Jaquetus ParisPersona: , Jaquetus BossonPersona: , Roletus BaucitazPersona: et AgnelletaPersona: eius uxor, Urnit GodruiPersona: et eius uxor – mortui sunt –, Perrodus PigczonPersona: de AvryLuogo: , Johannes de EnynPersona: de BulozLuogo: , CristinaPersona: eius uxor, Johannes GarinPersona: , Cristinus VuruetPersona: , Mermeta JomuodazPersona: dou RuzLuogo: , Johannes RamelPersona: de StavanyensLuogo: , Johannes ArnaulPersona: de RogimontLuogo: , Perreta de MonbovontPersona: , Cristinus SoubePersona: d’AvryLuogo: , Nydus ParadisPersona: et MyuytPersona: eius uxor de VilaretLuogo: , Yanyt GunernPersona: de MonsofflozLuogo: , Petrus ParadisPersona: antenatus filius Nycodi ParadisPersona: et quedam vidua de ChafflozLuogo: Cambio di lingua: francese12 que est detenta in BCorrezione sovrascritto, sostituisce: VxuloLuogo: Petrus MiguetPersona: de SchallensLuogo: et Johannes MorezPersona: de MarsunLuogo: .
Item interrogata quot vicibus fuit in dicta secta, quequidem detenta respondit se numquam fuisse nisi duabus vicibus.
Interrogata qua die vadunt ad dictam sectam, dixit quod ipsi vadunt ad dictam sectam in die jovis.
Interrogata a quo tempore ultimate non fuit in dicta secta, quequidem detenta dixit quod est mensis.
Interrogata in quo loco erant, dixit in loco supradicto.
Interrogata quid faciebat, dixit quod comedebant carnes puerorum. Que iterato redixit quod sunt duo menses quod non fuit in dicta secta.
Interrogata quis adportabat illas carnes qDanneggiato da macchia d’inchiostroy, que dixit quod uxorPersona: Johannis de EnynPersona: et illa que est detenta z–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–z in BuloLuogo: aa–ad portaveruntCorretto da: adportaverunt–aa et erat masculus de RazLuogo: , sed tamen nescit cui erat.

[p. 128]Interruzione di pagina

Item interrogata quid magister suus ab dabat sibi, respondit quod tociens quociens ipsi ibant ad dictam sectam, quilibet ipsorum habebat duos solidos.
Interrogata quis solvebat sibi dictos duos solidos, dixit quod Cristinus SoubePersona: et per an[t]eaLettura incertaac Jaquetus ParisPersona: , quia ipsi erant thesaurarii.
Interrogata ubi accipiebant illas pecunias, dixit et confessa fuit quod ipsi accipiebant in una pisside.
Interrogata quando solvebatur sibi, dixit et confessa quod solvebatur sibi ante cenam.
Item interrogata a tempore quo incepit ire ad usque nunc, quod bene habuit, dixit quod ipsa habuit bene quatuor libras parve monete.
Interrogata ubi ceperunt supradictum puerum, dixit quod nescit.
ae–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–ae Item interrogata quot pueros portavit ad dictam sectam, dixit quod numquam portavit aliquem, sed bene vidit Jaquetum BossonPersona: qui adportavitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: apaf unum puerum masculum, videlicet filium filii sui.
Interrogata quomodo ipsi adportant ad dictam sectam, dixit quod ipsi accipiunt vivos juxta matrem et adportant vivos.
Item interrogata quando fecit omagium quid magister suus precipiebat sibi et si confitebatur semper in quolibet festo PacheData: festività senza una data fissa, dixit quod sic, sed numquam confessa fuit istud peccatum.
Item dixit quod ipsa ibat ad dictam sectam supra dictum lupum.
Item dixit et confessa fuit quod magister suus dicebat sibi quod male faciebat se confiteri quando : ag–MendaciumMarginalia sul margine sinistro–ag « tu agnegastiSic Deum ».
Interrogata quot vicibus fuit in dicta secta, dixit quatuor vicibus.
Interrogata qui erant presentes, dixit quod non cognoscitCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: cogscitah.

[p. 129]Interruzione di pagina

Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri, dicens mediante juramento super sanctis Dei euvangeliis pridem per eam tactis, nil aliud scire et quod ea per eam deposita et confessata prout scribuntur superius, sunt vera.
Quibus premissis per procuratorem fideiTermine: auditis, videns quod dicta JohannetaPersona: detenta variabat et noluerat veritatem puram agnoscere de per eam perpetratis in facto orthodoxeTermine: fidei, peciit idem fidei procurator per prefatos dominosCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dneai judices et vicarios, quatenus vellent decerni et declarari dictam JohannetamPersona: inquisitam esse torquendamTermine: et tortureTermine: subiciendam, actentis diffamacionibus, accusacionibus, confessionibus, perjuriis contra ipsam laborantibus et existentibus, donec et quousque veritas ab eadem JohannetaPersona: inquisita erueretur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii, audita requisicione procuratoris fidei, pro tercia monicioneTermine: assignaverunt dictam JohannetamPersona: inquisitam ad diem sabati ante festum Omnium SanctorumData: sabato, 31.10.146113 ad confitendum veritatem de per [eam]Omissione, completato per analogiaaj perpetratis in facto fidei, alias ad ferendum interloqutoriam sentenciam juxta petita per procuratorem fidei, si tunc eadem JohannetaPersona: inquisita veritatem puram non vellet agnoscere de per eam perpetratis in facto heresis dampnate.

2 novembre 1461

ak–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–ak Die lune post festum Omnium Sanctorum, anno quo supraData di origine: 2.11.1461 interrogata prefata detenta per dominos vicarios et judices predictos sepeque examinata al–et monitaAggiunta al di sopra della riga–al [fuit]Omissione, completato per analogiaam, ut moris est, presentibus venerabilibus [p. 130]Interruzione di paginaet discretis viris fratre Petro PasscuaPersona: procuratore fidei, GirardoNell'originale: G de AlpibusPersona: burgense LausannensiOrganizzazione: , nobili [viro]Omissione, completato per analogiaan Petro MayorPersona: castellano Rippe OchiaciOrganizzazione: , Hugonino de Mauberto FontePersona: , Stephano de CrestoPersona: clericoTermine: et Henrico de [L]Omissione, completato per analogiaaoalerioPersona: burgense LausannensiOrganizzazione: .
Interrogata ac monita ut superius, videlicet si sit multum temporis quod ipsa fuit primo in dicta secta, quequidem JohannetaPersona: detenta predicta dixit et confessa fuit quod sunt XXXIIII anniPeriodo: 34 anni.
Item interrogata si sit multum quod ipsa detenta fuit ultima vice, respondit quod sunt tres menses.
Interrogata in quo loco ibant, dixit quod ipsi ibant ad locum dictum OusoutersLuogo: .
Interrogata ap–ComplicesSottolineatoMarginalia sul margine sinistro–ap qui erant presentes : Johannes GarinPersona: vinitSic, CristinaPersona: uxor Johannis de EnynPersona: , Stevinetus BorgonPersona: , Cristinus SoubePersona: d’AvryLuogo: .
Interrogata quid bibebant et comedebant, dixit quod comedebant carnes puerorum.
Interrogata ubi accipebant dictos pueros, dixit et confessa fuit quod ipsi ceperunt unum puerum masculum JohanniSic de PrezPersona: aq–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–aq de RiazLuogo: 14 etatis XIII edobmadarumCorretto da: ebdomadarumar.
Item interrogata prefata detenta si sit multum temporis quod magister suus non locutus est sibi, as–dixit dixitCorretto da: dixit–asquod a post quod fuitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: estat intus15 quod non locutus est sibi.
Interrogata quis magister suus vocatur, dixit quod vocatur PerroPersona: .

Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro tunc voluit confiteri, dicens se alia nescire et quod sub periculo dampnacionis anime sue omnia per ipsam perpetrata dixerat et confessa fuerat, nec aliud sciebat.
Eotunc prefatus fidei procurator peciit per prefatos dominos judices et vicarios predictos, actentis suis JohanetePersona: inquisite variacionibus, perjuriis, mendaciis, diffamacionibus et accusacionibus contra dictam inquisitam laborantibus, eandem JohannetamPersona: presentem [p. 131]Interruzione di paginaet audientem decerni, declarari et sentenciari eandem fore et esse torquendam et torture subiciendam, donec et quousque veritas ab ore eiusdem inquisite eruatur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii predicti, auditis peticionibus et requisicionibus prefati fidei procuratoris, dixerunt eidem JohannetePersona: inquisite : « Advertas et advideas, JohannetaPersona: , tu audis requisicionem et peticionem quam facit contra te dominus procurator. Quare antequam feretur sentencia interloqutoria, te ortamur et requirimus benigniter, quatenus intuitu Dei pietatisque tuum reatum veridice velis confiteri et agnoscere, offerendo adhuc tibi de canonica benignitate et gracia speciali misericordiam Ecclesie ».
Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro tunc voluit dicere nec confiteri, nisi proutCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: preau supra dixerat et confessa fuerat, dicens se alia nescire.

Eotunc prefati domini judices et vicarii, videntes quod dicta JohannetaPersona: inquisita nil aliud voluerat confiteri, auditis eciam et actentis peticionibus domini procuratoris fidei et deductis in processu, volentes recte et legitime procedere, prout jura volunt et suadent canonice sanciones, eorum tulerunt sentenciam interloqutoriamTermine: contra eandem JohannetamPersona: inquisitam presentem et audientem, prout in quadam papireiiSic cedula – incipiente ChristiPersona: nomine invocatoSottolineato etcAbbreviazione. – plenius continetur cuius copia ibidem inferitur.

ChristiPersona: nomine invocato, per hanc nostram sentenciam quam de juris peritorum consilio, pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis habentes, ordinaria et delegata auctoritatibus ferimus, in hiis scriptis pronunciamus, decernimus et declaramus te, JohannetamPersona: uxorem Petri AnyoPersona: de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese delatam presentem, corporali questioniTermine: subiciendam et torquendam [p. 132]Interruzione di paginafore, doneAggiunta sul margine destro con un carattere di inserimentoav et quousque veritas ex ore tuo habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis effusionem et menbrorumSic mutilationem de quo solemniter et expresse protestamur.
Que quidem sentencia interloqutoria per prefatos dominosCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dominusNell'originale: dnsaw judices et vicarios contra eandem JohannetamPersona: lata, peciit idem fidei procurator eandem senteciam contra dictam JohannetamPersona: exequcioni demandari, prout in eadem sentencia canetur16. Tandem eadem inquisita fuit ducta ad locum torture fuitque ligata manibus et unum paucum a terra levata.
Quequidem JohannetaPersona: inquisita requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram et meram veritatem de per eam perpetratis in facto heresis confiteretur. Quibus dicte JohannetePersona: precibus fuit relicta a dictis turturisSic. Et tunc eadem dixit et deposuit atque confessa fuit, prout sequitur.
Et primo dixit et confessa fuit prout superius de ymagio, de agnegacioneSic fidei catholice, de omicidiis.
Item dixit et confessa fuit, videlicet quod ipsa cepit ax–☛ Omicidium per ipsam factumMarginalia sul margine sinistro–ax quedamCorretto da: quendamay puerum masculum Johanni BossumPersona: de MarsinLuogo: – sunt bene viginti anni, et hoc quadem die veneris post cenam – et ipsum puerum interfecit juxta matrem suam et post modum portavit dictum puerum ad locum nuncupatum ou SouteursLuogo: Cambio di lingua: francese.
Item interrogata quando ipsi cenati sunt, quid ipsi faciunt, que detenta dixit et confessa fuit quod ipsi scorisantTermine: 17 et jocantur.
Quequidem JohannetaPersona: az–MendaciumMarginalia sul margine sinistro–az inquisita propter mendacium apparentissimum, ergaSic interligentemCorretto da: intelligentiamba fuit reposita ad torturam et multum acriter fuit tracta. Que detenta requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram et meram veritatem confiteretur. Que fuit relaxata et ad terram posita.
QuequidamCorretto da: Quequidembb JohannetaPersona: dixit et confessa fuit quod post cenam ipsi extiguuntSic candelas et, hoc facto, Jaquetus BossonPersona: eam cognovit abutituTermine: more brutorum, et similiter omnes alii sic faciunt [p. 133]Interruzione di paginacum aliis mulieribus.
Interrogata quando ipsi recedunt, quid magister suus precipiebat sibi, quequidemCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quoq[uidem]bc JohannetaPersona: dixit et confessa fuit quod ipse dicebat sibi bd quod provideret de carnibus puerorum pro die sequenti et omnibus aliis in dicta secta existententibus.

Interrogata qui erant presentes, dixit et be–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–be confessa fuit quod Cristinus SoubePersona: , Johannes GarinPersona: de BuloLuogo: , AgnelletaPersona: uxor de la BaucitazPersona: d’AvryLuogo: , Pittet JohanniPersona: de ChavanezLuogo: 18, Yanit RignerizPersona: de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese, quedam que est detenta in BuloLuogo: et est de ChaffloLuogo: , Petrus ParadisPersona: de VilaretLuogo: , Nydus ParadisPersona: , MyguaPersona: eius uxor et CristinaPersona: uxor Johannis de EnynPersona: .

Interrogata bf si sit multum temporis quod non vidit dictum Johannem GarinPersona: in dictis sectis, dixit et confessa fuit quod sunt tres menesCorretto da: mensesbg et a tribus mensibus citraData: luglio 1461 vidit ipsum et eius uxorem et laz BaucitazPersona: d’AvryLuogo: , uxorem Roletitaz BaucitazPersona: Cambio di lingua: francese.

Item interrogata de quadam pisside que fuit adportata per mistralemTermine: dicti loci de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese quando dicta JohannetaPersona: bh detenta fuit adducta LausannamLuogo: ad quid valet et de quo deservit, quequidem JohannetaPersona: inquisita dixit et confessa bi fuit quod si de pinguide in dicta pisside existente tangeretur aliquod animal, quod moriretur, et eciam si bk tangentur gentes, et sic de alisSic.
Quequidem JohannetaPersona: inquisita dixit se alia nescire et quod omnia per eam confessata, prout scribuntur superius, sunt vera.

[Firma:] StephanusNell'originale: Ste de CrestoPersona:
Signum notarile

[p. 134]Interruzione di pagina

[p. 135]Interruzione di pagina

Disegno a penna e inchiostro† Processus JohannetePersona: uxoris PeterSic AnsozPersona: de RuppeLuogo: super casu heresis combuste quondam.

Apon19

Annotatione

  1. Cancellazione biffata.
  2. Correzione sovrascritto, sostituisce: i.
  3. Cancellazione biffata.
  4. Corretto da: IIII.
  5. Corretto da: dulciter.
  6. Cancellazione biffata: no.
  7. Corretto da: impetraretur.
  8. Corretto da: benigniter.
  9. Lettura incerta.
  10. Correzione sul margine sinistro, sostituisce: viginti.
  11. Marginalia sul margine sinistro.
  12. Omissione, completato per analogia.
  13. Corretto da: sororem.
  14. Omissione, completato per analogia.
  15. Corretto da: morantem.
  16. Omissione, completato per analogia.
  17. Corretto da: ascendere.
  18. Marginalia sul margine sinistro.
  19. Cancellazione biffata: g[loriosam].
  20. Cancellazione biffata: su[um].
  21. Aggiunta al di sopra della riga.
  22. Marginalia sul margine sinistro.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Correzione sovrascritto, sostituisce: V.
  25. Danneggiato da macchia d’inchiostro.
  26. Marginalia sul margine sinistro.
  27. Corretto da: adportaverunt.
  28. Cancellazione biffata: vocatur.
  29. Lettura incerta.
  30. Cancellazione biffata: quot bene.
  31. Marginalia sul margine sinistro.
  32. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ap.
  33. Marginalia sul margine sinistro.
  34. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: cogscit.
  35. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dne.
  36. Omissione, completato per analogia.
  37. Marginalia sul margine sinistro.
  38. Aggiunta al di sopra della riga.
  39. Omissione, completato per analogia.
  40. Omissione, completato per analogia.
  41. Omissione, completato per analogia.
  42. Marginalia sul margine sinistro.
  43. Marginalia sul margine sinistro.
  44. Corretto da: ebdomadarum.
  45. Corretto da: dixit.
  46. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: est.
  47. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: pre.
  48. Aggiunta sul margine destro con un carattere di inserimento.
  49. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dominusNell'originale: dns.
  50. Marginalia sul margine sinistro.
  51. Corretto da: quendam.
  52. Marginalia sul margine sinistro.
  53. Corretto da: intelligentiam.
  54. Corretto da: Quequidem.
  55. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quoq[uidem].
  56. Cancellazione biffata: p[refatus].
  57. Marginalia sul margine sinistro.
  58. Cancellazione biffata: ut.
  59. Corretto da: menses.
  60. Cancellazione biffata: d.
  61. Cancellazione biffata: fCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dbj.
  62. Cancellazione biffata: s[i].
  1. La seigneurie de La RocheLuogo: a été acquise par les évêques de LausanneOrganizzazione: en 1349Data: 1349 (DHBS, V, p. 518).
  2. La page 121 porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461Data: 23.10.1461, un intitulé biffé et la date du 27 octobre 1461Data: 27.10.1461. Que s’est-il passé ce jour-là ? La conclusion du procès a-t-elle eu lieu à cette date ? Ou l’exécution de Jeannette Anyo ? Nous l’ignorons, car les actes sont incomplets.
  3. Il s’agit des DominicainsOrganizzazione: établis au couvent de la MadeleineOrganizzazione: à LausanneLuogo: .
  4. Le procès contre Jeannette AnyoPersona: est ouvert par Pierre CreschomPersona: seul, mais il est question par la suite des « seigneurs vicaires et juges » au pluriel. La proximité temporelle avec le cas GirodPersona: laisse supposer que le procès contre Jeannette AnyoPersona: a été mené sous les auspices de Pierre CreschomPersona: et du vice-inquisiteur Victor MassenetPersona: (Modestin 1999a, p. 44).
  5. Une ligne droite sépare ce paragraphe du paragraphe suivant.
  6. Jacquet ParisPersona: possède des terres à GumefensLuogo: et à Avry-devant-PontLuogo: , tandis que la famille Bosson est attestée à MarsensLuogo: , RiazLuogo: et BulleLuogo: (Modestin 1999a, p. 346–347).
  7. Il s’agit de François IerPersona: , comte de Gruyère de 1433 à 1475Data: 1.1.1433 – 31.12.1475 (DHBS, III, p. 657).
  8. La Tour-de-TrêmeLuogo: est une bourgade du comté de GruyèreLuogo: , à 3 km au sud-est de GruyèresLuogo: (DHBS, VI , p. 645–646). La forêt de SautauxLuogo: se situe entre La Tour-de-TrêmeLuogo: et GruyèresLuogo: , à moins d’1 km au sud-est de La TourLuogo: . Les actuels lieux-dits Petit Pré-de-ChêneLuogo: et Pré-de-ChêneLuogo: réfèrent aux chênes qui sont mentionnés dans la déposition de Jeannette AnyoPersona: .
  9. Cuanet SoudansPersona: possède des terres à EstavannensLuogo: (Modestin 1999a, p. 361).
  10. Cristin BrunetPersona: possède une maison à BulleLuogo: (Modestin 1999a, p. 348).
  11. Peut-être MontbelleyLuogo: , hameau près de Torny-le-GrandLuogo: .
  12. Maison isolée à La RocheLuogo: .
  13. Le procès ne reprend que le 2 novembre 1461Data: 2.11.1461.
  14. La majorie de RiazLuogo: dépend de l’évêque de LausanneOrganizzazione: (Dubas 1995, p. 57).
  15. « Dedans », se rapportant à la détention de l’inculpée.
  16. « Canere », chanter, mais aussi publier (Lebaigue 1883).
  17. Le même verbe est utilisé par Perrissone GappitPersona: .
  18. Chavannes est le nom de nombreux villages de la Suisse romande (Jaccard 1978 p. 82), par exemple, dans le district de la Glâne : Chavannes-les-FortsLuogo: ou Chavannes-sous-OrsonnensLuogo: .
  19. Sens obscur.