check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 10-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 10-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Jeannette Anyo, de La Roche

1461 ottobre 23 – novembre 2. Notre-Dame de Lausanne; Château d’Ouchy

Jeannette Anyo, de La Roche, comparait le 23 octobre 1461 devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom, dans la salle du chapitre de la cathédrale de Lausanne, où elle reconnait avoir fréquenté des hérétiques. Le lendemain, l’accusée comparait à nouveau devant le vicaire épiscopal Pierre Creschom et le vice-inquisiteur [Victor Massenet] au château épiscopal d’Ouchy et, après la première monition, elle avoue et dénonce vingt-sept personnes (19 hommes et 7 femmes). L’instruction reprend le 30 octobre avec la deuxième monition et la continuation des aveux, jusqu’à ce que le procureur de la foi Pierre Pascua demande une sentence interlocutoire pour qu’elle soit soumise à la question. Le 2 novembre, suite à la troisième monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. L’inculpée complète ses aveux et augmente aussi le nombre de complices jusqu’à quarante trois personnes (32 hommes et 11 femmes). Les actes s’arrêtent ici, mais une note sur la couverture du procès confirme que Jeannette Anyo a été brûlée, peut-être le 27 novembre, date qui figure aussi sur la couverture dorsale du cahier.

Les procès de Pierre dou Chanoz (SDS VD D 1 7-1 : ACV, Ac 29, p. 72–91), de Jeannette Anyo (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 120–135), de Guillaume Girod (SDS VD D 1 9-1 : ACV, Ac 29, p. 136–159) et de Perrissone Gappit (SDS VD D 1 11-1 : ACV, Ac 29, p. 160–195) sont les témoins d’une deuxième vague de répression, qui touche directement les possessions de l’évêque de Lausanne (Henniez, La Roche, Bulle) entre 1458 et 1465. Bien que ce procès concerne une inculpée de l’actuel canton de Fribourg (La Roche), il a été réuni au registre ACV, Ac 29, qui contient majoritairement des procès relatifs au diocèse de Lausanne et au pays de Vaud. Les éditeurs respectent ainsi l’unité codicologique du registre.

Le procès de Jeannette Anyo occupe les pages 120, 122 à 133 et 135 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier de huit folios et il est protégé par une couverture frontale, ce qui ne l’empêche pas d’être plié en deux. Le recto du premier folio porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461, un autre intitulé biffé ainsi que la date du 27 novembre 1461 (peut-être le jour de la conclusion du procès ou celui de l’exécution de l’accusée). L’ensemble du procès est de la main du notaire Étienne Ducrêt, à l’exception de l’intitulé biffé sur la couverture frontale. Les folios deux à sept (p. 122–133), utilisés des deux côtés, contiennent les procès-verbaux. Le dernier folio (p. 134–135) forme la couverture dorsale du cahier. L’extérieur de la couverture (p. 135) porte une croix ainsi qu’un deuxième intitulé et le mot Apon, dont la signification nous échappe.

L’écriture d’Étienne Ducrêt est aussi dense que celle de l’anonyme ayant consigné le procès contre Guillaume Girod ; le texte est cependant un peu plus aéré, avec moins de lignes par page. Il y a aussi moins de ratures que dans le procès précédent. Le système d’annotations ressemble à celui utilisé dans les actes Girod, avec des mots-clés en marge, parfois mis en évidence par le dessin d’une main. Étienne Ducrêt a lui-même annoté ses actes.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1461Data: 1461

a–Sequitur processus JohannetePersona:
uxoris Petri AnyoPersona: de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese1
in facto fidei, incohatusCorrezione sovrascritto, sostituisce: ib
die XXIIIa mensis octobris anno
Domini Mo IIIIc sexagesimo primo
Data di origine: 23.10.1461
.–a

Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona:
de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese in facto fidei, inchoatus die XXIIIa
mensis octobris, anno Domini Mo IIIIc LX Io
Data di origine: 27.10.1461
.

Sequitur processus

c–Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona: de
Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese recepti–c

Anno Domini Mo IIIDa correggere in: IIIIdc LX primo, die vero vicessimaSic
septima mensis novembris
Data di origine: 27.11.1461
.2
[p. 121]Interruzione di pagina
[p. 122]Interruzione di pagina
[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1461Data: 1461

Sequitur processus JohannetePersona: uxoris Petri AnyoPersona:
de Laz RochizLuogo: Cambio di lingua: francese in facto heresisTermine: etcAbbreviazione.


Anno Domini millesimo quatercentesimo sexagesimo Io,
die vero XXIIIa mensis octobris
Data di origine: 23.10.1461
in cappituloe ecclesie
cathedralis beate Marie virginis LausannensisLuogo di origine: coram venerabili et
circonspecto viro domino Petro CreschomPersona: in utroque
jure licenciato vicarioTermine: que in hac parte reverendi in
ChristoPersona: patris et domini domini Georgii de SaluciisPersona: misericordia
divina LausannensisOrganizzazione: episcopiTermine: et comitisTermine: , vicarioque eciam
in hac parte reverendi patris fratris Reymundi de RotaPersona:
ordinis fratrum PredicatorumOrganizzazione: 3 heretice pravitatis
inquisitoris in civitatibus et dyocesibusSic LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: ,
SedunensiLuogo: ac alibi auctoritate appostolica specialiter
deputati, in presencia venerabilis et circonspecti viri
domini Petri ReynaudiPersona: canoniciTermine: LausannensisOrganizzazione: , discreti viri
Petri CrostelliPersona: clericiTermine: LausannensisLuogo: , domini Johannis VollietiPersona:
capellaniTermine: , Frencisci BurritazPersona: et plurium aliorum dominorum
ibidem existentium, personaliter comparens JohannetaPersona: uxor
Petri AnyoPersona: de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese, de heretica pravitate
inculpata vehementerque suspecta et diffamataTermine: ,
benigniter et duliciterDa correggere in: dulcitere fuit monita per dominum vicarium predictum
in presencia predictorum dominorum et primo si sciret
casum propter quem esset detenta. Quequidem
JohannetaPersona: dixit quod erat detenta pro casu
heresis.
Quequidem JohannetaPersona: interrogata et monitaTermine:
fuit utrum esset hereticaTermine: . Quequidem JohannetaPersona:
dixit et confessa fuit ivisse cum hereticis in
quodam loco dicto OusoutoursLuogo: . Quequidem JohannetaPersona:
inquisita pro tunc f nulla alia voluit
confiteri.
Quibus premissis auditis, prefatus venerabilis
vir dominus Petrus CreschomPersona: in utroque licenciatus quo
supra nomine eidem JohannetePersona: inquisite presentavit
[p. 123]Interruzione di paginamisericordiam atque graciam Ecclesie, videlicet quod
si vellet confiteri suum reatum, gracia et misericordia Ecclesie
sibi g–impertraretur Da correggere in: impetraretur–g. Quequidem JohannetaPersona: inquisita
nil aliud pro tunc voluit confiteri.
Quare, auditis
premissis, prefata JohannetaPersona: detenta fuit assignata
pro prima monicioneTermine: ad diem primam futuram
qua personaliter prefati domini judices et vicarii4
vacare in dicto processu possent ad eandem
JohannetamPersona: inquisitam benignterDa correggere in: benigniterh audiendum, si aliqua vellet confiteri.

Anno quo retro, die vero XXIIIIta predicti mensisData di origine: 24.10.1461 prefata
detenta, personaliter constituta in castro OchiaciLuogo di origine:
in magna aula ipsius castri coram dominis vicariis
et judicibus in presencia venerabilis viri domini Gerardi
de Placito
Persona:
artium magistri, fratre Johanne PessonisPersona:
baccalario conventus Beate Marie Magdalene LausannensisOrganizzazione:
et nobili viro Petro MayorPersona: castellanoTermine: predicti castri
et plurium aliorum, fuit eadem JohannetaPersona: inquisita per
quos supra interrogata an esset aliquid advisata
in facto heresis siveLettura incertai deponendum et recognoscendum
suum reatum, si aliqua deliquerit et perpetraverit,
presentando eidem JohannetePersona: inquisite misericordiam atque
graciam Ecclesie, si et quatenus suum reatum
voluerit agnoscere et recognoscere atque confiteri.5

Quequidem JohannetaPersona: inquisita mediante suo juramento,
tactis Dei euvangeliis, sponte confessa fuit et
dixit, ut sequitur, quod sunt bene XXXCorrezione sul margine sinistro, sostituisce: vigintij anniPeriodo: 30 anni quod
PerrissonaPersona: uxor advunculi mariti sui et ipsa
habebant lites.
Quadam die martisPeriodo: martedì vel lunePeriodo: lunedì,
[p. 124]Interruzione di paginaexeundo de domo post cenam, prefata detenta
reperit Jaquetum ParisPersona: et Jaquetum BossumPersona: de
eodem loco6. Qui Jaquetus ParisPersona: eidem JohannetePersona:
inquisite dixit : « Qualiter vadis et qualiter te habes ? »
Quequidem JohannetaPersona: inquisita respondit sibi :
« Ego male me habeo quia irascor cum uxore
advunculi mei mariti »
.
Quiquidem Jaquetus ParisPersona:
dixit eidem JohannetePersona: inquisite : « Si velis venire
nobiscum et nobis credere, nos faciemus bene quod tu
liberaberis »
. Quequidem JohannetaPersona: inquisita dixit
quod non. Tamen cordialiter ivit cum ipsis ad
quendam locum dictum OusoutoursLuogo: juxta GrueriamLuogo: ,
in quodam nemore quercuum domini GruerieOrganizzazione: 7 inter
TurrinLuogo: 8 et GrueriamLuogo: supra unum lupum qui ipsam
portavit, et quilibet ipsorum habebat unum.
k–ComplicesSottolineatoMarginalia sul margine sinistro–k Et ibidem reperit Roletum BaucitazPersona: et AgnelletamPersona:
eius uxorem d’AvryLuogo: , Mermetum EstossesPersona: , Petrum
dou Teurs
Persona:
de StavanyensLuogo: , Johannem RamelPersona: , Conetus
Soudans
Persona:
de eodem [loco]Omissione, completato per analogial9, Johannem GodruiPersona: , JohannetamPersona:
eius uxorem du GumugfinLuogo: , Reymondum VersetPersona:
de CharneyLuogo: , JohannetamPersona: sororDa correggere in: sororemm Johannis PublozPersona: , MermetamPersona:
matrem Vuillelmi HuguePersona: de RuzLuogo: parrochie de CorberesLuogo: ,
Johannem de EnynPersona: , CristinamPersona: eius uxorem de
BulozLuogo: , Cristinum BrunetPersona: 10 de eodem [loco]Omissione, completato per analogian, JohannetamPersona:
matrem Mermeti BronPersona: de VuaddemLuogo: , Jaquetum
de Laz Cremaz
Persona:
moransDa correggere in: morantemo apud MarsunsLuogo: ,
Johannem MorelPersona: de MarsinLuogo: , Petrum BuzonPersona:
de MarsunLuogo: , StephanumPersona: eius fratrem, Cristinum
Soubes
Persona:
de AvrisLuogo: , Janoz VuerrezPersona: de MombleiLuogo: 11,
Nycodum ParadisPersona: de VillaretLuogo: , MiguamPersona: eius
uxorem et PetrumPersona: eius filium antenatum, et
ibidem reperuerunt unam mensam sine gausape
supra quam illi qui adduxerunt ipsam adportaverunt
carnes assatas postumiSic puerorum, panes, et non
[p. 125]Interruzione di paginahabebant vinum, sed bibebant aquam, et
erant quedam candele facientes ignem persicumTermine: .
Quequidem
JohannetaPersona: dixit se alia nescire in dicto casu heresis.

Die veneris ante festum Omnium Sanctorum, anno
quo supra
Data di origine: 30.10.1461
interrogata JohannetaPersona: detenta
sepeque examinata, videlicet si esset aliquid advisata
et si vellet aliquid confiteri, et hoc per vicarium
reverendi in ChristoPersona: [patris]Omissione, completato per analogiap et domini domini GGeorgii de SaluciisPersona: misericordia
divina LausannenisOrganizzazione: episcopi et comitis et per vicarium
domini inquisitoris, presentibus quibus supra,
et cum istis GGirardo de AlpibusPersona: burgenseTermine: LausannensiOrganizzazione:
et Hugonino de Mauberto FontePersona: , quequidem
JohannetaPersona: detenta respondit quod sic.
Et
primo dixit sponteque confessa fuit quod irascebatur cum uxore advunculi sui mariti intantum,
quod quadam die jovis, ipsa detenta existente
in cumbrinoTermine: mulierum, venit quidam Jaquetus
Paris
Persona:
qui ipsam vocavit et sibi dixit :
« Quid habes ? Tu habes aliquid ». Que dixit :
« Ego irascor cum uxore advunculi mei mariti ».

Qui Jaquetus ParisPersona: dixit sibi : « Si tu
velis michi credere, ego docebo te qualiter
tu liberaberis »
. Que JohannetaPersona: detenta dixit
quod sibi crederet.
Et tunc prefatus Jaquetus
Paris
Persona:
adduxit sibi quendam lupum nigrum
et fecit ipsam accendereDa correggere in: ascendereq supra dictum lupum,
videlicet retroverte, et cepit dicta inquisita
dictum lupum per caudam. Qui lupus
ipsam portavit ad quendamSic locum dictum
[p. 126]Interruzione di paginaou SoutoursLuogo: Cambio di lingua: francese. Et ibidem reperit magnam
congregacionem populi.
Quiquidem Jaquetus ParisPersona:
dixit eidem JohannetePersona: inquisite : « Oportet quod
tu facias omagium magistro nostro et quod
tu neges Deum omnipotentem, gloriosam
virginem MariamPersona: totamque fidem catholicam »
.
Quequidem JohannetaPersona: inquisita contenta fuit
r–☛ Forma omagiiTermine: et
agnegacionis fidei
catholice
Marginalia sul margine sinistro
–r et dixit, prout sequitur : « Ego nego
Deum s omnipotentem, gloriosam virginem
MariamPersona: totamque fidem catholicam »
, faciendo
omagium dyaboloTermine: , videlicet t culum unius
cati nigri obsculando. Et in signum veri magiiAggiunta al di sopra della rigau
sibi diaboloTermine: dedit oncilarem suum manus
destre. Qui dyabolus arripuit dictum digitum
et sibi corbavitTermine: , prout apparet.

Interrogata prefata detenta de quo videbant,
dixit et confessa fuit quod erant candele,
facientes ignem perseum.
Interrogata quis vocatur
v–Nomen magistriTermine: Marginalia sul margine sinistro–v magister suus, dixit et confessa fuit quod vocatur
PerrozPersona: .
Interrogata quid comedebant et
bibebant, dixit et confessa fuit quod comedebant
carnes puerorumTermine: et bibebant aquam, sed tamen
quidam Johannes RavezPersona: de StavanyensLuogo: et Cuanetus
Soudant
Persona:
iverunt ad quedam locum et adportaverunt vinum, sed tamen nescit ubi ceperunt.

Item interrogata si in dicta sectaTermine: sint plures
mulieres quam homines, dixit quod non, sed sunt
plures homines.
Item dixit quod Jaquetus
Paris
Persona:
erat coqus.
Interrogata quid
fecerunt quando surrexerunt, dixit quod Johannes ParisPersona:
[p. 127]Interruzione di paginadebebat esse sponsus et Anellet SurbatPersona:
debebat esse sponsa, ut dicebant.
Interrogata
w–☛ ComplicesMarginalia sul margine sinistro–w qui erant presentes : Jaquetus ParisPersona: , Jaquetus
Bosson
Persona:
, Roletus BaucitazPersona: et AgnelletaPersona: eius
uxor, Urnit GodruiPersona: et eius uxor – mortui
sunt –, Perrodus PigczonPersona: de AvryLuogo: , Johannes de EnynPersona:
de BulozLuogo: , CristinaPersona: eius uxor, Johannes GarinPersona: ,
Cristinus VuruetPersona: , Mermeta JomuodazPersona: dou RuzLuogo: ,
Johannes RamelPersona: de StavanyensLuogo: , Johannes ArnaulPersona:
de RogimontLuogo: , Perreta de MonbovontPersona: , Cristinus
Soube
Persona:
d’AvryLuogo: , Nydus ParadisPersona: et MyuytPersona:
eius uxor de VilaretLuogo: , Yanyt GunernPersona:
de MonsofflozLuogo: , Petrus ParadisPersona: antenatus
filius Nycodi ParadisPersona: et quedam vidua
de ChafflozLuogo: Cambio di lingua: francese12 que est detenta in BCorrezione sovrascritto, sostituisce: VxuloLuogo:
Petrus MiguetPersona: de SchallensLuogo: et Johannes MorezPersona:
de MarsunLuogo: .
Item interrogata quot vicibus
fuit in dicta secta, quequidem detenta
respondit se numquam fuisse nisi duabus
vicibus.
Interrogata qua die vadunt ad dictam
sectam, dixit quod ipsi vadunt ad dictam sectam
in die jovis.
Interrogata a quo tempore
ultimate non fuit in dicta secta, quequidem
detenta dixit quod est mensis.
Interrogata
in quo loco erant, dixit in loco supradicto.

Interrogata quid faciebat, dixit quod comedebant
carnes puerorum. Que iterato redixit quod sunt
duo menses quod non fuit in dicta secta.
Interrogata
quis adportabat illas carnes qDanneggiato da macchia d’inchiostroy, que dixit
quod uxorPersona: Johannis de EnynPersona: et illa que est detenta
z–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–z in BuloLuogo: aa–ad portaveruntDa correggere in: adportaverunt–aa et erat masculus
de RazLuogo: , sed tamen nescit cui erat.
[p. 128]Interruzione di pagina

Item interrogata quid magister suus ab
dabat sibi, respondit quod tociens quociens
ipsi ibant ad dictam sectam, quilibet ipsorum
habebat duos solidos.
Interrogata quis
solvebat sibi dictos duos solidos, dixit quod Cristinus
Soube
Persona:
et per an[t]eaLettura incertaac Jaquetus ParisPersona: , quia ipsi erant
thesaurarii.
Interrogata ubi accipiebant illas
pecunias, dixit et confessa fuit quod ipsi
accipiebant in una pisside.
Interrogata quando solvebatur
sibi, dixit et confessa quod solvebatur sibi ante cenam.

Item interrogata a tempore quo incepit ire ad
usque nunc, quod bene habuit, dixit quod ipsa habuit
bene quatuor libras parve monete.
Interrogata
ubi ceperunt supradictum puerum, dixit quod nescit.

ae–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–ae Item interrogata quot pueros portavit
ad dictam sectam, dixit quod numquam portavit
aliquem, sed bene vidit Jaquetum BossonPersona: qui
adportavitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: apaf unum puerum masculum, videlicet filium
filii sui.
Interrogata quomodo ipsi adportant
ad dictam sectam, dixit quod ipsi accipiunt
vivos juxta matrem et adportant vivos.

Item interrogata quando fecit omagium quid magister
suus precipiebat sibi et si confitebatur semper
in quolibet festo PacheData: festività senza una data fissa, dixit quod sic, sed
numquam confessa fuit istud peccatum.
Item dixit
quod ipsa ibat ad dictam sectam supra dictum lupum.

Item dixit et confessa fuit quod magister suus
dicebat sibi quod male faciebat se confiteri quando :
ag–MendaciumMarginalia sul margine sinistro–ag « tu agnegastiSic Deum ».
Interrogata quot vicibus fuit in
dicta secta, dixit quatuor vicibus.
Interrogata
qui erant presentes, dixit quod non cognoscitCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: cogscitah.
[p. 129]Interruzione di pagina

Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro
tunc voluit confiteri, dicens mediante juramento
super sanctis Dei euvangeliis pridem per eam
tactis, nil aliud scire et quod ea per eam deposita
et confessata prout scribuntur superius,
sunt vera.
Quibus premissis per procuratorem
fidei
Termine:
auditis, videns quod dicta JohannetaPersona: detenta
variabat et noluerat veritatem puram
agnoscere de per eam perpetratis in facto orthodoxeTermine:
fidei, peciit idem fidei procurator per prefatos
dominosCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dneai judices et vicarios, quatenus vellent decerni et declarari
dictam JohannetamPersona: inquisitam esse torquendamTermine: et
tortureTermine: subiciendam, actentis diffamacionibus, accusacionibus, confessionibus,
perjuriis contra ipsam laborantibus et existentibus, donec
et quousque veritas ab eadem JohannetaPersona: inquisita
erueretur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii,
audita requisicione procuratoris fidei, pro tercia monicioneTermine:
assignaverunt dictam JohannetamPersona: inquisitam ad
diem sabati ante festum Omnium SanctorumData: sabato, 31.10.146113 ad confitendum
veritatem de per [eam]Omissione, completato per analogiaaj perpetratis in facto fidei,
alias ad ferendum interloqutoriam sentenciam
juxta petita per procuratorem fidei, si tunc eadem
JohannetaPersona: inquisita veritatem puram non vellet
agnoscere de per eam perpetratis in facto heresis dampnate.

ak–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–ak Die lune post festum Omnium Sanctorum, anno
quo supra
Data di origine: 2.11.1461
interrogata prefata detenta
per dominos vicarios et judices predictos sepeque
examinata al–et monitaAggiunta al di sopra della riga–al [fuit]Omissione, completato per analogiaam, ut moris est, presentibus venerabilibus
[p. 130]Interruzione di paginaet discretis viris fratre Petro PasscuaPersona: procuratore fidei,
GGirardo de AlpibusPersona: burgense LausannensiOrganizzazione: , nobili [viro]Omissione, completato per analogiaan Petro
Mayor
Persona:
castellano Rippe OchiaciOrganizzazione: , Hugonino de
Mauberto Fonte
Persona:
, Stephano de CrestoPersona: clericoTermine: et
Henrico de [L]Omissione, completato per analogiaaoalerioPersona: burgense LausannensiOrganizzazione: .
Interrogata ac
monita ut superius, videlicet si sit multum
temporis quod ipsa fuit primo in dicta secta,
quequidem JohannetaPersona: detenta predicta dixit
et confessa fuit quod sunt XXXIIII anniPeriodo: 34 anni.
Item
interrogata si sit multum quod ipsa detenta
fuit ultima vice, respondit quod sunt tres
menses.
Interrogata in quo loco ibant, dixit
quod ipsi ibant ad locum dictum OusoutersLuogo: .
Interrogata
ap–ComplicesSottolineatoMarginalia sul margine sinistro–ap qui erant presentes : Johannes GarinPersona: vinitSic,
CristinaPersona: uxor Johannis de EnynPersona: , Stevinetus BorgonPersona: ,
Cristinus SoubePersona: d’AvryLuogo: .
Interrogata quid
bibebant et comedebant, dixit quod comedebant
carnes puerorum.
Interrogata ubi accipebant
dictos pueros, dixit et confessa fuit quod ipsi
ceperunt unum puerum masculum JohanniSic de PrezPersona:
aq–OmicidiumMarginalia sul margine sinistro–aq de RiazLuogo: 14 etatis XIII edobmadarumDa correggere in: ebdomadarumar.
Item interrogata
prefata detenta si sit multum temporis quod
magister suus non locutus est sibi, as–dixit
dixit
Da correggere in: dixit
–asquod a post quod fuitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: estat intus15 quod non
locutus est sibi.
Interrogata quis magister
suus vocatur, dixit quod vocatur PerroPersona: .

Quequidem JohannetaPersona: inquisita nil aliud pro tunc
voluit confiteri, dicens se alia nescire et quod sub
periculo dampnacionis anime sue omnia per ipsam perpetrata
dixerat et confessa fuerat, nec aliud sciebat.

Eotunc prefatus fidei procurator peciit per prefatos
dominos judices et vicarios predictos, actentis
suis JohanetePersona: inquisite variacionibus, perjuriis,
mendaciis, diffamacionibus et accusacionibus contra dictam
inquisitam laborantibus, eandem JohannetamPersona: presentem
[p. 131]Interruzione di paginaet audientem decerni, declarari et sentenciari eandem
fore et esse torquendam et torture subiciendam,
donec et quousque veritas ab ore eiusdem inquisite
eruatur.
Quiquidem prefati domini judices et vicarii predicti,
auditis peticionibus et requisicionibus prefati fidei procuratoris,
dixerunt eidem JohannetePersona: inquisite : « Advertas et advideas,
JohannetaPersona: , tu audis requisicionem et peticionem quam facit
contra te dominus procurator. Quare antequam feretur
sentencia interloqutoria, te ortamur et requirimus
benigniter, quatenus intuitu Dei pietatisque tuum
reatum veridice velis confiteri et agnoscere, offerendo
adhuc tibi de canonica benignitate et gracia speciali
misericordiam Ecclesie »
.
Quequidem JohannetaPersona:
inquisita nil aliud pro tunc voluit dicere
nec confiteri, nisi proutCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: preau supra dixerat et
confessa fuerat, dicens se alia nescire.

Eotunc prefati domini judices et vicarii, videntes
quod dicta JohannetaPersona: inquisita nil aliud voluerat
confiteri, auditis eciam et actentis peticionibus
domini procuratoris fidei et deductis in processu, volentes
recte et legitime procedere, prout jura
volunt et suadent canonice sanciones,
eorum tulerunt sentenciam interloqutoriamTermine: contra
eandem JohannetamPersona: inquisitam presentem
et audientem, prout in quadam papireiiSic
cedula – incipiente ChristiPersona: nomine invocatoSottolineato etcAbbreviazione. –
plenius continetur cuius copia ibidem inferitur.

ChristiPersona: nomine invocato, per hanc nostram
sentenciam quam de juris peritorum consilio,
pro tribunali sedentes et solum Deum pre oculis
habentes, ordinaria et delegata auctoritatibus
ferimus, in hiis scriptis pronunciamus, decernimus
et declaramus te, JohannetamPersona: uxorem Petri
Anyo
Persona:
de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese delatam presentem, corporali
questioniTermine: subiciendam et torquendam
[p. 132]Interruzione di paginafore, doneAggiunta sul margine destro con un carattere di inserimentoav et quousque veritas ex ore tuo
habeatur, citra tamen mortis periculum, sanguinis
effusionem et menbrorumSic mutilationem de quo
solemniter et expresse protestamur.

Que quidem sentencia interloqutoria per prefatos
dominosCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dnsdominusaw judices et vicarios contra eandem JohannetamPersona:
lata, peciit idem fidei procurator eandem senteciam
contra dictam JohannetamPersona: exequcioni demandari, prout
in eadem sentencia canetur16. Tandem eadem inquisita
fuit ducta ad locum torture fuitque ligata
manibus et unum paucum a terra levata.

Quequidem JohannetaPersona: inquisita requisiit,
quatenus unum paucum relaxaretur et ipsa puram
et meram veritatem de per eam perpetratis
in facto heresis confiteretur. Quibus dicte JohannetePersona:
precibus fuit relicta a dictis turturisSic. Et tunc
eadem dixit et deposuit atque confessa fuit,
prout sequitur.
Et primo dixit et confessa
fuit prout superius de ymagio, de
agnegacioneSic fidei catholice, de omicidiis.

Item dixit et confessa fuit, videlicet quod ipsa cepit
ax–☛ Omicidium per ipsam factumMarginalia sul margine sinistro–ax quedamDa correggere in: quendamay puerum masculum Johanni BossumPersona: de MarsinLuogo:
– sunt bene viginti anni, et hoc quadem die
veneris post cenam – et ipsum puerum interfecit
juxta matrem suam et post modum portavit
dictum puerum ad locum nuncupatum ou SouteursLuogo: Cambio di lingua: francese.

Item interrogata quando ipsi cenati sunt, quid ipsi
faciunt, que detenta dixit et confessa fuit quod
ipsi scorisantTermine: 17 et jocantur.
Quequidem JohannetaPersona:
az–MendaciumMarginalia sul margine sinistro–az inquisita propter mendacium apparentissimum,
ergaSic interligentemDa correggere in: intelligentiamba fuit reposita ad torturam
et multum acriter fuit tracta. Que detenta
requisiit, quatenus unum paucum relaxaretur
et ipsa puram et meram veritatem confiteretur.
Que fuit relaxata et ad terram posita.

QuequidamDa correggere in: Quequidembb JohannetaPersona: dixit et confessa fuit
quod post cenam ipsi extiguuntSic candelas et, hoc
facto, Jaquetus BossonPersona: eam cognovit abutituTermine:
more brutorum, et similiter omnes alii sic faciunt
[p. 133]Interruzione di paginacum aliis mulieribus.
Interrogata quando ipsi recedunt,
quid magister suus precipiebat sibi,
quequidemCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quoq[uidem]bc JohannetaPersona: dixit et confessa
fuit quod ipse dicebat sibi bd quod provideret
de carnibus puerorum pro die sequenti et
omnibus aliis in dicta secta existententibus.

Interrogata qui erant presentes, dixit et
be–ComplicesMarginalia sul margine sinistro–be confessa fuit quod Cristinus SoubePersona: , Johannes GarinPersona:
de BuloLuogo: , AgnelletaPersona: uxor de la BaucitazPersona: d’AvryLuogo: ,
Pittet JohanniPersona: de ChavanezLuogo: 18, Yanit RignerizPersona:
de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese, quedam que est detenta in
BuloLuogo: et est de ChaffloLuogo: , Petrus ParadisPersona: de
VilaretLuogo: , Nydus ParadisPersona: , MyguaPersona: eius uxor
et CristinaPersona: uxor Johannis de EnynPersona: .

Interrogata bf si sit multum temporis quod non
vidit dictum Johannem GarinPersona: in dictis sectis, dixit
et confessa fuit quod sunt tres menesDa correggere in: mensesbg et a tribus
mensibus citra
Data: luglio 1461
vidit ipsum et eius uxorem et
laz BaucitazPersona: d’AvryLuogo: , uxorem Roletitaz BaucitazPersona: Cambio di lingua: francese.

Item interrogata de quadam pisside que fuit
adportata per mistralemTermine: dicti loci de La RochizLuogo: Cambio di lingua: francese
quando dicta JohannetaPersona: bh detenta fuit adducta
LausannamLuogo: ad quid valet et de quo deservit, quequidem
JohannetaPersona: inquisita dixit et confessa bi fuit
quod si de pinguide in dicta pisside existente
tangeretur aliquod animal, quod moriretur, et
eciam si bk tangentur gentes, et sic de alisSic.

Quequidem JohannetaPersona: inquisita dixit se
alia nescire et quod omnia per eam confessata,
prout scribuntur superius, sunt vera.

[Firma:] SteStephanus de CrestoPersona:
Signum notarile
[p. 134]Interruzione di pagina
[p. 135]Interruzione di pagina

Disegno a penna e inchiostro† Processus JohannetePersona: uxoris PeterSic
Ansoz
Persona:
de RuppeLuogo: super casu
heresis combuste quondam.

Apon19

Annotatione

  1. Cancellazione biffata.
  2. Correzione sovrascritto, sostituisce: i.
  3. Cancellazione biffata.
  4. Da correggere in: IIII.
  5. Da correggere in: dulciter.
  6. Cancellazione biffata: no.
  7. Da correggere in: impetraretur.
  8. Da correggere in: benigniter.
  9. Lettura incerta.
  10. Correzione sul margine sinistro, sostituisce: viginti.
  11. Marginalia sul margine sinistro.
  12. Omissione, completato per analogia.
  13. Da correggere in: sororem.
  14. Omissione, completato per analogia.
  15. Da correggere in: morantem.
  16. Omissione, completato per analogia.
  17. Da correggere in: ascendere.
  18. Marginalia sul margine sinistro.
  19. Cancellazione biffata: g[loriosam].
  20. Cancellazione biffata: su[um].
  21. Aggiunta al di sopra della riga.
  22. Marginalia sul margine sinistro.
  23. Marginalia sul margine sinistro.
  24. Correzione sovrascritto, sostituisce: V.
  25. Danneggiato da macchia d’inchiostro.
  26. Marginalia sul margine sinistro.
  27. Da correggere in: adportaverunt.
  28. Cancellazione biffata: vocatur.
  29. Lettura incerta.
  30. Cancellazione biffata: quot bene.
  31. Marginalia sul margine sinistro.
  32. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: ap.
  33. Marginalia sul margine sinistro.
  34. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: cogscit.
  35. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dne.
  36. Omissione, completato per analogia.
  37. Marginalia sul margine sinistro.
  38. Aggiunta al di sopra della riga.
  39. Omissione, completato per analogia.
  40. Omissione, completato per analogia.
  41. Omissione, completato per analogia.
  42. Marginalia sul margine sinistro.
  43. Marginalia sul margine sinistro.
  44. Da correggere in: ebdomadarum.
  45. Da correggere in: dixit.
  46. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: est.
  47. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: pre.
  48. Aggiunta sul margine destro con un carattere di inserimento.
  49. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dnsdominus.
  50. Marginalia sul margine sinistro.
  51. Da correggere in: quendam.
  52. Marginalia sul margine sinistro.
  53. Da correggere in: intelligentiam.
  54. Da correggere in: Quequidem.
  55. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quoq[uidem].
  56. Cancellazione biffata: p[refatus].
  57. Marginalia sul margine sinistro.
  58. Cancellazione biffata: ut.
  59. Da correggere in: menses.
  60. Cancellazione biffata: d.
  61. Cancellazione biffata: fCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dbj.
  62. Cancellazione biffata: s[i].
  1. La seigneurie de La RocheLuogo: a été acquise par les évêques de LausanneOrganizzazione: en 1349Data: 1349 (DHBS, V, p. 518).
  2. La page 121 porte plusieurs inscriptions, dont un intitulé indiquant comme début de la procédure le 23 octobre 1461Data: 23.10.1461, un intitulé biffé et la date du 27 octobre 1461Data: 27.10.1461. Que s’est-il passé ce jour-là ? La conclusion du procès a-t-elle eu lieu à cette date ? Ou l’exécution de Jeannette Anyo ? Nous l’ignorons, car les actes sont incomplets.
  3. Il s’agit des DominicainsOrganizzazione: établis au couvent de la MadeleineOrganizzazione: à LausanneLuogo: .
  4. Le procès contre Jeannette AnyoPersona: est ouvert par Pierre CreschomPersona: seul, mais il est question par la suite des « seigneurs vicaires et juges » au pluriel. La proximité temporelle avec le cas GirodPersona: laisse supposer que le procès contre Jeannette AnyoPersona: a été mené sous les auspices de Pierre CreschomPersona: et du vice-inquisiteur Victor MassenetPersona: (Modestin 1999a, p. 44).
  5. Une ligne droite sépare ce paragraphe du paragraphe suivant.
  6. Jacquet ParisPersona: possède des terres à GumefensLuogo: et à Avry-devant-PontLuogo: , tandis que la famille Bosson est attestée à MarsensLuogo: , RiazLuogo: et BulleLuogo: (Modestin 1999a, p. 346–347).
  7. Il s’agit de François IerPersona: , comte de Gruyère de 1433 à 1475Data: 1.1.1433 – 31.12.1475 (DHBS, III, p. 657).
  8. La Tour-de-TrêmeLuogo: est une bourgade du comté de GruyèreLuogo: , à 3 km au sud-est de GruyèresLuogo: (DHBS, VI , p. 645–646). La forêt de SautauxLuogo: se situe entre La Tour-de-TrêmeLuogo: et GruyèresLuogo: , à moins d’1 km au sud-est de La TourLuogo: . Les actuels lieux-dits Petit Pré-de-ChêneLuogo: et Pré-de-ChêneLuogo: réfèrent aux chênes qui sont mentionnés dans la déposition de Jeannette AnyoPersona: .
  9. Cuanet SoudansPersona: possède des terres à EstavannensLuogo: (Modestin 1999a, p. 361).
  10. Cristin BrunetPersona: possède une maison à BulleLuogo: (Modestin 1999a, p. 348).
  11. Peut-être MontbelleyLuogo: , hameau près de Torny-le-GrandLuogo: .
  12. Maison isolée à La RocheLuogo: .
  13. Le procès ne reprend que le 2 novembre 1461Data: 2.11.1461.
  14. La majorie de RiazLuogo: dépend de l’évêque de LausanneOrganizzazione: (Dubas 1995, p. 57).
  15. « Dedans », se rapportant à la détention de l’inculpée.
  16. « Canere », chanter, mais aussi publier (Lebaigue 1883).
  17. Le même verbe est utilisé par Perrissone GappitPersona: .
  18. Chavannes est le nom de nombreux villages de la Suisse romande (Jaccard 1978 p. 82), par exemple, dans le district de la Glâne : Chavannes-les-FortsLuogo: ou Chavannes-sous-OrsonnensLuogo: .
  19. Sens obscur.