check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 21-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 21-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre François Marguet, de Dommartin

1498 ottobre 25 – novembre 6. Château de Dommartin

François Marguet, de Dommartin, détenu sur la plainte d’un de ses paroissiens, comparait le 25 octobre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud, au château de Dommartin. Au cours de cette première audience, l’inculpé nie être hérétique et avoir été mêlé à un crime d’hérésie. Le lendemain, le vice-inquisiteur ordonne au notaire de produire une partie de l’enquête secrète menée quelques semaines auparavant par le Chapitre de Lausanne, seigneurs temporels de Dommartin, contenant les témoignages secrets de quinze hommes de la paroisse de Dommartin, y compris le neveu de l’inculpé, le châtelain et le chapelain de la paroisse. Ce même jour, l’inculpé est à nouveau interrogé pour répondre des informations récoltées, mais après la troisième monition, il refuse de passer aux aveux. Le 27 octobre, suite à une quatrième monition supplémentaire, Marguet avoue et dénonce cinq personnes (2 hommes et 3 femmes), dont l’inculpée Isabelle Perat. Marguet ratifie ses aveux le 5 novembre. Le lendemain, il ratifie et complète ses aveux à deux reprises, tout en ajoutant les noms de six autres complices (5 hommes et une femme), incluant ceux des inculpés Marguerite Diserens et Pierre Menetrey. Le même jour le procès est clos. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Marguet a finalement été banni par le Chapitre de Lausanne, seigneur temporel de Dommartin.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de François Marguet occupe les pages 365 à 396 du registre ACV, Ac 29 ; les pages 388 à 395 ont été laissées en blanc. L’enquête secrète (p. 367–372) et le procès-verbal (p. 373–388) sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. Le dos du cahier (p. 396) contient une indication d’une autre main, plus tardive, qui atteste l’existence d’une sorte de casier aux archives du Chapitre cathédral contenant des documents concernant le village ou la seigneurie de Dommartin : « Processus Dompni Martini. Processus contra Franciscum Marguet super crimine heresis. Registratus. Ponantur cum litteris Dompni Martini. 1498. » Le dos du cahier contient aussi une autre annotation de type comptable d’une main inconnue.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1498Data: 1498

Processus Francisci MarguetPersona:
de Dompno MartinoLuogo: cum
informacionibus in ipsum
secrete sumptis
Allineato a destra

[p. 366]Interruzione di pagina
[p. 367]Interruzione di pagina

Informacio secrete sumpta et testes
examinati super crimine heresisTermine:
per dominum viceinquisitoremTermine: contra Franciscum
Marguet
Persona:
detentum ad causam fidei,
die vicesima sexta octobris anno
Domini mo iiiic nonagesimo octavo.
Data di origine: 26.10.1498
Allineato a destra

Et primo, Nycolletus de MediavillaaPersona: dou Villar
Tyercellyn
Luogo:
parrochie Dompni MartiniLuogo: , etatis quinquaginta
annorum vel circa
Età: 50 anni
, testis productus parte denuncianti.
Interrogatus etcAbbreviazione. et secrete examinatus, dixit eDa correggere in: etb deponit1
se tantum scire quod sunt circa sexData: 1492, septemData: 1491 aut octo anni
proxime lapsi
Data: 1498
, sic quod dici audivit communiter gentibus quod
ipse MarguetPersona: erat hereticusTermine: et quod Glaudius MarguetPersona:
eius nepos sibi dixit « heretice ». Aliud nescit.

Stephanus FauconetPersona: de SugniensLuogo: , etatis quadraginta annorum
vel circa
Età: 40 anni
, testis etcAbbreviazione. juratus, dixit et deponit se scire
quod, sunt bene circa decem anniData: 1488, communiterCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: comniterc dicunt
gentes quod ipse Franciscus MarguetPersona: erat hereticus. Et ulterius
dixit quod sunt circa sex anniData: 1492 quod certi pueri, videlicet
pastores, viderunt cadere a nubibus cum grelaTermine: prope
SugniensLuogo: in quadam possessione sua sita En PerrexLuogo: Cambio di lingua: francese, d–quidam
homo
Da correggere in: quendam hominem
–d ; qui pueri dixerunt quod videbatur eis quod esset quidam
bonus homo de Dompno MartinoLuogo: , dictus MarguetPersona: . Aliud
nescit.

Item Johannes SovajatPersona: parrochie Dompni MartiniLuogo: , etatis triginta annorum
vel circa
Età: 30 anni
, testis juratus, deponit quod sunt circa decem anniData: 1488 quod
illi de Dompno MartinoLuogo: ceperant bestias communes Villarii TiercellynLuogo:  ;
et quando ipse testis venit ad villam Dompni MartiniLuogo: quesitum
ipsas bestias, et ipse testis dixit isti Francisco MarguetPersona:  :
« Vos gubernatis bestias nostras ». Et tunc ipse MarguetPersona: respondit
sibi : « Vos citius habebitis pelles ». Et in crastinum ipse
testis reperit pulcriorem vacamTermine: quam haberet mortuam,
quare suspicionem habuit super eum.
[p. 368]Interruzione di pagina

Petrus Udry AbbiPersona: de SugniensLuogo: , etatis triginta annorum vel
circa
Età: 30 anni
, e testis juratus, deponit quod sunt circa XXti anniData: 1478
quod ipse dici audierit communiter quod ipse MarguetPersona: hereticus erat,
et quod vox et fama etcAbbreviazione. Item quod ipse pariter dici audivit
quod ipse MarguetPersona: cecidit cum tempore, ut precedens.

PetrusPersona: filius Petri Abby JacodPersona: de SugniensLuogo: , testis etatis
XL annorumEtà: 40 anni etcAbbreviazione., dixit de voce et fama ut precedens, et quod
sunt circa sexData: 1492 aut septem anniData: 1491 quod JohannetaPersona: , eius filiaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: uxorf
quondam, semel vidit cadere cum tempore et tempestateTermine: dictum
MarguetPersona: in loco predicto, ut precedens.

Petrus FrancigetPersona: de NazLuogo: , etatis quadraginta annorumEtà: 40 anni , testis
juratus, dixit et deponit quod sunt circa viginti quinque anniData: 1473 quod
ipse testis vidit in ecclesia Dompni MartiniLuogo: quod quidam Petrus
Romanel
Persona:
dixit dicto MarguetPersona:  : « Franczey MarguetPersona: , je
tey dit voudeTermine:  ; je ne scay se tu l’ez. Que qui soyt, je
te crie mersy !
Cambio di lingua: francese
 »
2 etcAbbreviazione. De voce et fama ut precedens.

Mermetus MongouzPersona: , habitator de SugniensLuogo: , etatis sexaginta
annorum
Età: 60 anni
, testis juratus, deponit quod sunt circa viginti
anni
Data: 1478
quod ipse dici audivit quod ipse erat hereticus, et
quod sunt circa sexData: 1492 aut septem anni vel circaData: 1491, ipso
teste existente in Dompno MartinoLuogo: , quod tempus erat iratum
tempestate, quod vidit dictum MarguetPersona: in quadam possessione
Gerardi dou ForPersona: vocata Subtus ecclesiamLuogo: 3, sicut illum
qui cecidit a nubibus ; tamen non bene vidit. De
voce et face et fama ut precedens.

Nycodus MaganPersona: , habitator Dompni MartiniLuogo: , etatis triginta annorum
vel circa
Età: 30 anni
, testis juratus, deponit de fama ut precedens, a tempore
quo stetit in ipso loco, ut precedens g.
Et ulterius deponit a festo PacheTermine: usque in festo Beati JohannisPersona: Data: 1498 (festività senza una data fissa),
ipse habuit debatum cum dicto MarguetPersona: versus Reysiam de certis
duobus billionis nemorumMisura del volume: 2 klafter legno , usque ad verba ; deinde, verbis
dulcibus, adduxeruntDa correggere in: adduxerath eundem testem ad domum cure ipsius
loci ; et ibidem, mensa posita et cibo, dictus MarguetPersona:
exivit domum, deinde retrocessit ad domum, et deinde biberunt et
comederunt i in signum pacis. Et recedendo ipse
[p. 369]Interruzione di paginatestis fuit graviter infirmus stomaco et ventre ac corde,
sic quod timuit se mori. Et tunc posuit digitum in ore,
sic quod fecit vomitum de hiis que comederat ; deinde sanatus
est. Tamen suspitabatSic ipsum Marguet quod sibi dedisset.
Aliud nescit.

Petrus Pillet alias GrantPersona: dicti loci, etatis XL annorum
vel circa
Età: 40 anni
, testis juratus, dixit et deponit de voce et fama a
decem annis citra
Data: 1488
, ut precedens. Et dici audivit quod cecidit
quodam semel cum tempestate in Dompno MartinoLuogo: ut supra. Aliud
nescit.

Johannes VincentPersona: dicti loci, etatis XL annorum vel circaEtà: 40 anni , testis
juratus, deponit quod sunt circa viginti quinque aut sex anniData: 1472
quod ipse audivit dici communiter quod erat hereticus, et quodam
semel erat presens isto annoData: 1498 tempore falcacionum loco dicto Eis
Oches
Luogo:
, dicto MarguetPersona: et GlaudioPersona: eius nepote habentesDa correggere in: habentibusj
debatum de quadam possessione, ecce quod inter cetera audiverit
quod dictus GlaudiusPersona: dixit eius patruo : « Herejoz mauves ! Cambio di lingua: francese»4
etcAbbreviazione. Item ulterius deponit quod sunt circa viginti quinque
anni
Data: 1473
quod dictus FranciscusPersona: et Petrus RomanelPersona: fuerunt detenti
LausanneLuogo: in carceribus, eo quod dictus PetrusPersona: vocavit
dictum FranciscumPersona: hereticum ; qui ambo cuncordaveruntSic simul.

Glaudius DoucenPersona: dicti loci Dompni MartiniLuogo: , etatis
triginta annorumEtà: 30 anni , testis juratus, dixit et deponit se tantum
scire, videlicet de voce et fama ut precedens, a pluribus,
quando habebant debatum cum eo, quod sibi improperabant
quod ipsi non ceciderant de aere ut ipse. Item deponit quod
sunt circa tres anniData: 1496 quod Glaudius MarguetPersona: k, nepos
eiusdem inquisiti, fecerat partagia sua cum eodem inquisito,
ecce quod idem Glaudius MarguetPersona: venit se retractum
ad domum ipsius testisCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: tesisl. Ecce quod ipse inquisitusCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: tesism
dolebat eo quod retrahebat dictum GlaudiumPersona: , ivit ad
domum ipsius testis et dixit GlaudePersona: uxoriPersona: ipsius
testis : « Vos retrahitis nepotem meum », ipsa existente
GlaudaPersona: , et dabat sibi verba minatoriaCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: maliciosan ;
et tunc ipsa sibi dixit : « Caveatis quid dicetis ; si
[p. 370]Interruzione di paginamalum veniret michi, vos peniteret »
. Tunc ipse inquisitus
perseverando dixit : « Per Deum vos penitebit ! ». Et postea,
infra quindecim dies post vel circaPeriodo: 15 giorni, mortue fuerunt dicto
testi septem bestie bovinales, tam magne quam parve ;
propter quod ipse testis [habet]Omissione, completato per analogiao malam suspicionem contra ipsum inquisitum,
et ista verba sibi fuerunt relata per dictam uxoremPersona: suam.
Aliud nescit.

Glaudius MarguetPersona: , nepos dicti FrancisciPersona: , etatis
triginta annorum vel circaEtà: 30 anni , memorie vero viginti,
testis juratus, dixit et deponit quod sunt circa tres anniData: 1496
quod ipsi faciebantCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: faceba[nt]p partagia sua et habuerunt
plura debata et multa verba. Deinde isto annoData: 1498 tempore
falcacionum ipsis existentibus in prato Des OchesLuogo: Cambio di lingua: francese habentes
debatum de ipso prato, ecce quod post plura verba inter
cetera ipse testis dixit eidem FranciscoPersona:  : « Ley sy met
luz myen, herejuzTermine:  ! 
Cambio di lingua: francese
»
5 etcAbbreviazione. Deinde dixit quod sepius familia
dicti inquisiti dixerit familie ipsius testis, et
eciam ipsemet inquisitus dixit cuidam carpentatori
vocato q–Glaudio GlaudioDa correggere in: Glaudio–q BaonPersona: de VuarensLuogo: , propter
debatum quod habuit cum ipso teste, quod AnthoniaPersona: filia
eius infirmabatur nec infirma fuisse ; deinde decessit
ipsa filia ; propter quod ipse et eius uxor habent
malam suspicionem contra eundem inquisitum. Et pariter
de MargaritaPersona: eius quondam prima uxore, que decessit
post eorum partagia et debata ; propter quod eciam habent
malam suspicionem contra eundem. Aliud nescit.

Petrus JacaudPersona: 6 de PeresLuogo: dicte parrochie Dompni
Martini
Luogo:
, etatis quinquaginta annorum vel circaEtà: 50 anni ,
memorie vero triginta quinque, testis juratus, qui
dixit de voce et fama, dixit quod a viginti quinque
annis vel circa
Data: 1473
dici audivit quod erat hereticus. Et
ulterius dixit quod sunt circa XII anni vel
circa
Data: 1487
r–quod eoDa correggere in: –r quod ipse testis montavit decimam ipsius
loci Dompni MartiniLuogo: super ipsum Franciscum MarguetPersona: inquisitum
et Girardum dou ForPersona:  ; et tunc ipse FranciscusPersona: dixit
eidem testi : « Vos montastis decimam super me et socium
meum ; ymo si vos michi noceatis, vos emendabitis »
.
[p. 371]Interruzione di paginaEt tunc decima remansit eidem testi, et
incontinenti post mortua est eidem testi quedam
vacha s, ex quo ipse testis ipsum
FranciscumPersona: inquisitum habet suspectum. Item
ulterius dixit quod sunt viginti quinque
anni vel circa
Data: 1473
quod ipse FranciscusPersona: inquisitus et
quidam Petrus RomanelPersona: habuerunt quoddam
debatum ex in 7 dicti loci Dompni MartiniLuogo:  ;
propter quod ipse Petrus RomanelPersona: dixit eidem
inquisito : « VaudeTermine: Cambio di lingua: francese ! ». Ex quo mota fuit differencia et
lis inter eos LausanneLuogo: , coram dominis capituli. Deinde
vidit in ecclesia Dompni MartiniLuogo: quod dictus RomanelPersona:
dixit quadam die dominicoPeriodo: domenica dicto MarguetPersona:  : « Juz
t’ay dit voudeisTermine:  ; juz ne scayt se tu l’es. Tel
que tu est, je te layse que qui soit dudit, je
te crie mersy
Cambio di lingua: francese
 »
8. Aliud nescit.

Item honestus vir Franciscus JacaudPersona: castellanusTermine: Dompni MartiniOrganizzazione: ,
etatis sexaginta annorum vel circaEtà: 60 anni , memorie
vero quadraginta, testis juratus etcAbbreviazione, super
predictis dixit et deposuit quod sunt circa viginti t
quatuor aut quinque anni
Data: 1473
quod ipse Franciscus MarguetPersona:
habuit nomen et famam essendi hereticus et dupitabaturSic
de eo. Et quod audivit et viditCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: dixitu sibi improperare
dictum crimen a nonnullis ; et presertim isto annoData: 1498
v–isto annoDa correggere in: –v in sui presencia, dictus Glaudius MarguetPersona:
eius nepos, habendo verba rigurosaSic, sibi dixit quod
erat hereticus. Item quod sunt circa viginti anniData: 1478
quod Petrus RomanelPersona: litigabat cum eodem FranciscoPersona:
in curia Dompni MartiniLuogo: , et in eodem loco in w
[p. 372]Interruzione di paginapresencia omnium ibidem assistentium, dictus PetrusPersona:
vocavit dictum FranciscumPersona: hereticum ; qui hac de
causa ambo fuerunt detenti LausanneLuogo: in carceribus
et per dominos capituli liberati, cum concordio insimul
facto. Et dum fuerunt reversi ad Dompnum MartinumLuogo: ,
dictus Petrus RomanelPersona: dixit dicto FranciscoPersona: coram
omni populo in ecclesia : « FranciscePersona: , ego dixi tibi
heretice ; ego te reperi pravum et talem te dimicto.
Sed tibi peto veniam »
. Aliud nescit.

Item venerabilis dompnus Johannes VuystonisPersona: cappellanusTermine:
dicti loci, juratus testis, deponit quod a tempore
quo stetit in parrochia predicta, audivit a pluribus
dictum FranciscumPersona: esse diffamatumTermine: de dicto crimine, ut
vidit et audivit in eius presencia dicti FrancisciPersona:
improperare crimen heresis, et quod erat hereticus,
presertim per Glaudium MarguetPersona: eius nepotem a duobus
annis citra
Data: 1496
. Aliud nescit.

De dicti domini viceinquisitoris precepto
[Firma:] asAndreas ThovaciiPersona: Signum notarile
[p. 373]Interruzione di pagina

Processus Francisci x
Marguet
Persona:
de Dompno
Martino
Luogo:
Centrato


Anno Domini millesimo quatercentesimo
nonagesimo octavo et die vicesima quinta
mensis octobris
Data di origine: 25.10.1498
, Franciscus MarguetPersona: de Dompno MartinoLuogo:
ad clamam Johannis SugniensPersona: in crimine heresis fuit
detentus in castroLuogo di origine: dicti loci ; et coram
venerabili patre fratre Francisco FossaudiPersona: ordinis Predicatorum
conventus Lausannensis
Organizzazione:
, viceinquisitore generali in
civitatibus et dyocesibus LausannensiLuogo: , GebennensiLuogo: et
SedunensiLuogo: auctoritate apostolica specialiter deputato, fuit adductus dictus FranciscusPersona: , omni
vinculo carceris solutus, et per eundem
viceinquisitorem interrogatus et adjuratus
super sanctis Dei euvangeliis de veritate dicenda,
presentando eidem misericordiam Ecclesie, casu quo vellet
confiteri crimen y pro quo detinebatur.

Et primo fuit interrogatus si sciat causam
sue detencionis. Dixit ad clamam Johannis
Sugniens
Persona:
pro crimine heresis detinebatur.

Interrogatus si sit hereticus, respondetDa correggere in: responditz quod non nec
unquam fuit in aliquo crimine heresis.

Interrogatus aa qui capiuntur pro fide, respondit quod
sunt heretici et [qui]Omissione, completato per analogiaab dicuntur esse.

Interrogatus que opera faciunt heretici, dixit quod
nescit.
[p. 374]Interruzione di pagina

Interrogatus quare capiuntur heretici, respondit quia
faciunt mala opera.

Interrogatus si credat esse paradisum et qui
vadunt illuc, dixit quod credit et quod boni
illuc vadunt.

Interrogatus si credat esse infernum, dixit quod sic.
Item si credat esse demonesTermine: , dixit quod sic,
ex auditu.

Interrogatus si credat quod demones loquantur
hominibus, dixit quod sic, ut audivit dici a
nonnullis hereticiDa correggere in: hereticisac qui fuerunt plexi MelduniLuogo: ,
sunt circa XL anni elapsiData: 1448.

Interrogatus si umquam demunTermine: fuerit sibi loquutus,
respondit quod non.
Et ulterius non fuit interrogatus,
sed per prefatum dominum viceinquisitorem fuit assignatus
ad diem sequentemData: 26.10.1498 ad confitendum veritatem. Et hoc
pro prima monicioneTermine: canonica, presentibus venerabili
dompno Johanne VuystonisPersona: cappellano vicarioTermine: dicti
loci Dompni MartiniLuogo: , Francisco JacaudPersona: castellano dicti loci,
NycoNycodo BilliarPersona: castellanoTermine: de EssertinesOrganizzazione: 9, Johanne SovajatPersona:
gubernatoreTermine: , et Petro JacaudPersona: dicti loci, testibus
ad premissa vocatis specialiter et rogatis.

Secunda monicioTermine:


Anno quo supra et die vicesima sexta
dicti mensis octobris
Data di origine: 26.10.1498
, prenominatus FranciscusPersona: ad fuit
[p. 375]Interruzione di paginaad locum auditorii coram prefato domino viceinquisitore
adductus, omni vinculo carceris solutus, per eundem
dominum viceinquisitorem interrogatus si umquam de
dicto crimine heresis in sua parrochia et apud suos
vicinos fuerit diffamatus, respondit quod non.

Interrogatus si umquam fuerit sibi improperatum quod fuerit hereticus,
dixit quod non, excepto quod sunt tres menses vel
circa
Data: luglio 1498
quod semel Glaudius MarguetPersona: eius nepos habuit
debatum cum eo, et pervenerunt ad verba injuriosa,
ecce quod dictus GlaudiusPersona: improperavit eidem quod
ibat per nubes.

Interrogatus si fecerit unquam diligenciam se purgandi
de dicta injuria sibi illata per dictum GlaudiumPersona: ,
dixit quod non quia non poterat probare.

Interrogatus si fugerit umquam metu ne caperetur, dixit quod non.

Interrogatus si fecerit alicui dampnum vel displicitum,
dixit quod sic, bestiis dampnifferrando.

Interrogatus si unquam litigaverit cum vicinis suis,
dixit quod sic, cum pluribus, petendo jura sua
vel deffendendo ; tamen nescit nunc cum quibus.

Interrogatus si racione litis, si alicui unquam fecerit
dampnum, dixit quod non.

Interrogatus si unquam fuerit suspectus a vicinis
suis de crimine heresis, dixit quod nescit.

Interrogatus si sciat si fuerint sumpte informaciones
in parrochia sua super crimine heresis contra suspectos
de dicto crimine, dixit quod nescit.

Interrogatus si sciverit dominos capituli LausannensisOrganizzazione: , sunt,
[p. 376]Interruzione di paginatres ebdomade vel circaPeriodo: 3 settimane, in parrochia
Dompni MartiniLuogo: , sumptis informaciones contra predictos
et si ipsos viderit, dixit quod non. Tamen
fuit convictus per Nycodum BilliarPersona: castellanum
de EssertinesOrganizzazione: , qui eidem FranciscoPersona: coram inferius
nominatosDa correggere in: nominatisae dixit ipsum fuisse apud ChardoneyLuogo: ,
fuit examinatus per eosdem dominos.

Interrogatus si fuerit unquam coram aliquo inquisitore
vocatus seu citatus, dixit quod non.

Interrogatus si unquam frequentaverit cum aliquo
suspecto de dicto crimine heresis, dixit quod non
scit.

Interrogatus si unquam conversatus fuerit cum aliquo
sortilegioDa correggere in: sortilegoTermine: af, devinatoreTermine: et invocatoreTermine: , dixit quod
non.

Interrogatus an aliquem minatus fuerit et post
aliqua mala evenerint, tam in personis quam bonis,
dixit quod non.

Interrogatus si unquam dederit aliqua munera vel
convenerit ne caperetur de dicto crimine,
dixit quod non.

Item si unquam dixerit alicui se velle confiteri
dictum crimen vel si aliquis eum ag
monuerit ad dictum crimen confitendiDa correggere in: confitendumah,
dixit quod non.

Interrogatus an impetraveritCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: interrogaveritai
aliquam provisionem ne caperetur, dixit quod non.

Et ulterius non fuit interrogatus, sed per prefatum dominum
inquisitoremSicTermine: fuit remissus ad horam vesperorumPeriodo: il pomeriggio. Et
hoc pro secunda monicione canonica, presentibus quibus
supra, excepto prefato domino JohannePersona: vicario.
[p. 377]Interruzione di pagina

Tercia monicioTermine: Centrato


Anno et die premissisData di origine: 26.10.1498, fuit adductus Franciscus
Marguet
Persona:
ut supra et per prefatum dominum viceinquisitorem
fuit interrogatus.
Et primo qui capiuntur pro
fide, dixit quod sunt heretici.

Interrogatus quare dicuntur heretici et que opera
faciunt, dixit quod nescit, nisi quod faciunt mala,
id est, vadunt per nubes cum tempestate
et faciunt mori gentes aj et bestias arte
dyabolica
Termine:
.

Interrogatus quem magistrum accipiunt heretici,
dixit quod accipiunt dyabolumTermine: .

Item quid demun eis precipit fieri, dixit
quod faciant tempestates et malum hominibus
et bestiis ; quo modo et qualiterCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quibusak faciunt,
nescit.

Interrogatus si credat quod sit possibile quod heretici
arte dyabolica possint nocere hominibus et bestiis,
ipsis tradendo mortem, dixit quod non credit.

Interrogatus qua hora heretici vadunt ad sectamTermine: ,
dixit quod vadunt de noctePeriodo: la notte, ut dici audivit.

Interrogatus quid hic faciunt, nescit, ut dixit, nisi malum.

Iterum fuit interrogatus si unquam sibi fuerit improperatum
quod fuerit hereticus. Dixit quod non, nisi quod Glaudius
Marguet
Persona:
eius nepos sibi dixerat quod ibat per
nubes, et per dictum GlaudiumPersona: in presencia subscriptorum
fuit convictus ; qui dixit eidem FranciscoPersona: quod semel a
tribus mensibus citra in quodam jurgio sibi dixit quod
erat hereticus et quod ibat per nubes.
[p. 378]Interruzione di pagina

Item fuit interrogatus si habeat aliquos malivolos
in dicta parrochia Dompni MartiniLuogo: . Dixit quod non credit
habere aliquos.

Interrogatus si aliquis fecerit clamam contra
eundemDa correggere in: ipsumal de dicto crimine am, [dixit quod]Omissione, completato per analogiaan usque nunc per Johannem
Sugniens
Persona:
.
Et ulterius non fuit interrogatus,
sed remissus ad diem sequentemData: 27.10.1498. Et hoc pro tercia
monicione canonica, presentibus prefatis dompno
Johanne VuystonisPersona: cappellano et vicario dicti loci Dompni
Martini
Luogo:
, Francisco JacaudPersona: castellano ipsius loci, Nycodo BilliarPersona:
castellano de EssertinesOrganizzazione: , Johanne SovajatPersona: gubernatore,
Petro JacaudPersona: mistraliTermine: , Johanne RolierPersona: , Glaudio DocentPersona: ,
Petro PilletPersona: , et Stephano FauconetPersona: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Confessio dicti Francisci
Marguet
Persona:
Centrato


Anno predicto et die vicesima septima mensis octobrisData di origine: 27.10.1498,
predictus Franciscus MarguetPersona: fuit adductus ut supra, et
per prefatum dominum viceinquisitorem monitus et interrogatus
de veritate dicenda super crimine heresis pro quo
detinetur.
Quiquidem FranciscusPersona: confitetur se esse
hereticum. Et sunt viginti anni proxime lapsi
vel circa
Data: 1478
quod una die de diePeriodo: di giorno in VallibusLuogo: subtus castrum
Dompni Martini
Luogo:
, ipse reperit quendamCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: quemao hominem
vestitum nigro. Quiquidem alloquutus est dictum
FranciscumPersona: , sibi dicendo : « Si velis negare Deum,
virginem MariamPersona: et Trinitatem, faciam te divitem,
et quoti luneDurata ripetuta: 2 settimane dabo tibi quinque solidosValuta: 5 sol  »
. Et sibi
intranavit quod erat demun, et nomen suum erat
ap–negacio DeiMarginalia sul margine sinistro–ap MoretPersona: . Et idem FranciscusPersona: ad vocem demonis negavit
[p. 379]Interruzione di paginaDeum, virginem MariamPersona: et sanctam Trinitatem.
Et inmediate dictus demun se transtulit
in speciem canisTermine: nigri, et ad vocem ipsius
dictus FranciscusPersona: obsculatus est sub cauda. Et dixit
quod erat frigidus. In cuius homagii signumTermine:
dictus demun cum dentibus strinxit sibi digitum,
videlicet indicem manus destre.

Interrogatus quid demun sibi dabat, respondit quod
sibi dabat quoti luneDurata ripetuta: 2 settimane quinque solidosValuta: 5 sol quos
reperiebat super uno lapide retro domum suam. Et
dum illos ponebat in sua bursa, nichil reperiebat.

Item confitetur quod demun sibi precepit ipso tunc
quod in crastinum iret ad sectam, ad locum vocatum En
les Vaux
Luogo:
Cambio di lingua: francese
de Dompno MartinoLuogo: . Et ibidem ivit
de nocte, hora bene tardaPeriodo: la notte. Et ibidem reperit
plures homines et mulieres. Et ibidem erat
ignis et candele viridei et perseiTermine: colloris. Et
ibidem erat demun in specie hominis.

Interrogatus quid ibidem egit, dixit et confitetur
quod comedit et bibit panem et carnes ac vinum
cum ceteris hereticis.

Interrogatus que carnes erant, dixit quod erant
carnes parvorum puerorumTermine: et quod erant saporis
dulcis.

Interrogatus ubi capiunturCorrezione sovrascritto, sostituisce: capiuturaq corpora dictorum
puerorum, respondit quod intrant domos et
interficiuntTermine: illos prope matrem. Et dum sunt
sepulti, heretici ipsi veniunt de sero ad
cimisteriumLuogo: et extrahunt corpora a monumentis
[p. 380]Interruzione di paginaet relinquunt capudSic propter sanctum crismia.
Corpus vero portant ad synagogamTermine: .
Et dum comederunt carnes, comburunt ossa
et faciunt ex eisdem pulveresTermine: ad nocendum
et necandum homines et animalia.

Interrogatus si fuerit in aliqua societateTermine: quod
aliquem ceperint, ar–dixit quod sicAggiunta tra le righe–ar, in domo Johannis JacaudPersona:  ;
iverunt quadam noctePeriodo: la notte ipse, Pernetus JacaudPersona: ,
YsabellaPersona: de PeresLuogo: 10, Francesia JacaudPersona: de SugniensLuogo: ,
Johannes RicharPersona: et eius uxorPersona:  ; et intravit
dicta YsabellaPersona: per quandam fenestram domus
predicte et ivit ad accipiendum unum
parvum puerum juxta patrem et matrem ;
et tunc cum stringeretTermine: et teneret ipsum
puerum per tybiam, tunc puer clamavit ;
et tunc puer exivit lectum, ac illi
abierunt, et tunc non potuerunt habere
illum ; sed fuit dictus puer lesus vel
oppressus in tybia, sed modo sanatus
est.

Interrogatus quid ultra in dicta secta faciunt, respondit
quod quisque reddit computum demoni de maleficiisTermine: per
eosdem perpetratis. Deinde dictus demun transfigurat
as–homagiumTermine: Marginalia sul margine sinistro–as in speciem canis, et ipsi obsculantur sub cauda.
Deinde candele extinguntur, et tunc homines
habitant cum mulieribus modo sodometicoTermine: .

Interrogatus ultrumSic vadant ad pedes ad sectam,
dixit quod demun sibi dedit et ceteris unum
parvum baculumTermine: et haulobostraTermine: duo repleta
[p. 381]Interruzione di paginaunguentisTermine: , de quo unguento ungunt ipsum baculum
et ascendunt desuper, dum illuc volunt ire,
dicendo : « Vade, ex parte dyaboli, vade ! ». Et illuc
sunt in secta.

Interrogatus quid demun eisdem precipit, respondit quod
faciant omnia mala que facere poterunt hominibus et
bestiis. Et dat ipsis halabaustrumTermine: in quo
est unguentum, et pulveres pro interficiendo homines
et bestias, et eciam ad infirmitates dandum.

Interrogatus quibus dedit de dicto unguento, respondit
quod semel habuit debatum isto annoData: 1498 cum
MaganPersona: et, bibentes simul in domo vicarii dicte
parrochie, dictus FranciscusPersona: tenebat unguentum
subtus ungulam policis, et tetigit vinum vitri
in quo bibit dictus MaganPersona:  ; qui inmediate fuit valde
infirmus in stomaco et, vomendo acriter, projexit
dictum venenumTermine: extra corpus.

Item dixit et fatetur quod ad vocem demonis
fecit crucem in terra et, in despectu Dei, calcavit
eam pedibus. Et dum accipiebat aquam
benedictam, non prohiciebat in vultu, sed retro.

Item confitetur quod demun ipsis precipit quod quando
recipiunt sacrum corpus Domini, quod reservent in
ore ; deinde quod apportent illud ad sectam. Et
quod sunt tres anni vel circaData: 1496 quod Pernetus JacaudPersona:
semel in festo PacheTermine: Data: festività senza una data fissa recepit sacrum corpus
at–Portavit corpus ChristiTermine:
ad sectam
Marginalia sul margine sinistro
–at Christi ; deinde apportavit quadam die ipsum
corpus Christi ad sectam quam tenebant in
[p. 382]Interruzione di paginaValibus Dompni MartiniLuogo: . Et illud posuerunt
in patella ad fricandum, et dictum corpus exivit
patellam et evanuit ab oculis eorum.

au–sectaMarginalia sul margine sinistro–au Interrogatus in quibus sectis fuit, dixit quod
in duabus, scilicet in dictis VallibusLuogo: et in furno
Johannis JacaudPersona: .

Interrogatus de suis complicibus, respondit quod vidit
in dictis sectis et realiter cognovit sepissime
av–complicesMarginalia sul margine sinistro–av Pernetum JacaudPersona: , Johannem RicharPersona: et eius uxoremPersona: ,
YsabellamPersona: de PeresLuogo: , et Francesiam JacaudPersona: de SugniensLuogo: ,
agentes honorem et reverenciam facientes demoni,
ipsum in posterioribus sui fetidi corporis obsculando.

Interrogatus si fuerit diu quod non fuit in secta, dixit
quod est mensis vel circaData: settembre 1498.

Interrogatus in quo loco fuit ultimate, respondit quod
in furno dicti Johannis JacaudPersona: , et ibidem
erant dicti sui complices.
Et juravit super
sancta Dei euvangelia in manibus dicti domini
viceinquisitoris premissa omnia superius per ipsum confessata
fore vera. Et ultra non fuit interrogatus,
sed remissus ad dietim11 per prefatum dominum viceinquisitorem,
presentibus venerabili domino Johanne VuystonisPersona: cappellano vicario
dicti loci, Francisco JacaudPersona: castellano loci predicti
Dompni MartiniLuogo: , et Nycodo BilliarPersona: castellano de EssertinesOrganizzazione: ,
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticioTermine: Centrato


Anno predicto et die quindecimaDa correggere in: quintaaw mensis
[p. 383]Interruzione di paginanovembris
Data di origine: 5.11.1498
, predictus Franciscus MarguetPersona: fuit interrogatus
per prefatum dominum viceinquisitorem an omnia superius
per ipsum confessata essent vera. Qui FranciscusPersona: juravit
ut supra fore vera.

Interrogatus si unquam in confessione sacramentali
confessus fuerit dictum crimen heresis, respondit quod
non ; sed in illo peccato quoti PascateTermine: Data: festività senza una data fissa recepit
sacrum corpus Domini.

Interrogatus si dederit mortem vel infirmitatem
alicui, dixit quod non, preter ut supra in
domo Johannis JacaudPersona: .

Interrogatus quo modo habebat animum necandi
homines et bestias, dixit quod demun ipsum
verberabat, dum defficiebat ipsius preceptis,
et dabat mercedem huic qui majora
commictebat homicidiaTermine:  : uni dabat xxx
solidos
Valuta: 30 scellini
, alteri XLValuta: 40 scellini , secundum majus et minus.

ax–complicesMarginalia sul margine sinistro–ax Interrogatus de complicibus et sectis, dixit
se vidisse realiter et cognovisse in vultu
et loquela in predictis sectis supradictos,
scilicet YsabellamPersona: de PeresLuogo: , Johannem RicharPersona: et
eius uxoremPersona: , Pernetum JacaudPersona: et Francesiam JacautPersona:
de SugniensLuogo: , agentes et facientes ut supra.

Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus
ad diem sequentemData: 6.11.1498, presentibus venerabili et circumspecto viro
domino Laurencio CurvillionisPersona: et Johanne MonetiPersona:
clerico eiusdem domini LaurenciiPersona: famulo, testibus
ad hec vocatis et rogatis.
[p. 384]Interruzione di pagina

Alia repeticioCentrato


Anno quo supra et die sexta dicti mensis
novembris
Data di origine: 6.11.1498
, Franciscus MarguetPersona: per prefatum
dominum viceinquisitorem fuit interimDa correggere in: iterumay interrogatus
quo modo et quo nomine vocant beatissimam
virginem MariamPersona: ipsi heretici. Respondit quod, ad
vocem demonis et preceptum, vocant illam
RossazCambio di lingua: francese.

Interrogatus de suis complicibus, dixit ut
az–complicesMarginalia sul margine sinistro–az supra. Et ultra predictos, dixit et
confitetur vidisse et realiter cognovisse
sepe in predictis sectis in vultu et
loquela, scilicet MargaretamPersona: uxorem Johannis
Diserens
Persona:
de PeresLuogo: , Girardum de MadalenaPersona:
de Pullie PictetLuogo: , Glaudium Audriar le
Magnyn
Cambio di lingua: francese
Persona:
de BoctentLuogo: , et Johannem PilletPersona:
de Sancto CiriacoLuogo: , ac Petrum Menestrey
seniorem
Persona:
de Pullie luz GrantCambio di lingua: franceseLuogo: , comedentes
et bibentes in dictis sectis, honorem et
reverenciam demoni eorum magistro necnon
homagium facientes et ceteros actus ibidem
fieri solitos.

Interrogatus super maleficiis, confitetur quod
sunt tres baData: 1495 aut quatuor anni vel
circa
Data: 1494
quod ipse dictus inquisitus, Pernetus JacaudPersona:
et Ysabella PeratPersona: fecerunt cadere Petrum
Vincent
Persona:
de Dompno MartinoLuogo: a quadam arbore
pirus existente in villa Dompni MartiniLuogo: , prope
[p. 385]Interruzione di paginadomum ipsius PetriPersona: , arte demonis ; qui
PetrusPersona: mortuus fuit.

bb–homicidumMarginalia sul margine sinistro–bb Item confitetur fuisse quodam semel in quodam
nemore En laz SollazLuogo: Cambio di lingua: francese, loco vocato Laz
Sollaz
Luogo:
Cambio di lingua: francese
 ; et ibidem erat pater dicti Petri
Vincent
Persona:
qui cindebat nemora. Unde ipse
inquisitus, Pernetus JacaudPersona: et Ysabella PeratPersona:
arte dyabolica eidem dederunt infirmitatem de
qua mortuus est, licet steterit pro quindecim
dies vel circa
Periodo: 15 giorni
languens.

bc–homicidumMarginalia sul margine sinistro–bc Item confitetur una noctePeriodo: la notte intrasse domum
Glaudii MarguetPersona: nepotis sui, et extrinxit
manibus quandam ipsius GlaudiiPersona: parvam
filiam ou brisTermine: Cambio di lingua: francese, sic quod post quindecim dies
vel circa
Data: ottobre 1498
decessit. Et ipsa filia sepulta in
cimisterio Dompni MartiniLuogo: , ipse inquisitus
et Pernetus JacaudPersona: exumaverunt a sepultura,
relinquentes capudSic propter sanctum crisma ;
residuum vero importaverunt ad sectam et
fecerunt ut supra dictum est.

Item confitetur quod Pernetus JacaudPersona: , prout bd–in
sua
Da correggere in:
–bd ab ore dicti PernetiPersona: audivit, dum reddebat
computum de maleficiis suis, dedisse infirmitatem
AllesiePersona: uxori PetriPersona: filii Francisci JacaudPersona: , quam adhuc de presenti patitur.
Et ultra non fuit interrogatus,
sed per prefatum dominum viceinquisitorem fuit remissus ad
horam vesperorum, ad se readvisandum,
presentibus venerabili et circumspecto viro domino Laurencio
Curvillionis
Persona:
canonicoTermine: LausannensiOrganizzazione: et cellerarioTermine: capituli LausannensisOrganizzazione: ,
dompno Johanne VuystonisPersona: vicario dicti loci Dompni
Martini
Luogo:
, et Francisco JacaudPersona: castellano ipsius loci, testibus
ad premissa vocatis et rogatis.
[p. 386]Interruzione di pagina

Alia repeticio cum conclusione
processus
Centrato


Anno et die quibus supraData di origine: 6.11.1498, supradictus Franciscus
Marguet
Persona:
hora vesperorumPeriodo: la sera per prefatum dominum
viceinquisitorem fuit iterum interrogatus
super maleficiis per eum perpetratis. Dixit et
respondit alia nescire preter illa que
superius dixit et confessus fuit.

Iterum interrogatus super complicibus suis,
dixit vidisse et realiter cognovisse in sectis
supradictis sepe supradictos, scilicet YsabellamPersona: de PeresLuogo: ,
Peronetum JacaudPersona: , Johannem RicharPersona: et eius uxoremPersona: ,
Francesiam JacaudPersona: de SugniensLuogo: , JohannemPersona: filium dicti Johannis
Richar
Persona:
, quem vidit una vice in supradictis sectis
et non plus, quia non est diu quod fuit hereticus,
Girardum de laz MadellenazCambio di lingua: francesePersona: de Pollie PictetLuogo: ,
Glaudium Adriar le MagnynCambio di lingua: francesePersona: de BoctentLuogo: , Petrum
Menestrey seniorem
Persona:
de Pollie luz GrantCambio di lingua: franceseLuogo: , et MargaretamPersona:
uxorem Johannis DiserensPersona: , et Johannem PilletPersona: de Sancto
Ciriaco
Luogo:
, agentes honorem et reverenciam, ut supra
dictum est.
Et aliud dixit se nescire, sed
juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris
super sanctis Dei euvangeliis omnia per ipsum superius
confessata fore vera, et ea vult manutenere
coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor
dixit prefato confitenti si vellet conclusionem fieri
super dicto suo processu, et finem imponere.
Qui dictus Franciscus MarguetPersona: prefatum dominum viceinquisitorem
[p. 387]Interruzione di paginarogavit ut concluderet be et finem
imponeret dicto eius processui, se submictens de
non veniendo in contrarium, renunciando juribus, etcAbbreviazione.

Illico comparuit venerandus procurator fideiTermine: sacre
bf–conclusio porcessusMarginalia sul margine sinistro–bf coram dicto viceinquisitore, petens concludi
dictum processus et conclusionem fieri. Et tunc
prefatus dominus viceinquisitor conclusit et finem
imposuit, presentibus venerabili et circumspecto viro domino
Laurencio CurvillionisPersona: canonico LausannensiOrganizzazione: et cellerario venerabilis
capituli LausannensisOrganizzazione: , necnon Francisco JacaudPersona: castellano
dicti loci Dompni MartiniLuogo: , Petro Pillet alias GrantPersona: ,
Johanne SovajatPersona: gubernatore ipsius loci, Girardo
dou For
Persona:
, Petro SilvestriPersona: , et Glaudio VincentPersona: , testibus
ad premissa vocatis et rogatis.12

De prefati domini viceinquisitoris
precepto

[Firma:] asAndreas ThovaciiPersona: Signum notarile
[p. 388]Interruzione di pagina
[p. 389]Interruzione di pagina
[p. 390]Interruzione di pagina
[p. 391]Interruzione di pagina
[p. 392]Interruzione di pagina
[p. 393]Interruzione di pagina
[p. 394]Interruzione di pagina
[p. 395]Interruzione di pagina
[p. 396]Interruzione di pagina
bg–13Processus Dompni MartiniLuogo: .
Processus contra Franciscum
Marguet
Persona:
super crimine
heresis.
Registratus.
Ponantur14 cum litteris
Dompni MartiniLuogo: ,
1498.Data di origine: 1.1.1498 – 31.12.1498

Annotatione

  1. Cancellazione biffata: r.
  2. Da correggere in: et.
  3. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: comniter.
  4. Da correggere in: quendam hominem.
  5. Cancellazione biffata: T.
  6. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: uxor.
  7. Cancellazione biffata: a tempore quo stetit.
  8. Da correggere in: adduxerat.
  9. Cancellazione biffata: et recedendo.
  10. Da correggere in: habentibus.
  11. Cancellazione biffata: eius.
  12. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: tesis.
  13. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: tesis.
  14. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: maliciosa.
  15. Omissione, completato per analogia.
  16. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: faceba[nt].
  17. Da correggere in: Glaudio.
  18. Da correggere in: .
  19. Cancellazione biffata: quedam.
  20. Cancellazione biffata: aut.
  21. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: dixit.
  22. Da correggere in: .
  23. Cancellazione biffata: presentibus.
  24. Cancellazione biffata: MrgetMarguet.
  25. Cancellazione biffata: heresis.
  26. Da correggere in: respondit.
  27. Cancellazione biffata: si.
  28. Omissione, completato per analogia.
  29. Da correggere in: hereticis.
  30. Cancellazione biffata: Mar.
  31. Da correggere in: nominatis.
  32. Da correggere in: sortilegoTermine: .
  33. Cancellazione biffata: memorie.
  34. Da correggere in: confitendum.
  35. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: interrogaverit.
  36. Cancellazione biffata: arte.
  37. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quibus.
  38. Da correggere in: ipsum.
  39. Cancellazione biffata: h.
  40. Omissione, completato per analogia.
  41. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: quem.
  42. Marginalia sul margine sinistro.
  43. Correzione sovrascritto, sostituisce: capiutur.
  44. Aggiunta tra le righe.
  45. Marginalia sul margine sinistro.
  46. Marginalia sul margine sinistro.
  47. Marginalia sul margine sinistro.
  48. Marginalia sul margine sinistro.
  49. Da correggere in: quinta.
  50. Marginalia sul margine sinistro.
  51. Da correggere in: iterum.
  52. Marginalia sul margine sinistro.
  53. Cancellazione biffata: anni.
  54. Marginalia sul margine sinistro.
  55. Marginalia sul margine sinistro.
  56. Da correggere in: .
  57. Cancellazione biffata: se submictens.
  58. Marginalia sul margine sinistro.
  59. Aggiunta in alto a destra da mano secondaria (B).
  1. Dans son procès-verbal, le notaire utilise tantôt le présent, tantôt le parfait comme temps de référence du procès, sans aucune cohérence, témoignant ainsi de sa difficulté à se situer par rapport au moment du procès : fait-il un rapport simultané ou a posteriori ?
  2. C’est-à-dire : « François MarguetPersona: , je t’ai dit "vaudois" ; je ne sais pas si tu l’es. Quoi qu’il en soit, j’implore ton pardon ! ».
  3. Lieu-dit, situé sous l’église de DommartinLuogo: qui est un lieu de réunion récurrent dans les procès de 1498.
  4. C’est-à-dire : « Mauvais hérétique ! ».
  5. C’est-à-dire : « Vous me prenez mon bien, hérétique ! ».
  6. Il s’agit vraisemblablement de Pierre Jacaud seniorPersona: , frère de François JacaudPersona: (et non du fils de ce dernier), étant donné l’âge indiqué ici.
  7. L’original contient un espace blanc, qui devait indiquer un lieu précis.
  8. C’est-à-dire : « Je t’ai dit "vaudois" ; je ne sais pas si tu l’es. Tel que tu es, je t’ai lésé par ce qui a été dit ; j’implore ton pardon. ».
  9. Essertines-sur-YverdonLuogo: est une possession du Chapitre de LausanneOrganizzazione: .
  10. Il s’agit vraisemblablement d’Isabelle PeratPersona: , de PeyresLuogo: , dont le procès a été conservé (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414).
  11. Le procès-verbal ne reprend que le 5 novembre 1498Data: 5.11.1498.
  12. La sentence de bannissement contre Isabelle PeratPersona: et François MarguetPersona: est rendue le 14 novembre 1498Data: 14.11.1498 par Laurent CurvillionPersona: . Elle est conservée aux Archives de l’Etat de Neuchâtel (AEN, Archives anciennes, AS–E24.3, éditée par Morerod dans Ostorero 2007, p. 489–492 et analysé p. 481–487).
  13. L’indication qui suit est d’une autre main, probablement plus tardive, masquée par une réparation de la page. Sur cette mention Ostorero et al. 2007, p. 33.
  14. Voir la lettre testimoniale qui a été insérée dans le registre Ac 29 à l’époque moderne et qui suit le cahier du procès SDS VD D 1 25-1 : ACV, Ac 29, p. 397–398.