check_box zoom_in zoom_out
SSRQ ZH NF II/3 62-1

Sammlung Schweizerischer Rechtsquellen, I. Abteilung: Die Rechtsquellen des Kantons Zürich. Neue Folge. Zweiter Teil: Rechte der Landschaft. Band 3: Die Landvogtei Greifensee, da Rainer Hugener

Citazione: SSRQ ZH NF II/3 62-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Rechnung der Vogtei Greifensee für das Jahr 1542

1543 febbraio 26.

Der Vogt von Greifensee, Bilgeri Leemann, legt vor dem Zürcher Rat die Rechnung der Vogtei Greifensee ab. An Einnahmen werden alte Restanzen, Zinsen gemäss Urbar, Bussen aus Uster und Greifensee sowie Abgaben der Eigenleute aufgelistet. Die Ausgaben betreffen unter anderem Weibelgänge und Botenmähler, Baukosten, Richterlöhne sowie Spesen für Ritte in die Stadt. Nach Verrechnung der Einnahmen und Ausgaben bleibt der Vogt noch 120 Mütt und 2 Viertel Kernen, 4 Malter, 3 Mütt und 3 Viertel Hafer sowie 19 Pfund, 6 Schilling und 3 Pfennig an Geld schuldig.

  • Collocazione: StAZH F III 12, Nr. 1
  • Data di origine: 1543 febbraio 26
  • Tradizione: Aufzeichnung, Heft (10 Blätter)
  • Supporto alla scrittura: Papier
  • Formato l × a (cm): 20.0 × 29.0
  • Lingua: tedesco

Die Rechnungen der Herrschaft GreifenseeLuogo: setzen mit dem vorliegenden Stück im Jahr 1542 ein und sind bis zum Ende des Ancien Régime mit wenigen Lücken erhalten (StAZH F III 12). Im Gegensatz zum Urbar von 1416 und seinen Nachfolgern (SSRQ ZH NF II/3 11-1), die vor allem Soll-Abgaben enthalten, bieten die Rechnungen Aufschluss darüber, was tatsächlich eingenommen und ausgegeben wurde. Allerdings werden hier lediglich die offiziellen Einkünfte zuhanden der Vogtei aufgeführt, während der Vogt noch weitere Einnahmequellen hatte, über die er keine Rechnung ablegen musste (SSRQ ZH NF II/3 69-1).

Zugleich geht aus den vorliegenden Rechnungen hervor, dass die Vögte dafür verantwortlich waren, die im Urbar verzeichneten Einkünfte vollständig einzuziehen; für Fehlbeträge hafteten sie mit ihrem Privatvermögen. Vogt Bilgeri LeemannPersona: , der die erste Rechnung anlegte, scheint besonders nachlässig gehandelt zu haben, denn schon wenige Monate nach der Rechnungslegung erstellte der Zürcher RatOrganizzazione: eine Klageschrift, worin LeemannPersona: unter anderem vorgeworfen wurde, dass er die Bussen nicht pflichtgetreu einziehe und Holz aus den Wäldern des Schlosses verschenke (SSRQ ZH NF II/3, Nr. 64).

Testo editionale

Der vogtie rechung rodell zuͦ GryffenseeLuogo: , des 1543 jars uff me[n]Omissione, completato per analogiaatag nach sannt MathisPersona: tagData di origine: 26.2.1543 vor minenn gnäDanneggiato da macchia d’inchiostrobdigenn herenn grächnot, von Billgerin LemannPersona: gegäbenn

Inämmen im 1542Data: 1542

c d [p. 2]Interruzione di pagina [p. 3]Interruzione di pagina

Innämen von allter restantz 1542Data: 1542

Ann kernnen lxxxxij mtAbbreviazioneMisura del volume: 92 mütt ij flAbbreviazioneMisura del volume: 2 quarti iiɉ ymiMisura del volume: 2.5 emina spelta
Ann haber
An gelltt lxxx Valuta: 80 libbre j Valuta: 1 scellino viiiɉ ħValuta: 8.5 haller

Inämen an jerlichenDurata ripetuta: 1 anno zinßenn lut des urbers1

Ann kernen jc lxxiij mtAbbreviazioneMisura del volume: 173 mütt iij flAbbreviazioneMisura del volume: 3 quarti j ymiMisura del volume: 1 emina spelta
Ann haber xv malterMisura del volume: 15 malter ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt avena
An gelltt lxxxvj Valuta: 86 libbre vj Valuta: 6 scellini viɉ ħValuta: 6.5 haller
ann kernnen ijc lxvj mtAbbreviazioneMisura del volume: 266 mütt j flAbbreviazioneMisura del volume: 1 quarto iiiɉ ymiMisura del volume: 3.5 emina spelta
Suma ann haber xv malterMisura del volume: 15 malter ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt avena
an gelltt jc lxvj Valuta: 166 libbre viij Valuta: 8 scellini iij hrAbbreviazioneValuta: 3 haller
[p. 4]Interruzione di pagina

Von fellen an gellt ‒

Vomm dryten pfenig ‒

Vonn erben ann gellt ‒

Von ungnosamy ann gelt ‒

Suma an gelltt ‒

[p. 5]Interruzione di pagina

Von buͦßen zuͦ UsterLuogo: gefallenn, miner gnädigen heren halb theill zuͦgehörig

iiij Valuta: 4 libbre gab Felix SchmidPersona: , umb das er zuͦ des jungen ThotzenPersona: Lettura incertae wyb nachtzPeriodo: la notte in die kamer gestigenn

j Valuta: 1 libbra vonn Peter SchmidPersona: , umb das er sinen sun wolt retenn, denn mann fachen sollt

viiɉ Valuta: 7.5 scellini von Heimy SolanndPersona: umb ein funst streich

vj Valuta: 6 libbre von Erny BrunerPersona: , ein armer gsell, umb etlich fryd brüchig wortt gegen Thomann BrunerPersona:

x Valuta: 10 libbre vonn Hannßenn SchmidPersona: vonn OberusterLuogo: umb ein funst streich über recht pott gegenn Jacob PurennPersona:

Item ann Steffann KnospennPersona: habend mine herenn durch den oberstenn stattknächt uff demm RathhußennLuogo: enpfanngen ‒

Suma an gelt xxj Valuta: 21 libbre vij Valuta: 7 scellini vj hrAbbreviazioneValuta: 6 haller

[p. 6]Interruzione di pagina

Vonn buͦßenn zuͦ GriffennseeLuogo: und in ampt

x Valuta: 10 libbre vomm jungen SallenbachPersona: zuͦ WärikonnLuogo: , umb das er ein thochter geschwecht unnd sy zuͦ ee nütAggiunta al di sopra della rigaf gehept

j Valuta: 1 libbra v Valuta: 5 scellini vonn Heinrich GünthartPersona: vonn eins funst streichs wägen gägenn sinem bruͦder

j Valuta: 1 libbra v Valuta: 5 scellini vonn SchmidPersona: zuͦ VolckentschwilLuogo: umb ein funst streich zuͦ ThangelPersona: gethann

v Valuta: 5 libbre vonn Kuͤnin PfisterPersona: von GosowLuogo: , als er gelt uß den potenn hinwäg gnommen

v Valuta: 5 libbre vonn Hanns SallenbachPersona: von WärikonLuogo: , als er pott übersechenn

v Valuta: 5 libbre vonn Jacob HotingerPersona: zuͦ MurLuogo: , als er drüQuantità: 3 pott übersechen

xvj Valuta: 16 scellini vonn Jaß HotingerPersona: zuͦ MurLuogo: vonn eines funst streichs wägen

v Valuta: 5 libbre vonn Heinin GuͦtPersona: vonn AnslikonLuogo: vonn potten zuͦ übersechenn

viij Valuta: 8 libbre vonn eim vonn NiderusterLuogo: , als er ein meitlin gschlagenn

Suma ann gellt xlj Valuta: 41 libbre vj Valuta: 6 scellini

[p. 7]Interruzione di pagina

Von spil buͦßen, erstlich zuͦ UsterLuogo:

iiɉ Valuta: 2.5 libbre vonn Lasarus GirennPersona:

vCorrezione da un’altra mano sul margine sinistro, sostituisce: iiɉgValuta: 5 libbre vonn Uͦlrichenn GirenPersona: h–unnd Balthaßar YßenschlegelPersona: Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano–h

iiɉ Valuta: 2.5 libbre vonn Balltaßar IsenschlegellPersona:

Spillbuͦßenn zuͦ GriffennseeLuogo: unnd im ampt

x Valuta: 10 libbre vonn Klaußen KnüslyPersona: vonn zweyenQuantità: 2 spillbuͦsen

xviij Valuta: 18 libbre viij Valuta: 8 scellini viiij ħValuta: 9 haller vonn Kuͦmadenn HemigPersona: , einAggiunta al di sopra della rigai spillbuͦß, ouch das er etlich glüpt unnd pot übersächen hatt

v Valuta: 5 libbre vonn Kuͤny ThangelPersona: , das er gspilt

v Valuta: 5 libbre vonn Felixen ThentzlerPersona:

v Valuta: 5 libbre vonn Batt ThenntzlerPersona:

Suma l Valuta: 50 libbre xviij Valuta: 18 scellini viiij ħValuta: 9 haller

[p. 8]Interruzione di pagina

Vonn spilbuͦßenn

v Valuta: 5 libbre vonn Hannßen WißennPersona: , das er gespillt

v Valuta: 5 libbre von Andreßen ThentzlerPersona: zuͦ NänikonnLuogo:

v Valuta: 5 libbre vonn Hannßen ThentzlerPersona:

v Valuta: 5 libbre vonn Heimi ThentzlerPersona: , spillbuͦß

Suma xx Valuta: 20 libbre

Suma ann gellt aller buͦßen, so mir wordenn sind

An geltt jc xxxiij Valuta: 133 libbre xij Valuta: 12 scellini iij ħValuta: 3 haller

[p. 9]Interruzione di pagina

Von eygnen lütenn

viiij Valuta: 9 libbre gennd jerlichDurata ripetuta: 1 anno die vonn HutzikonnLuogo: als von der eigen lüten wägenn

Von der roubstür

vj Valuta: 6 libbre

Suma an geltt xv Valuta: 15 libbre

Suma sumarum alles inämens

Ann kernenn ijc lxvj mtAbbreviazioneMisura del volume: 266 mütt j flAbbreviazioneMisura del volume: 1 quarto iiiɉ ymiMisura del volume: 3.5 emina spelta
An haber xv malterMisura del volume: 15 malter ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt avena
Ann gelltt iijc xvCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: xxxjjValuta: 315 libbre kValuta: 4 scellini vj ħValuta: 6 haller
[p. 10]Interruzione di pagina

Billgerin LemansPersona: usgebenn, 1542Data: 1542

Usgebenn dem kornmeyster

Ann kernnen jc xxxij mtAbbreviazioneMisura del volume: 132 mütt iij flAbbreviazioneMisura del volume: 3 quarti ij kopfMisura del volume: 2 köpfe iiij ymiMisura del volume: 4 emina spelta
Ann haber ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt avena

Ann zinß brotenn

An kernenn j mtAbbreviazioneMisura del volume: 1 mütt spelta

Suma

Ann kernnen jc xxxiij mtAbbreviazioneMisura del volume: 133 mütt ij flAbbreviazioneMisura del volume: 2 quarti ij kopfMisura del volume: 2 köpfe iiij ymmiMisura del volume: 4 emina spelta
Ann haber ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt avena
[p. 11]Interruzione di pagina

Ann heren mallenn

iiijQuantità: 4 mal, als min herenn, meyster KöchlyPersona: , meister BlaßPersona: , vonn des vonn Bietenn HoltzLuogo: wegen ghanndlett sampt juncker AdryennPersona: unnd dem unndervogt

Suma, die iiijQuantità: 4 mal thuͦnd ann gelt xij Valuta: 12 scellini

Weybel und botenn mall

jQuantità: 1 mal, als mir mine gnädigenNell'originale: g herenn ein brieff geschickt, rechumg zuͦgeben

jQuantità: 1 mal dem undervog[t]Omissione, completato per analogial zuͦ VelanndennLuogo: , als er by mir zeschaffen hat

iiijQuantità: 4 mal demm unndervogt zuͦ HutzikonLuogo: , als mann grechtet vonn der roubstür wegenn

iijQuantità: 3 mal, als des unndervogtz sun mir anzougt, als sy die stür nüt woltend gebenn

jQuantità: 1 mal demm undervogt zuͦ FelanndennLuogo:

Suma, die xQuantità: 10 mal thuͦnd ann gellt j Valuta: 1 libbra

[p. 12]Interruzione di pagina

Weybel unnd boten mal

ijQuantità: 2 mal demm weybel von YrgenhußennLuogo:

jQuantità: 1 mal eim leüffer, do er mir denn brieff vonn denn kryegslüten wägenn bracht, mit nammen ByschoffPersona:

jQuantità: 1 mal eim loüffer mit nammen UͦlinPersona: , brach mir ein brieff von minen herenn

ijQuantità: 1 mal Uͦlin AberlyPersona: unnd Heinin ForsterPersona:

jQuantità: 1 mal der alt Uͦlin ApenzellerPersona: , als er vonn minen gnädigenNell'originale: g herenn ein brieff bracht

ijQuantità: 2 mal Uͦlin AberlyPersona: unnd BalderPersona: , do sy ingwonet

ijQuantità: 2 mal Uͦlin AberlyPersona: unnd BalderPersona: , sy ouch ingwonent

iijQuantità: 3 mal BindschädlerPersona: , Uͦlin AberlyPersona: unnd BerschyPersona:

ijQuantità: 2 mal einem murer m

Suma die xvjQuantità: 16 mal thuͦnd an gelltt j Valuta: 1 libbra xij Valuta: 12 scellini

[p. 13]Interruzione di pagina

Knächten, weibel unnd werchlütenn

xvjQuantità: 16 mal aßennd iiijQuantità: 4 knächt, als sy ein wäg gnachetCorretto da: gmachetn bim HannfflanndLuogo:

xviijQuantità: 18 mal demm AsparPersona: , als er inn demm schloß etwas gmalet, malich dry schilt2

xvQuantità: 15 mal dem Uͦlin SebachPersona: , dem glaßer

xvQuantità: 15 mal aßennd die unndervögt unnd weibel, als sy die huͤner bracht

j Valuta: 1 libbra viiij Valuta: 9 scellini , so abgat ann der roubstür, so sich etlich sperennd, dye nüt zuͦgebenn3

Suma die lxiiijQuantità: 64 mal sampt dem j Valuta: 1 libbra viiij Valuta: 9 scellini , thuͦnd ann gellt vij Valuta: 7 libbre xvij Valuta: 17 scellini

Suma sumarum ane der heren mal an mallen lxxxxQuantità: 90, duͦdt ann gelt x Valuta: 10 libbre viiij Valuta: 9 scellini

[p. 14]Interruzione di pagina

Verbuwenn unnd aller lenhanndlung

xij Valuta: 12 libbre xviij Valuta: 18 scellini x ħValuta: 10 haller Uͦlrichen SebachPersona: , demm glaßer, geben inn der stubenn unnd allenthalb imm schloß

v Valuta: 5 scellini ij ħValuta: 2 haller demm Lasarus KeßlerPersona: , verglaßet inn einer kammer

j Valuta: 1 libbra xvj Valuta: 16 scellini viij ħValuta: 8 haller dem Heiny HuͦberPersona: umb fennster rammen

ij Valuta: 2 libbre iij Valuta: 3 scellini ij ħValuta: 2 haller verzartt ich unnd der unndervogt amm meyenn gricht zuͦ NoßikonnLuogo:

viij Valuta: 8 libbre vj Valuta: 6 scellini verzart ich unnd der unndervogt, als wir rechung ingnomenn inammen üch, miner herenn, zuͦ UsterLuogo: , MurLuogo: , VelanndenLuogo: unnd GriffennseeLuogo:

ij Valuta: 2 libbre ij Valuta: 2 scellini ij ħValuta: 2 haller umb ein urtelbrieff, so ich und der grichtzher vor üch, minen gnädigen herenNell'originale: m g h, gnommen vonn Steffan KnoßpennPersona: wegen4

x Valuta: 10 scellini verzertt ErmyPersona: vonn HutzikonLuogo: , als mann vonn der roubstür grechtet hatt

Suma xxviij Valuta: 28 libbre ij Valuta: 2 scellini iiij ħValuta: 4 haller

Suma sumarum verbuwen unnd allerley, thuͦt ann gellt xxxxviiij Valuta: 49 libbre xij Valuta: 12 scellini iiij hrAbbreviazioneValuta: 4 haller

[p. 15]Interruzione di pagina

Denn richterenn

Denn richteren zuͦ GriffennseeLuogo: unnd UsterLuogo: fürpieter lonn unnd richt gellt

Ann gellt iiij Valuta: 4 libbre v Valuta: 5 scellini

Dem unndervogt zuͦ GreiffenseeLuogo: , so mann im jerlichDurata ripetuta: 1 anno schuldig

An gellt v Valuta: 5 libbre

Suma viiij Valuta: 9 libbre v Valuta: 5 scellini

Fuͦter haber

ɉ flAbbreviazioneMisura del volume: 0.5 quarto avena meyster KöchlyPersona: unnd meyster BlaßPersona: verzertt

Dem fryen gricht

j mtAbbreviazioneMisura del volume: 1 mütt ij flAbbreviazione kernennMisura del volume: 2 quarti spelta

ann kernen j mtAbbreviazioneMisura del volume: 1 mütt ij flAbbreviazioneMisura del volume: 2 quarti spelta
Suma
an haber ɉ flAbbreviazioneMisura del volume: 0.5 quarto avena
[p. 16]Interruzione di pagina

Rytt in dye statt

j Valuta: 1 libbra vonn Heiny RißersPersona: wegenn vorat waß unnd er gfanngen waß

j Valuta: 1 libbra , als ich grechtet vonn des abzugs wägen mit WanwißerPersona:

j Valuta: 1 libbra von des hoffs von RumlikonLuogo: wegenn ich imm in üwer, miner heren, namenn gelichenn hab

j Valuta: 1 libbra , als ich mit SallenbachPersona: grächtet, do er geapolier[t]Omissione, completato per analogiao für unser gnädig herenNell'originale: u g h

j Valuta: 1 libbra , als ich und grichtzher vonn Steffann KnospenPersona: wägen da inenn und mit imm grächtet

j Valuta: 1 libbra , als ich grächtet vonn der roubstür von HutzikonLuogo: wägenn

j Valuta: 1 libbra , als ich vor üch, minenn herren, rechnug gab uff mentag nach sannt MathisPersona: tagData: 26.2.1543

Suma vij Valuta: 7 libbre

[p. 17]Interruzione di pagina

Dem seckelmeister

Ann gellt jc xx Valuta: 120 libbre

Schwynung thuͦt

An kernnen vj mtAbbreviazioneMisura del volume: 6 mütt ij flAbbreviazioneMisura del volume: 2 quarti ij kopfMisura del volume: 2 köpfe spelta
Ann haber ij kopfMisura del volume: 2 köpfe avena

Burghuͦt

An haber x malterMisura del volume: 10 malter avena
An gellt xxij Valuta: 22 libbre

Item ußgebenn uf bevelch miner gnädigen herenNell'originale: m g h Jörgen MalerPersona: zuͦ GriffennseeLuogo: vonn sins bruͦders sellgen kinden iiij mtAbbreviazione kernenNell'originale: kMisura del volume: 4 mütt spelta

Suma sumarum ales usgebens

An kernen jc xxxxv mtAbbreviazioneMisura del volume: 145 mütt iij flAbbreviazioneMisura del volume: 3 quarti iiij ymyMisura del volume: 4 emina spelta
An habernn x malterMisura del volume: 10 malter avena ij mtAbbreviazioneMisura del volume: 2 mütt j flAbbreviazioneMisura del volume: 1 quarto
An gellt ijc vij Valuta: 207 libbre xvij Valuta: 17 scellini iiij ħValuta: 4 haller
[p. 18]Interruzione di pagina p–

Allso nach abzug innemens unnd ußgëbens blybt der vogt schuldig

An kernnen jc xx mtAbbreviazioneMisura del volume: 120 mütt ij vrlAbbreviazioneMisura del volume: 2 quarti spelta
An habern iiij mlrAbbreviazioneMisura del volume: 4 malter iij mtAbbreviazioneMisura del volume: 3 mütt iij vrlAbbreviazioneMisura del volume: 3 quarti avena
An gelt jc viiij Valuta: 109 libbre vj Valuta: 6 scellini iij ħValuta: 3 haller
Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano
–p

Annotatione

  1. Omissione, completato per analogia.
  2. Danneggiato da macchia d’inchiostro.
  3. Aggiunta al di sotto della riga da una mano più recente: ander.
  4. Aggiunta al di sotto della riga da una mano più recente: 26 hornungData di origine: 26.2.1543.
  5. Lettura incerta.
  6. Aggiunta al di sopra della riga.
  7. Correzione da un’altra mano sul margine sinistro, sostituisce: iiɉ.
  8. Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano.
  9. Aggiunta al di sopra della riga.
  10. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: xxxj.
  11. Soppressione: iiij .
  12. Omissione, completato per analogia.
  13. Soppressione: unnd.
  14. Corretto da: gmachet.
  15. Omissione, completato per analogia.
  16. Aggiunta all’altezza della riga da un’altra mano.
  1. Diese Angaben stimmen überein mit dem Urbar von 1416 und seinen Nachfolgern (SSRQ ZH NF II/3 11-1).
  2. Als Stadtmaler von ZürichLuogo: verzierte Hans AsperPersona: verschiedene Landvogteisitze mit Wappendarstellungen, die sich meist gut sichtbar über dem Eingang befinden und das ZürcherLuogo: Wappen in Kombination mit dem Reichsadler oder mit zwei Löwen als Schildhaltern präsentieren. Entsprechende Malereien AspersPersona: sind nicht nur am Schloss GreifenseeLuogo: erhalten, sondern auch am Schloss LaufenLuogo: , am Schloss FrauenfeldLuogo: sowie am Schloss KyburgLuogo: . Ebenfalls von AsperPersona: begonnen oder zumindest renoviert und weitergeführt wurde die Wappenfolge sämtlicher Landvögte im Schloss GreifenseeLuogo: (KdS ZH III, S. 49; HLS, Hans Asper).
  3. Bereits in den Beschwerdeartikeln von 1525 beklagten sich die Amtsleute von GreifenseeLuogo: über die Raubsteuer und weitere Abgaben, die sie als unrechtmässig empfanden (SSRQ ZH NF II/3 58-1, Art. 11).
  4. Gemeint ist vermutlich die Weisung vom 3. Juli 1542 in einem Streit zwischen dem Gerichtsherrn Hans VoglerPersona: sowie Stefan KnospPersona: , weil dessen Hirten das Vieh durch den Hof des Gerichtsherrn treiben (StAZH A 123.1, Nr. 197).