check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 3-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 3-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Catherine Quicquat, de Vevey

1448 marzo 15 – 18. Château de La Tour-de-Peilz

Catherine Quicquat, de Vevey, comparait le 15 mars 1448 devant l’inquisiteur Pierre d’Aulnay et le vicaire épiscopal Léopard de Bosco, au château de La Tour-de-Peilz. Elle est dénoncée par plusieurs personnes déjà condamnées ainsi que par les témoins d’une enquête secrète instruite auparavant par les mêmes inquisiteur et vicaire. Suite à la deuxième monition, le procureur de la foi Pierre Rondinel produit des dépositions de témoins et des actes de procès d’hérétiques condamnés qui ont dénoncé Catherine. Le lendemain, suite à la troisième monition et comme Catherine refuse de passer aux aveux, le procureur de la foi demande une sentence interlocutoire pour soumettre l’accusée à la torture. Après une dernière monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. Le dimanche 17 mars, Catherine demande au châtelain de La Tour-de-Peilz d’amener devant elle l’inquisiteur pour entendre sa confession. En présence de l’inquisiteur, du procureur de la foi, du notaire et de deux témoins, l’accusée passe aux aveux et dénonce onze personnes (7 hommes et 4 femmes), dont quatre déjà condamnés comme hérétiques. Le lendemain, Catherine ratifie ses aveux à l’exception de l’accusation contre l’un des supposés complices : Pierre Munier. Le même jour, la sentence est rendue par la cour et prononcée publiquement devant l’église Saint-Martin de Vevey.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

Le procès de Catherine Quicquat occupe les pages 29 à 43 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier qui compte huit folios, avec une erreur de numérotation moderne, puisqu’on trouve une page 29bis. Les pages 41 et 42 sont restées blanches, et le dos du cahier (p. 43) ne contient qu’une seule annotation qui atteste l’extraction des noms des complices. Le premier folio du dossier (p. 29–30) contient une partie de l’enquête secrète correspondant au témoignage de Jean Brunet, bourgeois de Vevey. Les actes ont été rédigés par le notaire Claude Burritaz, qui est aussi l’auteur des annotations marginales, et qui authentifie le document à l’aide de son signet.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1448 marsData: marzo 1448

Processus Catherine QuiqctatPersona: de ViviacoLuogo:


Sequitur inquisicio secreta sumpta per venerabiles viros
dominos fratrem Petrum de AlnetoPersona: ordinis
Predicatorum
Organizzazione:
1, heretice pravitatis inquisitoremTermine: in
diocesi LausannensiLuogo: et GebennensiLuogo: et quibusdam aliis
civitatibus et locis, a sancta Sede apostolica specialiter
deputatum, et Leopardum de BoscoPersona: vicariumTermine:
in hac parte reverendi in ChristoPersona: patris et domini nostri
domini Georgii de SaluciisPersona: Dei et apostolice Sedis
gracia LausannensisOrganizzazione: episcopiTermine: et comitisTermine: , contra et
adversus CatherinamPersona: uxorem Thome QuicquatPersona:
inquisitam.

Et primo2 discretus vir Johannes BrunetiPersona:
clericusTermine: et burgensisTermine: TurrisOrganizzazione: primus testis productus
juratus deligenterSic et secrete examinatus
de et super infamiaTermine: prefate CatherinePersona: inquisite.
Qui testis dicit et deponit quod, a sex autCorrezione sovrascritto, sostituisce: a[nis]a septem
annis citra vel circa
Periodo: 7 anni
, ipse testis dici audivit
in villis ViviaciLuogo: , Turris de PeilLuogo: a pluribus
personis notis et vicinis dicte CatherinePersona:
et quamplurimis aliis, quod ipsa CatherinaPersona: fuerat,
erat et adhucCorrezione sovrascritto, sostituisce: adhuncb est de heresisTermine: pravitate
diffamataTermine:  ; dicens ulterius idem testis
se dici audivisse certis diebus et horis
a pluribus personis fidedignis quod quadam
die qua dicta SibilietaPersona: cumbrusta fuit
adducta ante Hospitale c–novis veteriDa correggere in: Novum3 Veteris–c
Macelli
Luogo:
4 ViviaciLuogo: in jornatisTermine: castelli predicti
loci pro cognicione de eadem SibiliaPersona: fienda
de et super crimine heresisTermine: tunc detentaCorrezione sovrascritto, sostituisce: detentamd ;
[p. 29bis]Interruzione di paginadicta SibilietaPersona: videns prefatam CatherinamPersona:
in quadam fenestra necnon dictam JoliazPersona: 5, dixit
et ore suo proprio protulit : « Ultra sunt due
mulieres – respiciendo contra easdem mulieres –
que ita beneAggiunta al di sopra della rigae meruissentCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: merueruntf esse hic
loco quo sumCorrezione sovrascritto, sostituisce: suntg adducta pro cognicione fienda,
prout et ego »
. Subjungens quod quodam anno
lapso de quo dicit se non recordari ad presens
quod idem ponens dietinSic continuabat in domo
domini Johannis GachetPersona: suo videre, in qua
morabatur prefata CatherinaPersona: inquisita, que
quidem CatherinaPersona: quamplurimis diebus et
vicibus eidem testi deponenti cum eadem
CatherinaPersona: solo in stupa dicte domus existenti
levando litteras pergameneasCorrezione sovrascritto, sostituisce: pergamenash, dixit eidem
JohanniCorrezione sovrascritto, sostituisce: JohaneteiPersona: deponenti, apponendo manus supra spatula
eius tamquam pota : « JohannisPersona:  » – loquendo
eidem deponenti – « ego tanta mala j orribilia
feci, nescio quid deveniam »
. Aliud nescit
nisi quod quamplurima nefandissimaTermine: k eidemAggiunta all’altezza della rigal
JohanniPersona: dixit, de quibus non recordatur,
sed dicens premissa per ipsum deposita
prout deposuit sunt vera super generalibus ;
interrogatus an prece, precio, odio, timore vel favore etcAbbreviazione.,
dicit quod nomDa correggere in: nonm nisi pro sola veritate dicenda.
[p. 30]Interruzione di pagina

Anno Domini millesimo quatercentesimo
quadragesimo octavo a nativitate Domini sumpto
die vero veneris decima quinta mensis marcii
Data di origine: 15.3.1448
. Sequitur n
inquisicio seu inquisicionalis processus qui et que
faciunt seu fieri intenduntur per venerabiles et egregios viros
dominos o fratrem Petrum de AlnetoPersona: ordinis
Predicatorum
Organizzazione:
heretice pravitatis inquisitorem p–in civitate LausannensiLuogo:
et quibusdam aliis
civitatibus et locis
Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento
–p et Leopardum
de Bosco
Persona:
[vicarium]Omissione, completato per analogiaq in hac parte reverendi in ChristoPersona: patris et domini nostri
domini Georgii de SaluciisPersona: Dei et apostolice Sedis gracia
LausannensisOrganizzazione: episcopi et comitis, contra et adversus CatherinamPersona:
uxorem Thome QuicquatPersona: de ViviacoLuogo: Lausannensis diocesisLuogo: , ex
mero officio sacre inquisicionis, diffamatam de
crimine heresis damnate atque inculpatam per plures
suos complices in crimine heresis dampnate qui
eam in suis processibus inculpaverunt atque in ipsa sua
inculpacione usque ad mortem inclusive perseveraverunt.

Et primo die predictaData di origine: 15.3.1448 in castro Turris de PeilLuogo di origine: ipsa
CatherinaPersona: inquisita in platea ipsius castri constituta
in conspectu predictorum dominorum inquisitoris et vicarii ac
monita per eosdem dominos et inducta sacris ac monicionibusTermine:
ut veritatem de criminibus perpetratis in facto heresis
dampnate vellet recognoscere, interrogata est prout sequitur.

Et primo utrum sciat se fore et esse diffamatam
inter bonos et graves cristianos de pravitate hereticaTermine: .
r–Confitetur infamiamMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–r Que respondit et sponte recognovit seipsamCorrezione sovrascritto, sostituisce: ipsams esse diffamatam
de huiusmodi crimine et quod multociens fuit sibi improperatam
a pluribus personis diversarum condicionum.

Item magis interrogata a quo tempore fuit diffamata,
t–Tempus infamieMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–t dixit et respondit quod a tempore mortis cuiusdam SibiliePersona:
que fuit combrusta in ViviacoLuogo: , ipsa sumpxit inicium
sue diffamacionis.
[p. 31]Interruzione di pagina

Item magis interrogata quare sit diffamata a
tempore dicte SibiliePersona: , dixit et respondit quod ideo quia
u–Causa infamieMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–u ipsa conversabatur secum ; addens ulterius quod ipsa SibiliaPersona: ,
combrusta pro heresis crimine, docuit ipsam dare ad
sumendum viro suo tres gutas sanguinis emissi
a corpore suo proprio, quod hoc fecit, ut videlicet
vir suus eam adamaret et sibi non esset molestus.

Item magis interrogata si aliud sciat de crimine heresis
de qua diffamatur, dixit et respondit quod non,
sed juravit super sanctis Dei euvangeliis die
crastina se dicturam omnem veritatem de et super
sibi impositis quam noverit et sciverit, petens
dilacionem usque in crastinumData: 16.3.1448.

Quibus peractis predicti domini inquisitor et vicarius
predictam CatherinamPersona: inquisitam caritative et in visceribus
Jhesu ChristiPersona: multipliciter admonueruntTermine: ut, spreta omni
seculi vanitate atque postposito omni timore humano,
omnem puram et nudam veritatem super commissis
criminibus de quibus inculpatur vellet
recognoscere, promittentes eidem, si hoc faceret,
omnem gratiam sancte matris Ecclesie, requirentes
inde sibi dari et concedi litteras testimoniales
per me infrascriptum juratum clericum et notarium
auctoritate imperiali notarium publicum. Que quidem
CatherinaPersona: humiliter requisivit predictos
dominos judices ut sibi terminum concederent
usque ad diem crastinam ad se avisandum
et super interrogatoriis sibi factis v
deliberandum.
Cui CatherinePersona: inquisite ipsi
domini judices assignaverunt diem sequentem
que erit decima sexta mensis huius marcii,
[p. 32]Interruzione di paginahora primePeriodo: la mattina
Data: 16.3.1448
, presentibus ibidem Petro RosPersona: castellanoTermine:
ViviaciOrganizzazione: , Anthonio BonedieiPersona: , Johanne CatioPersona: , Johanne
Bruneti
Persona:
et Johanne de BerchiezPersona: , burgensesTermine: Turris
de Peil
Organizzazione:
, testibus ibidem astantibus et me notario
subscripto.

Anno et die predictis hora et loco superius
scriptis
Data di origine: 15.3.1448
vigore assignacionis suprascripte predicta
CatherinaPersona: inquisita fuit per prefatum dominum
inquisitorem caritative admonita utAggiunta all’altezza della rigaw, per passionem
domini nostri Jhesu ChristiPersona: , omnem veritatem vellet
recognoscere. Que quidem CatherinaPersona: inquisita
dixit et respondit ipsam non esse aliqualiter
x maculatam de heresiiSic, nec unquam aliud diceret
seu recognosceret. Qua monicioneTermine: sic facta
visaque responssioneSic attentisque infamia et
accusacionibus contra eandem inquisitam per aliquos
y concrematos hereticos factasDa correggere in: factisz, produxit discretus vir
frater Petrus RandonelliPersona: ordinis PredictatorumDa correggere in: PredicatorumaaOrganizzazione:
procurator fideiTermine: in vim majoris probacionis quosdam
testes et processus. Quibus premissis sic
factis atque visis petiit idem procurator fidei
debere inquiri in propriam personam ipsius inquisite
atque torquiriTermine: debere donec veritas ab ore suo
eruatur, petens super premissis interloqui. Qui
prefatus dominus inquisitor attentis productis
et requisicionibus per procuratorem fidei factis, assignavit
eisdem partibus diem sabbati predictam hora nonePeriodo: il pomeriggioData: sabato, 16.3.1448
ad procedendum ulterius in causa prout juris fuerit
et racionis.
[p. 33]Interruzione di pagina

Anno predicto, die vero sabbati que fuit
decima sextaCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: setaab mensis huius marcii
Data di origine: 16.3.1448
vigore
assignacionis suprascripte in castroLuogo di origine: predicto
et in camera superioriDa correggere in: superioreac juxta magnam aulam
comparuit prefata CatherinaPersona: inquisita
coram prefatis dominis inquisitore et
vicario atque admonita per eosdem dominos
judices caritative pro tercia monicioneTermine: et
termino peremptorio, ut veritatem sponte
et cunfesstinDa correggere in: confestimad vellet recognoscere. Que quidem
CatherinaPersona: delata nichil in contrarium
premissorum allegans, respondit : « Vere ego
non amplius loquar quam supra jam locuta sum ;
faciatis de meAggiunta al di sopra della rigaae quid volueritis »
.
Qua responsione
sic facta, prefatus frater Petrus RondinelliPersona:
procurator fidei, videns suam dicte CatherinePersona:
pertinanciamDa correggere in: pertinaciamaf, petiit prefatis dominis judicibus,
prout superius per ipsum petitum extitit,
videlicet ag sentenciam interloquutoriamTermine: contra eandem
CatherinamPersona: delatam proferri ipsamque exequutam
demandari, ah–dicens et proponens sic de, etcAbbreviazione.Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–ah de jure fieri debere, ai–producens processum inquisitorialem
contra eandem ream factum atque
certos alios processus in
quibus ipsa delata
per plures suos complices
fuerat inculpata de
crimine heresis de qua
inquiritur, videlicet
processum etcAbbreviazione.
Aggiunta sul margine destro con un carattere di inserimento
–ai Que quidem
CatherinaPersona: fuit per prefatos dominos inquisitores
iterata vice caritative admonita in virtute
passionibusDa correggere in: passionisaj domini nostri Jhesu ChristiPersona: ut omnem
veritatem de per eam in crimine heresis perpetratis
vellet recognoscere. Que CatherinaPersona: delata
aliud non respondit nisi prout supra. Qui prefatus
procurator fidei petiit per prefatos dominos judices
interloqui, prout supra per ipsum petitum extitit.

Quibus auditis et per procuratorem fidei petitis
ipsa CatherinaPersona: delata presente nichil in
contrarium premissorum dicente seu allegante,
[p. 34]Interruzione di paginased dicente : « Ecce me, faciatis quid volueritis,
quia nichil aliud de me habebitis »
.
Prefati
domini judices habita deliberacione cum libris
et viris peritis suam tulerunt sentenciam interloqutoriamSicAggiunta sul margine destro con un carattere di inserimentoak in hunc
qui al sequitur modum :
Disegno a penna e inchiostro † ChristiPersona: nomine
am–Prima sentencia interloqutoriamMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–am invocato. Nos prefati inquisitor et vicarius,
actentis difamacionibus, accusacionibus et
requisicionibus procuratoris fidei certisque aliis animum
nostrum moventibus, te CatherinamPersona: delatam
decernimus, pronunciamus et judicamus per
hanc nostram interlocutoriam sentenciam, te debere
in propriam personam inquiri, donec et quousque
veritas ab ore tuo eruatur, citra tamen mortem,
sanguinis effusionem et membrorum mutilacionem
de quibus expresse protestatur.
Qua sentencia
lata, ipsa delata nichil in contrarium allegante,
procurator fidei eandem sentenciam quantum potuit
approbavit et petiit eandem sentenciam interlocutoriam
exequucioni demandari. Quibus sic factis,
predicta anCatherinaPersona: delata
fuit ad cordamTermine: ligata atque a terra pluribus
vicibus elevata, tandem ad suiSic requestam
fuit eadem CatherinaPersona: deposita, nil tamen
aliud confiteri volente, sed solum dicente :
« Demictatis me pro nunc, et ego me avisabo ».
Eo tunc ao–eandem CatherinamDa correggere in: eadem CatherinaPersona: –ao juxta ignem in
camera domini castellani fuit adducta pro
sua calefacioneDa correggere in: calefactioneap recreativa, et ibidem
demissa.
Acta fuerunt hec prout supra, presentibus
venerabilibus viris fratre Petro AnselPersona: ordinis Sancti FrancisciOrganizzazione: ,
Girardo AlbiPersona: , Petro de CultilliaPersona: jurisperitisTermine: ,
Guillelmo de LavigniacoPersona: priore de SeptemsalisOrganizzazione: 6,
magistro BartholomeoPersona: de LinierolisLuogo: , Johanne allumpno
de Blonay
Persona:
, Jacobo de FluminePersona: , Petro RosPersona: castellano,
Johanne de BerchiePersona: et Johanne BrunetiPersona: testibus ibidem astantibus.
[p. 35]Interruzione di pagina

Anno domini millesimo quatercentesimo quadragesimo
octavo a nativitate sumpto, die vero dominica de
RamispalmarumTermine: decima septima mensis marcii hora
sexta ante meridiem
Periodo: il pomeriggio
Data di origine: 17.3.1448
, prefata CatherinaPersona: misit
per Petrum aq RosPersona: castellanum dicti loci querere prefatum
dominum inquisitorem ad ipsam CatherinamPersona: audiendum
de perpetratis per eam in crimine heresi ; ad cuius
Petri RosPersona: requestam et pro consolacione ipsius
inquisite, ad eandem inquisitam accessit
una secum Anthonio BonedieiPersona: , fratre Petro RondinelliPersona: ,
Johanne ChevalierPersona: et me notario subscripto.

Quibus ibidem presentibus in castro Turris de PeilLuogo di origine:
in quadam camera juxta portam coram eadem
CatherinaPersona: , eadem CatherinaPersona: dixit prefato
domino inquisitori : « Habeatis misericordiam de me, quia
vere ego volo confiteri omnia per me commissa in
crimine heresi »
.

Et primo dixit et sponte confessa fuit quod
sunt circiter undecinSic anni vel circaData: 1437 quod ipsa
inquisita veniendo de versus Sanctum MartinumLuogo: ViviaciLuogo:
obviavitCorrezione sovrascritto, sostituisce: oviavitar cuidam mulieri dicte SibiliePersona: que
fuit cumbrustaSic. Que quidem SibiliaPersona: eidem
CatherinePersona: dixit : « Vere opportet quod ego
confitear tibi, et tu confitearisCorrezione sovrascritto, sostituisce: confiterisas michi »
. Que
at–Introitus sinagogeTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–at inquisita respondit : « Ego non sum presbiter, vere
non faciam »
. Et tunc eadem SibiliaPersona: eandem
CatherinamPersona: invitavit ad cenam ad domum
suam eadem die. Que quidem CatherinaPersona: ivit
ad cenandum cum eadem SibiliaPersona: et comedit
bonas carnes, sed nescit que essent.
[p. 36]Interruzione di pagina

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quadam
die lune inter nonam et decimam horasPeriodo: la seraPeriodo: lunedì quidam
Petrus FlourPersona: , Johanneta AvonsazPersona: et predicta SibiliePersona: 7,
blandis loquiis eandem CatherinamPersona: duxerunt ad
quandam aream que erat Johannis GotPersona: , vocata
area de GilamontLuogo: , et ibidem erat quidam renardusTermine:
au–Nomen dyaboliTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–au qui vocabatur RabielPersona: . Interrogata quid esset ille
renardus, dixit quod predicta SibiliePersona: dixit ei
quod opporterat sibi facere homagiumTermine: quia erat magister
sinagoge, sed non credebat ipsum renardum esse
diabolumTermine:  ; dicit tamen quod ipsa tunc renuit facere
homagium. Interrogata qui erant presentes, dicit
av–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–avquod predicti Johannes GotPersona: et Johannes BoveratPersona: de ViviacoLuogo: ,
dicens tamen quod nil aliud fecerunt, nec biberunt
nec comederunt, sed assignaverunt diem jovisPeriodo: giovedì
tunc inmediate sequentumDa correggere in: sequentemaw in eodem loco.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod
eadem die jovisPeriodo: giovedì superius dicta eadem CatherinaPersona:
cum superius nominatis ivit ad sinagogam in area
predicta ibidemque diabolo in specie unius renardi
homagium fecit etAggiunta al di sopra della rigaax obsculata est in culo sub cauda
ay–YdolatriaTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–ay deditque eidem diabolo vocato RabielPersona: in signum
homagii et fidelitatis quatuor denarios lausannensesValuta: 4 centesimi di Losanna
quos sibi posuit supra quendam lapidem.
az–Census et tributumMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–az Quo homagio facto idem demonTermine: RabielPersona:
magister suus precepit sibi inquisite ut ipsa
negaret Deum omnipotentem, beatam Virginem
ba–ApostasiaTermine: a fideMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–ba MariamPersona: totamque curiam celestem et omnia
Ecclesie sacramenta. Que quidem CatherinaPersona:
premissa omnia negavit cupiavitque ad terram
in despectu premissorum.
[p. 37]Interruzione di pagina

bb–Comestio carnis humaneTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bb Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa
CatherinaPersona: inquisita cum pluribus quos omnes non
noscebat in eadem sinagoga comederunt carnes
puerorum
Termine:
bc–cum aleis viridisAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–bc, bonum panem et biberunt bonum vinum album
et rubeum.

Item interrogata an esset de diePeriodo: di giorno sive de noctePeriodo: la notte, dixit
bd–Quare qui male agit, odit lucem.Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bd quod de noctePeriodo: la notte. Interrogata qualiter se videbant, dixit
et sponte confessa fuit quod se videbant mediantibus
quibusdam parvis candelis lumenTermine: emictentibus
be–De candelis synagogueTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–be obscurum ad modum aque que exit de fimo,
et sunt ille candele ad modum stercoris canisTermine: .

Item magis interrogata qualiter ibat ad sinagogam,
dixit et respondit quod ibat et rediebat
supra unum parvum baculum album quem
bf–BaculusTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bf sibi tradiderant dicta SibiliezPersona: que fuit
igne cremata et quedam dicta AvonsazPersona: de
ViviacoLuogo: .

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod magister suus videlicet RabielPersona: , qui gerebat plurima
cornua in capite suo, dum erat in sinagoga
in specie predicta cum pluribus renardis, sibi inquisite
precepit et dixit quod in PaschateTermine: Data: festività senza una data fissa non reciperet
bg–De corpore ChristiTermine: Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bg corpus Christi ; et si recipereat, quod apportaret
sibi ad sinagogam aut saltin daret ad comedendum
canibus. Que quidem CatherinaPersona: dixit se corpus
Christi recepisse prout ceteri christiani nec fecit
superius per magistrum suum sibi imposita.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod magister suus RabielPersona: promisit sibi inquisite
bh–DyabolusTermine: dabat ei stipendiumMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bh dare quolibet mense quinque solidos lausannensesValuta: 5 sol di Losanna. Interrogata
an ille magister sibi tradiderit, dixit quod non, ymo
Johannes GotPersona: et post mortem ipsius quidam homo
de CastelloLuogo: qui est in medio etatis.
[p. 38]Interruzione di pagina

Item magis interrogata qui ibidem fuerunt presentes,
dixit et sponte confessa fuit quod dicta
bi–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bi SibiliePersona: et dicta AvonsazPersona: , uxor Henrici de
Platea
Persona:
8 et dicta JoliazPersona: , filia Stephani
douz Clochier
Persona:
, Johannes GotPersona: et quidam
homo de CastelloLuogo: qui est in medio etatis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod ipsa quadam alia die jovis fuit
bj–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bj in sinagoga in area Petri TorneriiPersona: de
AutavillazLuogo: ubi fuerunt omnes per ipsam superius
nominati et quedam Colleta RosetazPersona: 9 de
BrentLuogo:  ; ibique comederunt quandam filiam
que erat SibiliePersona: et quod ipsamet SibiliaPersona:
interfecit et apportavit ad sinagogam,
et quidam Petrus FlourtPersona: eam preparavit quia
tunc erat quocus – et post ipsum fuit coquus
Jaquetus DurierPersona: de BlonayLuogo:  –, et postmodum
eandem filiam comederunt cum aleis albis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
quod quando ipsi fuerunt cenati tripudiaverunt,
et quod erant ibidem tum plures vurpesTermine:
et cati, et quidam magnus qui sedebat in
specie orribilissima quasi unius demonis qui
habebat os torsum ; et postmodum habitabant,
bk–Coitus cum demoneMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bk primo magister sinagoge habitabat cum ipsa,
antequam alii et post eum alii homines.

Item interrogata an ille diabolus emitteret
semen prout alie persone, qui respondit et
dixit quod non, sed dicit quod habentSic senxumDa correggere in: sexumbl
ita frigidum quod est unum mirabile, dicens
ulterius quod ipsa multociens ea de causa infirmabatur.
[p. 39]Interruzione di pagina

Item magis interrogata quantis vicibus magister
cum ea habitavit et qualiter habitabat,
bm–Quotiens demon coivit secumMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bm dixit et sponte confessa est quod circa duodecim
vicibus et more sodometico. Item
magis interrogata quanti homines cum
ea habitabant, dixit quod aliquando sex
et aliquando plures, et quod diabolus, quando
ibat ad eam, erat sicut unius sovajozTermine: Cambio di lingua: francese.

Item magis dixit et sponte confessa fuit
ipsam inquisitam fuisse quadam alia vice
– fuit annus in vindemiis nuper lapsis – usque
Sanctum MartinumLuogo: ubi tenerunt sinagogam et
fecerunt magnum tumultum cuidem presbitero qui
exivit curam10, quod ipse incepit clamare, et
fuit hoc juxta latrinas, fueruntque ibidem
bn–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bn presentes, dixit quod predicta JoliazPersona: , Anthonius
Bron
Persona:
, Petrus MugnerPersona: et Johanneta
de Platea
Persona:
superius nominata nil aliud ibidem
fecerunt, dicens ulterius quod ibant ad
sinagogam bis in septimana videlicet [diebus]Omissione, completato per analogiabo lunePeriodo: lunedì et
jovisPeriodo: giovedì.

Item magis dixit et sponte confessa fuitSic11
ipsam fuit ad sinagogam quadam alia
vice usque nemus dictum OrbereazLuogo: ubi biberunt
et comederunt prout bp in aliis sinagogis,
bq–ComplicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bq et vidit predictum Petrum MugnerPersona: . Interrogata
sub periculo anime sue an esset hereticus,
dixit quod sic ; dicens ulterius quod vidit
eum in sinagoga circa octo vicibus et habitavit
more sodometico cum ea prout ceteri.
Interrogata in quibus locis ipsa inquisita vidit
ipsum PetrumPersona: , dixit quod in locis superius
nominatis per ipsam. Nulla alia pro tunc dixit.

Et fuerunt presentes br Anthonius BonedieiPersona: , Johannes
Chevalier
Persona:
, frater Petrus RondinelliPersona: et ego notarius subscriptus.
[p. 40]Interruzione di pagina

Anno predicto die vero lune sequenti
hora primePeriodo: la mattina
Data di origine: 18.3.1448
loco predicto, coram prefatis dominis
inquisitore et vicario comparuit eadem
CatherinaPersona: inquisita. Ultra premissa dixit
bs–Rediit ad vomitumMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bs quod ipsa fuit confessa in GebennisLuogo: ante
mortem SibiliePersona: , et post iterato reincidit
in sinagoga. Item magis fuerunt omnia
et singula superius scripta et per ipsam confessata
retractataDa correggere in: reiteratabt quibus reiteratis et sibi lectis,
eius medio juramento tactis Dei euvangeliis
omnia confirmavit esse vera12, sub dampnacione
anime sue, excepto de Petro MugnerPersona: quem
accusaverat, quia dixit ipsum nunquam vidisse
in aliqua sectaTermine:  ; bene dixit quod ipse
Petrus MugnerPersona: cognoverat eam carnaliter.

Interrogata an aliud vellet addere vel diminuere,
dixit quod non, et si vellet concludere in suo
bu–Renunciatio in causaMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–bu processui, dixit quod sic. Eo tunc eadem CatherinaPersona:
inquisita et frater Petrus RondinelliPersona: renunciaverunt
processui et cause et petierunt per prefatos
dominos judices cum ipsis concludi.
Quiquidem
prefati domini judices concluderunt et assignaverunt eisdem partibus bv–eandem diemDa correggere in: eadem die–bv hora
none
Periodo: la mattina
ante ecclesiam Beati MartiniLuogo: de ViviacoLuogo:
ad audiendum jus sentenciamque diffinitivam proferendam.

Quibus die, horaPeriodo: la mattinaData di origine: 18.3.1448 et loco predictis, post
sermonem generalemTermine: ibidem factum confirmatoque
per ipsam coram populo suo processu, prefati domini
judices sedentes pro tribunali suam tulerunt
sentenciam in hunc qui sequitur modum : In nomine
sancte et individue Trinitatis amen13.

Et fuerunt presentes in confessione et retractacione
premissorum venerabiles viri discreti Girardus AlbiPersona: , Petrus
de Curtillia
Persona:
jurisperitiTermine: , Anthonius BonedieiPersona: , Johannes
de Berchier
Persona:
, Petrus RosPersona: castellanus dicti [loci]Omissione, completato per analogiabw, Johannes
Bruneti
Persona:
et ego notarius suscriptus. Datum ubi supra.
[Firma:] Glaudius BurritazPersona: Signum notarile
[p. 41]Interruzione di pagina
[p. 42]Interruzione di pagina
[p. 43]Interruzione di pagina
bx–Extraxi nomina accusatorum infrascriptorumAggiunta a piè di pagina da un’altra mano–bx

Annotatione

  1. Correzione sovrascritto, sostituisce: a[nis].
  2. Correzione sovrascritto, sostituisce: adhunc.
  3. Da correggere in: Novum3 Veteris.
  4. Correzione sovrascritto, sostituisce: detentam.
  5. Aggiunta al di sopra della riga.
  6. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: meruerunt.
  7. Correzione sovrascritto, sostituisce: sunt.
  8. Correzione sovrascritto, sostituisce: pergamenas.
  9. Correzione sovrascritto, sostituisce: Johanete.
  10. Cancellazione biffata: fec[i].
  11. Cancellazione biffata: de crim[ina].
  12. Aggiunta all’altezza della riga.
  13. Da correggere in: non.
  14. Cancellazione biffata: pro[cessus].
  15. Cancellazione biffata: inquisitorem.
  16. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  17. Omissione, completato per analogia.
  18. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  19. Correzione sovrascritto, sostituisce: ipsam.
  20. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  21. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  22. Cancellazione biffata: interrogandum.
  23. Aggiunta all’altezza della riga.
  24. Cancellazione biffata: in[culpatam].
  25. Cancellazione biffata: he[reticos].
  26. Da correggere in: factis.
  27. Da correggere in: Predicatorum.
  28. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: seta.
  29. Da correggere in: superiore.
  30. Da correggere in: confestim.
  31. Aggiunta al di sopra della riga.
  32. Da correggere in: pertinaciam.
  33. Cancellazione biffata: dictum.
  34. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  35. Aggiunta sul margine destro con un carattere di inserimento.
  36. Da correggere in: passionis.
  37. Aggiunta sul margine destro con un carattere di inserimento.
  38. Cancellazione biffata: qu[i].
  39. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  40. Cancellazione biffata: Anthonia fuit.
  41. Da correggere in: eadem CatherinaPersona: .
  42. Da correggere in: calefactione.
  43. Cancellazione biffata: de.
  44. Correzione sovrascritto, sostituisce: oviavit.
  45. Correzione sovrascritto, sostituisce: confiteris.
  46. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  47. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  48. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  49. Da correggere in: sequentem.
  50. Aggiunta al di sopra della riga.
  51. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  52. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  53. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  54. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  55. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  56. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  57. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  58. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  59. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  60. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  61. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  62. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  63. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  64. Da correggere in: sexum.
  65. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  66. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  67. Omissione, completato per analogia.
  68. Cancellazione biffata: jam.
  69. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  70. Soppressione: Jo[hannes].
  71. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  72. Da correggere in: reiterata.
  73. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  74. Da correggere in: eadem die.
  75. Omissione, completato per analogia.
  76. Aggiunta a piè di pagina da un’altra mano.
  1. Il s’agit des DominicainsOrganizzazione: établis au couvent de la MadeleineOrganizzazione: à LausanneLuogo: (Ostorero 1995, p. 195).
  2. Il est rare que la déposition d’un témoin soit conservée, d’où le grand intérêt de ce document. Le terme « primus » nous indique par ailleurs que d’autres témoins ont été entendus au cours de cette enquête préalable. Ce témoignage ne porte malheureusement pas de date précise.
  3. L’Hôpital Neuf du Vieux-MazelLuogo: a été fondé en 1327Data: 1327. C’est dans la grande salle de cet édifice que se tenaient les séances du Conseil de Ville, dès 1356Data: 1356 (De Montet 1884, p. 84–89 et p. 108). Peut-être est-ce pour cette raison que SibyllePersona: y est conduite.
  4. Le quartier du Vieux-MazelLuogo: (ou Vieux-Marché) est un bourg ancien de VeveyLuogo: , situé sur l’emplacement probable de la station romaine de VibiscumCorsivo (De Montet 1884, p. 23–30).
  5. Une « Joliat » est déjà mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersona: (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 24).
  6. Prieuré des chanoines du Grand-Saint-BernardLuogo: .
  7. Dans la comptabilité de la châtellenie savoyarde de Vevey / La Tour-de-Peilz, figure à la fin du compte du 1er mars 1440 au 1er mars 1441Data: 1.3.1440 – 1.3.1441 reçu par le trésorier général de SavoieLuogo: Michel de FerroPersona: la mention selon laquelle une certaine SybillePersona: , épouse de Jaquet GonraPersona: (qualifié ailleurs de « magister » et habitant de VeveyLuogo: ), a été brûlée pour ses « démérites », suite à une condamnation des bourgeois et des coutumiers de VeveyLuogo: (Ostorero et al. 2007, p. 415–417, 433).
  8. Nous apprendrons plus tard qu’elle se prénomme JeannettePersona: .
  9. Il s’agit de la même Colette RosetazPersona: mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPersona: (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 15, 23 et 24).
  10. Il est difficile de situer précisément la demeure du curé de VeveyLuogo: , qui semble avoir occupé différents lieux entre le début du XIVe siècle et le début du XVIe siècle. En 1462Data: 1462, elle est dite située au bourg supérieur d’OronLuogo: , près de la porte du Chapitre, au nord de la maison des nobles de Belletruches (De Montet 1884, p. 75).
  11. On attendrait « fuisse ».
  12. La contradiction avec la phrase précédente est inhérente au procès-verbal. Il s’agit d’une rétractation partielle, qui ne concerne que l’aveu lié à Pierre MunierPersona: .
  13. La sentence définitive n’a pas été conservée.