check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 6-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, da Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega e Martine Ostorero

Citazione: SDS VD D 1 6-1

Licenza: CC BY-NC-SA

Extrait du procès de sorcellerie intenté contre Pierre Antoine, d’Estavayer

1449 novembre 3 – 4. Château d’Ouchy

Pierre Antoine, d’Estavayer, est jugé pour crime de sorcellerie au cours d’un procès qui se déroule aux mois d’octobre et novembre de 1449, instruit par l’inquisiteur dominicain Henri Chouvet et le chanoine de Lausanne Antoine Gappet, au château d’Ouchy. Le 3 novembre, l’accusé passe aux aveux et dénonce vingt-et-une personnes (17 hommes et 4 femmes), dont six déjà condamnées. Le lendemain, il poursuit ses aveux et dénonce sept personnes (4 hommes et 3 femmes). Ce même jour, Pierre Antoine demande à l’official de Lausanne Jean André que sa confession soit lue en présence de Léopard de Bosco, vicaire épiscopal, et Pierre de Crostel, procureur de la foi.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

L’extrait du procès de Pierre Antoine occupe les pages 104 à 119 du registre Ac 29. Il a été placé après les procès de Pierre dou Chanoz et Jaquette Pelorinaz, chronologiquement postérieurs, car il a été daté par erreur de 1459 par une main moderne. Le document a été consigné dans un cahier qui compte six folios, auquel on a ajouté un grand folio qui sert de couverture dorsale et qui contient aussi l’intitulé du document (p. 104). Les pages 114–119 sont restées blanches, mais la page 117 contient l’annotation « processus fidei ».

Le document est une copie des aveux livrés par Pierre Antoine le 3 et 4 novembre, extraite de son procès original, qui n’a pas été conservé. La copie est levée par les notaires Claude de Pont et [Antoine] Girod, qui authentifient l’exemplaire à l’aide de leur signet.

Testo editionale

[Nota dell'archivio sul margine sinistro da una mano del secolo XX:] 1459 nov. 3Data: 3.11.14591

aCopia processus Petri AnthoniePersona:
ex originali sumpta

[p. 105]Interruzione di pagina
[p. 106]Interruzione di pagina
b–Causis heresisTermine: confessio Petri AnthoniePersona: quam de verbo ad verbum
lacius sermone particulatimLettura incertac, ad scribendum ore suo proprio pronunciavit.
Aggiunta sul bordo superiore da mano principale (A)
–b

dAnno Domini M CCCC XLIX die vero lune tercia mensis novembrisData di origine: 3.11.1449 in castro RippeLuogo di origine: 2
coram dominis HenricoPersona: inquisitoreTermine: et Anthonio e GappetiPersona: judicibus, constitutus
Petrus AnthoniePersona: , presens et interrogatus ac monitus caritative pro honore
fidei et juratus tactis scripturis in manibus domini inquisitoris juravit dicere
veritatem.
In primo medio suo juramento interrogatus respondit quod sunt XI anniData: 1438 elapsi
quod fuit in YverdunoLuogo: in domo domini Johannis BrayeriiPersona: moderni curatiTermine:
Sancti AlbiniLuogo: 3, in qua domo tunc habitabat JohannesPersona: TamDa correggere in: Iamf tunc tabernarius ; et tam
in illa quam in domo Johannis DoeratPersona: in qua habitabat Petrus JoctetPersona: 4
de YverdunoLuogo: , et ipse PetrusPersona: lusit cum taxillis cum quondam nobili Anthonio de DalliensPersona:
et Guillermo de BalmisPersona: 5, Henrico AubersonPersona: et pluribus aliis ; in quibus ludis
in duobus diebus et duabus noctibus interpellatim et magis de nocte quam
de die ipse PetrusPersona: perdidit cum predictis summam XXX librarum monete bone
vel cursibilis
Valuta: 30 libbre
 ; et hoc facto recessit versus domum suam, in qua domo sua et
alibi ipso existente per plures dies uxor sua increpavit eum propter perdicionem
factam peccuniarum predictarum.
Item eodem anno quadam die jovis post festum Purificationis
beate MariePersona: virginis
Data: 5.2.1439 (festività religiose)
ipso PetroPersona: remoto a villa PaterniaciLuogo: usque ad domum habitacionis sue
posterus occasum solis, et in puncto noctis, inter villam de ChavanexLuogo: et ...Lacuna nell'originale (1 parola)g
apparuit sibi tempus tam obscurum quod nichil videbat et propter obscuritatem perdidit iter
et semper eundo putando ire ad domum suam, reperit se versusAggiunta al di sopra della rigah quoddam nemus vocatum
RapesLuogo: Cambio di lingua: francese6 ; et ibidem sibi apparuerunt visu esse plures gentes ; et facto per ipsum signum
crucis in fronte suo evanuerunt omnes, excepto uno induto vestibus nigris
prout sibi apparuit. Et tunc ille homo apparens sibi dixit ad ipsum : « Quo vadis ? ».
Cui PetrusPersona: respondit : « Vado ad domum meam ». Qui tunc ipsi PetroPersona:  : « Tu non es bene
in itinere »
. Cui PetrusPersona: respondit « Ymo suntDa correggere in: sumi ». Qui homo sibi dixit : « Quid cogitas
tu ? »
. Qui PetrusPersona: respondit : « Non cogito nisi bonum ». j–Qui homoCorrezione sovrascritto, sostituisce: Cui homini–j dixit : « Ymo tu tristaris
et doles de perda quam fecisti in ludo pridie. Ymo si tu vis mihi credere, ego
bene faciam tibi compunccionemDa correggere in: compensacionemk tue perde et quod tu non amplius irasceris in domo
tua de ea perda »
. Qui PetrusPersona: respondit : « Ego bene vellem », et quesivit ab eo : « Quis estDa correggere in: esl
tu ? »
. Dixit alter homo : « Non cures quis ego sumCorrezione sovrascritto, sostituisce: suntm, sed responde mihi ad hoc quod
dixi tibi »
. Qui PetrusPersona: dixit quidDa correggere in: quodn vellet scireAggiunta al di sopra della rigao qualem conpensacionem faceret sibi.
Respondit ille homo quod traderet sibi PetroPersona: XXX librasValuta: 30 libbre et faceret sibi multa bona,
ita tamen quod PetrusPersona: p adhoreret sibi et crederet q mandatis suis. Qui PetrusPersona:
dixit quod traderet sibi dictas XXX librasValuta: 30 libbre . Qui alter respondit quod non habebat pro
tunc sed quod iret die martis proxime sequenti apud GrandissonumLuogo: et ibidem reperire
Perronetum MerceriiPersona: , qui ipsi PetroPersona: daret industriam quod ubi deberet
reperire ipsum sibi loquentem pro habendo pecunias huiusmodi.
Quaquidem die martisData: martedì, 10.2.1439
a foro YverduniLuogo: accessit GrandissonumLuogo: et ipso existente in GrandissonoLuogo: oviavitDa correggere in: obviavitr
dicto PerronetoPersona: circa occasum solis. Qui PerronetusPersona: dixit PetroPersona:  : « Bene veneris,
ego bene scio quid tu es acturus. Veni cenatum mecum et postea ego
disponam factum tuum »
. Et ivit PetrusPersona: ad cenandum secum in domo sua, et
facta cena dictus PerronetusPersona: dixit PetroPersona:  : « Desunt tibi XXX librasValuta: 30 libbre tibiAggiunta al di sopra della rigas promisse
tradende per magistrum nostrum BeelzebusPersona:  ; opportet quod tu venias mecum
[p. 107]Interruzione di paginapro habendo »
. Ex tunc exiverunt ipsi PerronetusPersona: et PetrusPersona: villam GrandissonisLuogo: , et
erant quasi due hore noctis. Et post exitum ville predicte dictus PerronetusPersona:
cepit PetrumPersona: per fimbriamCorrezione sovrascritto, sostituisce: [...]t vestis et valde cito posterus exitum fuerit portatus
ad pontem de RupuytLuogo: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Rupytu7, et apparuit sibi quod volarent. CitraCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: circav
illum pontem reperierunt plures gentes numero XIIII vel circa unacum dicto
BeelzebulPersona: sedente super unam salicem bassam in facie unius grossi
cati nigri habentis vultum quasi hominis, occulos rubeos ad modum
ignis. Qui catus tunc dixit, male organnizandoSic : « Sunt aliqui novi venturi ? ».
Qui Perronetus MerceriiPersona:  : « Ita, magister, Petrus AnthoniePersona: w–est hicAggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–w ». Et tunc x dicebat
BeelzebulPersona:  : « Scribamus ipsum venturum, et bene venerit ». Et tunc dictus PerronetusPersona:
incepit sermocinare sermoDa correggere in: sermonemy et dixit quomodo habendum et producendum esse dicto
BeelzebusPersona: et facerez homagiumTermine: adnegandoDa correggere in: abnegandoaa sanctam Trinitatem, beatam virginem
MariamPersona: , parSic curiam celestem, parte[em]Da correggere in: ab paradisi ac sacramentoDa correggere in: sacramentumac baptisme. Facto sermoDa correggere in: sermonead illeDa correggere in: illiae omnes
in illo loco existentes evanuerunt ; et commesti fuerunt ibidem panes
et carnes castratusDa correggere in: castratiaf bovis et secundum videre ipsius Petri carnes humanasDa correggere in: humaneagTermine: ,
et bibitum fuit vinum ; ac PetrusPersona: bibit et commedit cum eis ; et erant
ibidemAggiunta sul margine sinistroah candele nigre parve facientes flamamDa correggere in: flammamai quasi blovi coloris ad magnitudinem
candelarum unius denarii.
Et facta cena PerronetusPersona: antedictus dixit PetroPersona: quod deberet
facere homagium dicto BeelzebubCorrezione sovrascritto, sostituisce: sajPersona: magistro, prout et quemadmodum ipse
predicaverat. Qui PetrusPersona: respondit quod prius vellet esse solid.Da correggere in: solutusak de XXX librisValuta: 30 libbre
sibi promissis. Et tunc BeelsibusPersona: in forma cati [dixit]Omissione, completato per analogiaal quod ipse non habebat
totam quantitatem, et cepit unam bursam que erat subtus eum et evacuavit
ipseDa correggere in: ipsamam unacum PerronetoPersona: predicto ; manebant sibi an LX solidos tam in moneta Sabaudie
debili et nova quam in aliis monetis. Quo magistro dixit PetrusPersona: quod non sibi ao
sufficiebat. Et tunc BeelzebulPersona: catus dixit PetroPersona: quod ipse Perronetus
Mercerii
Persona:
de residuo satisfaceret sibi, eciamque daret sibi practicam
per quam lucraretur ultra summam sibi promissam. Qui PerronetusPersona: promisit
eidem PetroPersona: sibi satisfacere. Et hoc facto ipse Petrus AnthoniePersona: fecit
homagium BeelzebulPersona: cato predicto abCorrezione sovrascritto, sostituisce: dap negando sanctam Trinitatem, beatam
virginem MariamPersona: , totam curiam celestem, partem paradisi, fontem baptismalem ac alia
sacramenta, dando sibi ungulam magno pedris8 sinistri pedis aq–post mortemAggiunta al di sopra della riga–aq in signum
homagii huiusmodi. Et hoc facto osculatus fuitCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: suntar catum sub cauda
in culo. Quo homagio sic facto idem PerronetusCorrezione sovrascritto, sostituisce: Petrusas MercierPersona: et omnes
alii in dicta congregacione existentes osculati similiter fuerunt ipsum
catum in culo.
Et postea iterum PerronetusPersona: incepit sermonizare,
at dando laudes dicto BeelzebelPersona: in hiis similibus verbis
linga layca, videlicet : « Ecce nos debemus bene laudare et adorare
magistrum deum nostrum hic presentem, qui nobis tanta bona tribuit, escas,
cibaria, potum et pecunias et alia nobis neccessaria, et quem videmus,
non sicut Christiani qui adorant quem et non vident, nec eis loquitur
eorum deus quem adorant ; et debemus au tamen tenere mandata magistri nostri.
[p. 108]Interruzione di paginaEt ideo intimatur av omnibus hic presentibus quod sub pena mortis et acri
verberis, quod nullus ex nostris sit audasDa correggere in: audaxaw dexitere9 a predictis homagio
et adoracioneTermine: et quod non participent sacramentis Ecclesie, maxime
in recepcione eucaristie, audicione misse, aspergissione aque benedicte
et assumpcione panis benedicti, et quod nunquam confiteatur hoc homagium fecisse
alicui nisi ex nostris complicibus vel illi aut qui vellent intrare
nostram congregacionem ad faciendum simile homagium. Et quia de
more est quod omnis novus magno deo nostro dare aliquid debeat
de laboribus suis, tu PetrePersona: , qui novus nostram societatemTermine: intrasti
et homagium fecisti, da libenti animo quicquam volueris deo et magistro
nostro »
. Cui PetrusPersona: respondit quod ipse daret sibi sextam decimam partem
horum que lucraretur mediante ipsius BeelzebulPersona: magistri consilio. Quiquidem
magister respondit illud donum habere prout ratum habuit, et apceptavitDa correggere in: acceptavitax.
Et ulterius idem magister dixit PetroPersona: quod ipse non semper esset secum, sed
daret sibi consulem et adjutorem, qui tociens quociens ipsum vocaret,
veniret ad ipsum PetrumPersona: et de predictis responderet. Et hoc facto dictus
PerronetusPersona: conclusit sermonem suum.
Et tunc idem PetrusPersona: dixit prefato magistro
sive cato ubi deberet reperire illum consulem et quo nomine vocaret
eum. Qui magister : « Ut in quolibet locoCorrezione sovrascritto, sostituisce: usay secreto in quo volueris ipsum vocare
in nomine meo, veniet et vocatur UsartPersona:  »
. Et tunc traditus fuit eidem
PetroPersona: baculusTermine: per PerronetumPersona: et una pixis cum unguento pro ungendo baculum
pro eundo ad dictam societatem ; et petito per dictum PetrumPersona: quomodo ipse deberet
satisfacere dicto magistro de XVI parte sui lucri et in quo loco
poneret, respondit magister : « Pone quo volueris sine fraude ».
Quo facto,
candele fuerunt extinteDa correggere in: extincteaz et tunc dictusAggiunta al di sopra della rigaba magister clamavitAggiunta al di sopra della rigabb : « bc–Matlet, matletCorrezione sovrascritto, sostituisce: Matles, matles–bc10 », et
quilibet bd qui habuit mulierem recepit suam et coivit more jumentorum
a retro versibus vultibus ad terram, et qui non habuit mulierem recepit socium suum ;
sed pro illa vice PetrusPersona: non commiscuit se alicui, sed postea aliis vicibus
bene fecit. Quibus factis candele reaccenduntur et dati fuerunt cuilibet
per magistrum quinque solidi. Et cuilibet recepto baculo suo uncto ponendo ipsum
inter crura recesserunt.
Fuerunt ibidem presentes quos novit ipse PetrusPersona:  : dictus
be–Complices Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–be Perronetus MerceriiPersona: et Berthodus BarbamPersona: de FyLuogo: , Petrus RyondaPersona: mandamenti
bfGrandissoniiLuogo: , Jaquetus Du PascuiezPersona: et Jaquetus BevarletPersona: 11 dicti mandamenti,
Aymonetus TissotetiPersona: 12 de OrbaLuogo: qui intitulavit pro tunc ipsum Petrum AnthoniePersona:
in libro magistri, Jaquetus MaurenaudCorrezione sovrascritto, sostituisce: MaudonaudbgPersona: 13 mandamenti de La MottazLuogo: ,
Johannes AppostelozPersona: 14 de OnnensLuogo: , quedam mulerDa correggere in: mulierbh dicta de la megizTermine: Cambio di lingua: francesePersona: 15 commorans
in GrandissoneLuogo: , PerronetaPersona: uxor quondam Guillermini PutoPersona: , Johannes AnselPersona: 16
de VueteboufCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: VetyborbiLuogo: , Johannes TaverneriiPersona: 17, Humbertus RenaudPersona: 18, de YverdunoLuogo: , FranchiannaPersona:
mulier de YverdunoLuogo: , Humbertus JacotetPersona: 19 de YverdunoLuogo: , Johannes AbergerazPersona: de YverdunoLuogo:
[p. 109]Interruzione di paginacarpentarius, quidam dictus FarquetPersona: Cambio di lingua: francese commorans apud Sanctum AlbinumLuogo: , pro nunc ut
tradit habitans juxta vicum, quadam mulierAggiunta al di sopra della rigabj dicta GallotazPersona: de GrandissonoLuogo: .

Item magis libere et sponte confitetur subsequenter : ipso reverso ad
domum suam in crastinoData: 11.2.1439 idem PetrusPersona: ivit ad nemus existens a latere
domus sue et in illo loquoDa correggere in: locobk in nomine magistri sui BeelzebulPersona: vocavit
UsartPersona: adjutorem et consulem suum sibi ut supra dictum etDa correggere in: utbl veniret
utDa correggere in: etbm locereturDa correggere in: loquereturbn sibi ; qui venit et sibi apparuit in forma passeris et
dixit eidem PetroPersona:  : « Quid vis ? ». boCui PetrusPersona: dixit : « Venias tu
ad vocacionem meam tociens quociens ego vocavero te in
nomine magistri nostri, prout magister nosterCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: nostribp mihi promisit, et
docebis me, prout dictum est michi, pro lucrando et negociando »
.
Qui UsartPersona: in facie passeris respondit : « Veniam et docebo
bqet consulam juxta petita »
.
Hoc facto recessit ab illo
loco et ivit ad StaviacumLuogo:  ; in crastinum, eundo PaterniacumLuogo: ,
qui fuit die jovisData: giovedì, 12.2.1439, iterum vocavit UsartPersona: , ut pareatur
in loco dicto in RaspisLuogo: , et venit ; et br
inquisivit PetrusPersona: ab eo in quibus denariatis deberet
implicare predictos LX solidosValuta: 60 scellini sibi per magistrum BeelzebubPersona:
traditos. Qui UsartPersona: respondit : « In frumento ». Et ipsoCorrezione sovrascritto, sostituisce: ebs
PetroPersona: existente in PaterniacoLuogo: tam bt–illisAggiunta al di sopra della rigabu deDa correggere in: de illis–bt pecuniis quam de
aliis que habebat, emit PetrusPersona: X modiaMisura del volume: 10 mütt grano frumenti
ad mensuram PaterniaciLuogo: , que emit a Jaqueto
Gingio
Persona:
de PaterniacoLuogo: et reposuit in domo
Petri GatzetPersona: 20, quolibet modio precio XXI solidorum
bone monete
Valuta: 21 sol
, et ipsum frumentum bv paulopost,
videlicet post unum mensem vel circaData: marzo 1439, Girardus de AlpibusPersona: 21
de LausannaLuogo: tantum fecit dicto PetroPersona: quod ipse dictum frumentum
sibi vendidit precio quolibet modio eiusdem mensure
XLII solidorum bone moneteValuta: 42 sol .

Item subsequenter dictus PetrusPersona: inceperat quandam
causam in foro temporali apud EschallinsLuogo: pro
Johanne YbloPersona: 22 de DompnelloyLuogo: et contra Johannem GenolletPersona:
[p. 110]Interruzione di paginadicti loci ; de qua causa PetrusPersona: peciit consilium a dicto UsartPersona: ,
qui dixit ipso PetroPersona:  : « Tu non debes dubitare, quoniam de causa quam
dicitur venias ad optatum »
 ; et ita factum est ut patet in concordia.

Item magis confitetur quod uno anno cum medio posterus dieDa correggere in: diembw martis primo dictam,
quadam die jovis de mane
Data: giovedì, agosto 1440
UsartPersona: apparuit in forma passeris inter
suamCorrezione sovrascritto, sostituisce: nbx by intercessionem dicto PetroPersona: et dixit sibi : « Disponas te
quod tu sis in ista nocte in ponte de RupuytLuogo: in societate
et facias quicquid poteris facere utCorrezione sovrascritto, sostituisce: etbz appareas bonus et
legalis magistro nostro »
. Cui responditCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: redca PetrusPersona: quod sic faceret ;
et cum tempus apropinquaret prope vesperas, PetrusPersona: dixit uxori
sue quod volebat ire extra villam, et tunc ivit quesitum baculum
suum et pixidem qui erant in quadam arbore perforata nomine quercus ;
et mansit in nemore juxta suam domum usque quo veniret
nox, et quando fuit nox unxitCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: cepitcb baculum et sedit super eum, et
cito fuit portatus quasi volando ad dictum pontem de RupuytLuogo:  ;
et in eodem loco reperit magistrum suum predictum unacum pluribus
aliis de societate illa, ac in loco predicto in forma predicta fiebant
actus ut supra in alia congregacione de qua jam confessus est. Et
ibidem ipse PetrusPersona: etiam commedit carnes humanas cum aliis
que fuerunt bulete et rostite, et bonum ac dulcem habebant saporemCorrezione sovrascritto, sostituisce: saporetemcc,
cd–Disegno a penna e inchiostro23Aggiunta sul margine sinistro–cd que carnes humane fuerunt apportate – ut verius credit – per Johannem ce
Appostello
Persona:
prenominatum sine capite et manibus et cf–pedibus pedibusDa correggere in: pedibus–cf24.
Et fuerunt
cg–Complices Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–cg presentes ibidem Johannes CubletPersona: monerius de GrandissonoLuogo: , qui JohannesPersona:
tunc ibidem homagium prestitit, et alii supra nominati exceptis Perroneto
Mercerii
Persona:
, Jaqueto de PasquierPersona: , Jaqueto BelvaletPersona: et dicta FranqueniamDa correggere in: FranquieniachPersona:
qui jam fuerunt combusti, Petro R[...]endoCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: dicens RiendociPersona: 25 et Berteldo BarbanPersona: 26,
qui fuerunt relaxati per inquisicionem tamquam penitecesDa correggere in: penitentescj. Sed
fuerunt ck ibidem Nicodus BodranPersona: de DemoretLuogo: et Perrodus
LammelingCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Lambellingcl
Persona:
de MollendensLuogo: .
Et in illa
congregacione fecit sermonem Humbertus ReynaulPersona: supra nominatus, dicendo
sicut alter supraAggiunta al di sopra della rigacm predicaverat, hoc addendoCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: dicendocn : « Vos non debetis
dubitare de istis qui vobis apperentDa correggere in: apparentco et dicuntur esse combusti,
quia ipsi non sunt combusti nec senserunt ullum malum,
sed preservavit eos magister noster ab omni malo, et sunt in
paradiso et gloria prout refferam vobis et videbitur »
.
[p. 111]Interruzione di paginaEt tunc magister vocavit ipsos nominatim et apparuerunt relucentes
sicut sol induti vestibus albis, dicentes se fore in gloria
et nullum malum sensisse, et sic evanueruntCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: agnoveruntcp.
Et hiis factis
extinteDa correggere in: extinctecq fuerunt candele interDa correggere in: interimcr et clamavit magister « Macles, macles »,
ut in predicta congregacione. Et quilibet tunc qui habuit mulierem coivit cum
ea modo quo supra, et ipse PetrusPersona: coivit cum socio suo
Johanne CubletPersona: , et retro primo supra et postea infra. Et
candelis inaccensis soluteDa correggere in: solutics fuerunt ct quinque solidi cuilibet, quos expedivit
dictus Johannes AppostelloPersona: , et duxerunt ut supra cum baculis
suis.
Presentes fuerunt in premissis testes confessis et dictis per Petrum
Anthonie
Persona:
coram judicibus prefatis dominus Anthonius ChamosiiPersona: capellanusTermine:
ecclesiamDa correggere in: ecclesiecu LausLauannensisLuogo: , fratres Stephanus TeobardiPersona: lector, Johannes de AllexiniaPersona:
conventus fratrum Predicatorum LausLausannensisOrganizzazione: , Andreas PerronetiPersona: , Johannes
Movel
Persona:
et Nicolaus de SucthelinPersona: notarii publici videlicet clerici
TrecienTreciensisLuogo: et CollonColloniensisLuogo: diocesis.
SequentiCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: Sequenticv vero die
advenit
Data di origine: 4.11.1449
Johannes AndreePersona: officialisTermine: LausannensisOrganizzazione: ad dicti Petri AnthoniePersona:
instanciam ibidem presentis et audientis ; omnia premissa fuerunt
alta voce perlecta.

Die vero martis quarta mensis novembrisData di origine: 4.11.1449 constitutus coram domino Henrico
Chouet
Persona:
inquisitore altero judicum in castro RipeLuogo di origine: supradicto
PetrusPersona: prenominatus et interrogatus mediante suo juramento hesterna cw
die prestito dixit ut sequitur. Et primo protestatus
fuit quod si dixerit aliqua propter debilitatem quod illa possit
emendari.

In premissis cx dixit quod uno anno mediate vel tunc27 post dictam diem
jovis ultimo dictam quadam die jovis de manePeriodo: la mattina
Data: giovedì, febbraio 1441
idem PetrusPersona:
ibat versus suum aratrum in campo suo Douz MareschatLuogo: 28,
et eundo in medietate nemoris de FossaulLuogo: Cambio di lingua: francese venit ad eum
UsartPersona: in forma qua supra, qui sibi dixit quod se disponeret
pro interesse societati in loco dicto ChassagnyeLuogo: Cambio di lingua: francese29. Qui
PetrusPersona: respondit se nescire dictum locum. Et tunc
dictus UsartPersona: dixit eidem PetroPersona:  : « Non cures, sed
ascende cum tempus fuerit eundi super baculum tibi datum,
[p. 112]Interruzione di paginaet incontinenti tu eris in loco absque deviacione, et caveas quod
tu non facias signum crucis »
. Et tunc reverso a dicto campo
ipso PetroPersona: ad domum suam finsitDa correggere in: finxitcy se ne uxor sua suspicionem
haberet iturum apud VeychensLuogo: pro causa curie temporalis ;
et dicto PetroPersona: vento ad nemus predictum in quo baculus suus
erat, accepto baculo suo cum pixide in arbore qua supra,
dictus PetrusPersona: unxit baculum animo predicto et uncto accessit
supra modo predicto et incontinenti volando ut sibi apparuit,
venit ad dictum locum de ChassagnierLuogo: Cambio di lingua: francese.
Et in dicto loco reperit
dictum magistrum suum BeelzebubPersona: cz unacum pluribus aliis
dicte societatis ; eciam supervenerunt alii in eadem societate da
complicesTermine: . Et ibi omnibus coram magistro suo existentibus fecit
sermonem quidam db grossus homo de CletisLuogo: nomine PaccotPersona: 30,
prout eum sic audivit nominari a magistro suo, quia ibi
dc–Novi complicesMarginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–dc venerunt duoCorrezione sovrascritto, sostituisce: duosdd novi, scilicet quedam de mulier dicta PerretazPersona: 31
commorans YverdunoLuogo: , que alias mansit cum dicto BernardoPersona: saltore in YverdunoLuogo: ,
et Nicodus FurnytCorrezione al di sopra della riga, sostituisce: ForneirdfPersona: agricollaSic de MurisLuogo: dg–mandamenti MollerieLuogo: Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento–dg, quem dictus
PetrusPersona: duxerat ; et sermozinatoCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: sermonizdh dominus Petrus
Martini
Persona:
capellanusTermine: 32 traxit de quadam pixide unam di hostiam,
asserendo ipsum facere corpus ChristiTermine: et [in]Omissione, completato per analogiadj medietate societatis posuit
etAggiunta sul margine sinistrodk de jussu magistri omnes dicte societatis expuentes in dictam
hostiamCorrezione sovrascritto, sostituisce: ntdl calcerumDa correggere in: calceruntdm eam pedibus.
Quo facto fecerunt
cenam in terra supra pannum nigrum et commederunt ibidem de
carnibus mutonis, bovis et humanis, quas carnes humanas
– ut credit – apportavit Johannes AlbergeratPersona: de YverdunoLuogo:  ; de quibus
omnibus carnibus PetrusPersona: et alii de societate comederunt. Et fecerunt
dicti Nycodus dn FurnyzPersona: et PerretaPersona: tunc
homagium magistro suo BeelzebubPersona: , et successive omnes dicte societatis
osculati fuerunt dictum magistrum eorum in culo ut supra.
Quo facto
iterum factus fuit sermo per prenominatum Petrum PaccotPersona: prout et
quemadmodum alii supradicti sermozinaverunt de dando laudes
prout supra, et tunc exstinteCorrezione all’altezza della riga, sostituisce: existendo fuerunt candele et dp
magister dixit : « Mecle, mecle », et factum fuit prout
in alia congregacione ; et PetrusPersona: commiscuit se cum socio suo ut in
precedenti congregacione ; et reaccessisDa correggere in: reaccensisdq candelis tradittumDa correggere in: traditumdr fuit per
Disegno a penna e inchiostroAggiunta sul margine sinistrods Humbertum RenaudiPersona: cuilibet ibidem existenti quinque solidos, et excepto
predicto Nicodo FurnyiPersona: qui recepit tunc a magistro et dicto
HumbertoPersona: racione homagii novi LIIII solidosValuta: 54 sol , et dicta PerretaPersona: eciam
[p. 113]Interruzione di paginadtcertam aliam quantitatem pecunie quam ignorat.
Et fuerunt ibidem presentes supra nominati
du–Complices Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B)–du in secunda sectaTermine: et de plus dicti NycodusPersona: et PerretaPersona: , dominus Petrus
Martin
Persona:
, dominus Petrus PaccotPersona: , PerrissoneDa correggere in: Perrissonadv JoelazPersona: , dicta JoliaPersona: 33 morans GrandissonoLuogo: ,
et quedamDa correggere in: quidamdw alius sacerdos nomine PetrusPersona: de BurgundiaLuogo: stature galice
gotzetTermine: Cambio di lingua: francese
ModusSic per quem PetrusPersona: duxit dictum Nycodum FurnyzPersona: ad
sinagogamTermine: , declaravit ut sequitur : videlicet quod dictus Nycodus FurnyzPersona:
tenebatur obligatus Jacobo de PetraPersona: 34 de GiezLuogo: et cuidam Johanne Aubert
alias Piaczo
Persona:
in certis summis pecuniarum. Qui ipsum NycodumPersona: excommunicaverant
usque ad apposicionem cessus inclusive35, prout idem NycodusPersona: dicto PetroPersona: dx
retulit, de quo multum contristabatur et dolebat, et plangens venit
ad dictum PetrumPersona: per plures vices ut sibi subveniret pro satisfaciendo
dictis creditoribus suis. Cui idem PetrusPersona: dixit sepius quod sibi non posset
subvenire in aliquo. Et redeunte dicto NycodoPersona: alia vice dicendo
ut supra, cui tunc PetrusPersona: dixit : « Si tu velis mihi credere, ego docebo
te quomodo poteris satisfacere creditoribus tuis et evadere istas miserias
in quibus tu es »
. Qui NycodusPersona: dixit quod sic et quod ipse crederet et faceret
quid sibi diceret idem PetrusPersona: . Et tunc PetrusPersona: fecit ipsum NycodumPersona:
jurare super quibusdam litteris quas portabat idem PetrusPersona: ipsum non
detegere de aliquibus verbis sibi dicendis. Qui NycodusPersona: juravit,
et tunc dictus PetrusPersona: dixit tunc NycodoPersona:  : « Si tu velis venire mecum
infra tempus breve quod tibi intimabo et facere prout ego et alii
facimus, ego faciam quod tu habebis X librasValuta: 10 libbre et eciam dabitur tibi
practica pro lucrando in aliis rebus »
. Qui NycodusPersona: Correzione all’altezza della riga, sostituisce: PetrusPersona: dy dixit
quod libenti animo veniret et faceret.
Et sic dicta die jovisPeriodo: giovedì per unum
famulorumTermine: dicti PetriPersona: nominatum ViogetPersona: mandavit dicto NycodoPersona: quod
veniret ad loquendum dicto PetroPersona: infra horam vesperasPeriodo: la sera, et venit ;
et ipso vento dz–a locoDa correggere in: ad locum–dz loco in quo baculus dicti PetriPersona: erat, idem PetrusPersona:
cepit dictum NycodumPersona: per fimbriam vestis, ducendo eum ad dictam
societatem in loco quo supra, quasi volando. Et ibidem tunc idem PetrusPersona:
intitulavit dictum NycodumPersona: et PerretamPersona: in quodam libro nygro ab
extra et ab intra galice phalozTermine: Cambio di lingua: francese in forma longa ad modum librorum
mercatorum in spissitudine duorum digitorum ; et idem PetrusPersona: scribens
sedebat ad latus sinistrum dicti magistri BeelzebubPersona: , qui magister
apportavit librum, incaustamSic nygrum et plumam secum. Et hoc facto
homagio per dictum NycodumPersona: dedit in signum homagii terciam partem
parvi digiti sui manus sinistre post mortem. Et fuit eidem NycodoPersona:
datus adjutor sive consul quidam dyabolusTermine: nomine AstartPersona: .
Presentes
fuerunt in confessione ut premictiturDa correggere in: premittiturea facta prefati Stephanus TheobardiPersona: et
Johannes de ArsinazPersona: PredicatoresOrganizzazione: , Andreas PerronetiPersona: , Johannes MovvePersona:
et Nycolaus de SichtelenPersona: notarii ; et dominus Johannes AndreePersona: officialis
LausannensisOrganizzazione: in presencia huius confessione ultima et in fine interfuit sed non
in medio, et legit ultimam partem deposicionis sive confessionis huiusmodi Petro
Anthonie
Persona:
presente et instante quod legeretur sibi huiusmodi confessio sua in presencia Leopardi
de Busco
Persona:
et Petri CrostelliPersona: procuratoris fideiTermine: et aliorum prescriptorum.

Pro copia ex originali
sumpta

[Firma:] Glaudius de PontPersona: Signum notarile
[Firma:] Girod
[p. 114]Interruzione di pagina
[p. 115]Interruzione di pagina
[p. 116]Interruzione di pagina
[p. 117]Interruzione di pagina

Processus fidei
[p. 118]Interruzione di pagina
[p. 119]Interruzione di pagina

Annotatione

  1. Cambio di mano: mano secondaria (C).
  2. Aggiunta sul bordo superiore da mano principale (A).
  3. Lettura incerta.
  4. Cambio di mano: mano principale (A).
  5. Cancellazione biffata: j[udicibus].
  6. Da correggere in: Iam.
  7. Lacuna nell'originale (1 parola).
  8. Aggiunta al di sopra della riga.
  9. Da correggere in: sum.
  10. Correzione sovrascritto, sostituisce: Cui homini.
  11. Da correggere in: compensacionem.
  12. Da correggere in: es.
  13. Correzione sovrascritto, sostituisce: sunt.
  14. Da correggere in: quod.
  15. Aggiunta al di sopra della riga.
  16. Cancellazione biffata: h.
  17. Cancellazione biffata: sibi.
  18. Da correggere in: obviavit.
  19. Aggiunta al di sopra della riga.
  20. Correzione sovrascritto, sostituisce: [...].
  21. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Rupyt.
  22. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: circa.
  23. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  24. Cancellazione biffata: dyab[olus].
  25. Da correggere in: sermonem.
  26. Cancellazione biffata: t.
  27. Da correggere in: abnegando.
  28. Da correggere in: .
  29. Da correggere in: sacramentum.
  30. Da correggere in: sermone.
  31. Da correggere in: illi.
  32. Da correggere in: castrati.
  33. Da correggere in: humane.
  34. Aggiunta sul margine sinistro.
  35. Da correggere in: flammam.
  36. Correzione sovrascritto, sostituisce: s.
  37. Da correggere in: solutus.
  38. Omissione, completato per analogia.
  39. Da correggere in: ipsam.
  40. Cancellazione biffata: so[lidos].
  41. Cancellazione biffata: satisf.
  42. Correzione sovrascritto, sostituisce: d.
  43. Aggiunta al di sopra della riga.
  44. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sunt.
  45. Correzione sovrascritto, sostituisce: Petrus.
  46. Cancellazione biffata: bn.
  47. Cancellazione biffata: et.
  48. Cancellazione biffata: l.
  49. Da correggere in: audax.
  50. Da correggere in: acceptavit.
  51. Correzione sovrascritto, sostituisce: us.
  52. Da correggere in: extincte.
  53. Aggiunta al di sopra della riga.
  54. Aggiunta al di sopra della riga.
  55. Correzione sovrascritto, sostituisce: Matles, matles.
  56. Cancellazione biffata: h[abuit].
  57. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  58. Cancellazione biffata: R.
  59. Correzione sovrascritto, sostituisce: Maudonaud.
  60. Da correggere in: mulier.
  61. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Vetybor.
  62. Aggiunta al di sopra della riga.
  63. Da correggere in: loco.
  64. Da correggere in: ut.
  65. Da correggere in: et.
  66. Da correggere in: loqueretur.
  67. Cancellazione biffata: Q.
  68. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: nostri.
  69. Cambio di mano: mano secondaria (B).
  70. Cancellazione biffata: inquiestis PetrusPersona: .
  71. Correzione sovrascritto, sostituisce: e.
  72. Da correggere in: de illis.
  73. Aggiunta al di sopra della riga.
  74. Cancellazione biffata: post.
  75. Da correggere in: diem.
  76. Correzione sovrascritto, sostituisce: n.
  77. Cancellazione biffata: inter.
  78. Correzione sovrascritto, sostituisce: et.
  79. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: red.
  80. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: cepit.
  81. Correzione sovrascritto, sostituisce: saporetem.
  82. Aggiunta sul margine sinistro.
  83. Cancellazione biffata: Appostilo.
  84. Da correggere in: pedibus.
  85. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  86. Da correggere in: Franquienia.
  87. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: dicens Riendo.
  88. Da correggere in: penitentes.
  89. Cancellazione biffata: idem.
  90. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Lambelling.
  91. Aggiunta al di sopra della riga.
  92. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: dicendo.
  93. Da correggere in: apparent.
  94. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: agnoverunt.
  95. Da correggere in: extincte.
  96. Da correggere in: interim.
  97. Da correggere in: soluti.
  98. Cancellazione biffata: s[olidi].
  99. Da correggere in: ecclesie.
  100. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: Sequenti.
  101. Cancellazione biffata: die.
  102. Cancellazione biffata: q.
  103. Da correggere in: finxit.
  104. Cancellazione biffata: cum.
  105. Cancellazione biffata: complices.
  106. Cancellazione biffata: homo.
  107. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  108. Correzione sovrascritto, sostituisce: duos.
  109. Cancellazione biffata: mulier.
  110. Correzione al di sopra della riga, sostituisce: Forneir.
  111. Aggiunta sul margine sinistro con un carattere di inserimento.
  112. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: sermoniz.
  113. Cancellazione biffata: o[stiam].
  114. Omissione, completato per analogia.
  115. Aggiunta sul margine sinistro.
  116. Correzione sovrascritto, sostituisce: nt.
  117. Da correggere in: calcerunt.
  118. Cancellazione biffata: Forneier et Perre.
  119. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: existen.
  120. Cancellazione biffata: d[ixit].
  121. Da correggere in: reaccensis.
  122. Da correggere in: traditum.
  123. Aggiunta sul margine sinistro.
  124. Cambio di mano: mano principale (A).
  125. Marginalia sul margine sinistro da mano secondaria (B).
  126. Da correggere in: Perrissona.
  127. Da correggere in: quidam.
  128. Cancellazione biffata: retulit.
  129. Correzione all’altezza della riga, sostituisce: PetrusPersona: .
  130. Da correggere in: ad locum.
  131. Da correggere in: premittitur.
  1. Le document a été daté par erreur de 1459 par une main moderne.
  2. Le château épiscopal d’OuchyLuogo: est le lieu de conservation des archives de l’évêché (HS I/4, p. 57 ; Mottaz 1982 II, p. 385–386 ; DHBS V, p. 212–213 ; Modestin 1999a, p. 214).
  3. Il s’agit soit de Saint-Aubin-SaugesLuogo: (NE), soit de Saint-AubinLuogo: (FR).
  4. Dont-on lire « Petrus Jocet », syndic d’YverdonLuogo: en 1442–1443Data: 1.1.1442 – 31.12.1443 et personnage important de la vie yverdonnoise ?
  5. Guillaume de BaulmesPersona: , noble, conseiller de la ville d’YverdonOrganizzazione: , châtelain en 1447Data: 1447 puis syndic en 1470Data: 1470. À ne pas confondre avec Guillaume de BaulmesPersona: , notaire et bourgeois d’YverdonOrganizzazione: .
  6. Peut-être le Bois des RâpesLuogo: , grande forêt couvrant la partie occidentale du territoire de Belmont-sur-YverdonLuogo: . Celle-ci est toutefois très éloignée de PayerneLuogo: et de Chavannes-le-ChêneLuogo:  ; les toponymes « les Râpes » sont fréquents dans le Pays de VaudLuogo: pour désigner des terrains buissonneux ou arborisés.
  7. Il existe un petit hameau nommé La RupeLuogo: à proximité d’un ruisseau, entre DonneloyeLuogo: et CronayLuogo: (Jaccard 1978, p. 399).
  8. Lire « pollicis », orteil.
  9. Pour « desitere », désister, rénoncer.
  10. Sur ce mot, voir Ostorero et al. 1999, p. 290–291.
  11. En 1446Data: 1446, Jean BelvaletPersona: reconnaît tenir une maison et plusieurs terres à BonvillarsLuogo: en faveur de noble Georges de la MolièrePersona: seigneur de FontLuogo: , comme tuteur d’IsabellePersona: , fille de feu Philippe de BonvillarsPersona: et Jacques de BonvillarsPersona: , seigneur du lieu (ACV, Fq 4, non folioté et ACV, Fq 6, fol. 48v–50v et 68–69). Il s’agit probablement d’un parent.
  12. Aymonet TissotetPersona: a été condamné au bûcher en février 1448Data: febbraio 1448, après une première accusation en 1441Data: 1441. Il est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  13. Jaquet MarrenaulPersona: est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 59–60).
  14. Jean ApothélozPersona: , également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62), décède avant 1452Data: 1452.
  15. Formulation étrange en raison du « de » : « femme dite de la meige » ; faut-il comprendre fille de la meige ou femme de la meije ? Il peut aussi s’agir d’un toponyme.
  16. Jean AnselPersona: est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  17. On trouve un Jean TaverneyPersona: comme co-percepteur avec Gérard RobinPersona: de l’onguel, impôt indirect sur le débit du vin, pièce maîtresse des ressources yverdonnoises. La perception était toujours affermée à un ou deux riches bourgeois d’YverdonOrganizzazione: et rapportait, bon an mal an, une moyenne de 200 livresValuta: 200 libbre (Déglon 1949, p. 244 et 315). La qualité de bourgeois n’est pas certaine pour la famille Taverney.
  18. Humbert RenaulPersona: , riche marchand, bourgeois et syndic d’YverdonOrganizzazione: en 1448Data: 1448. Il survit aux dénonciations d’hérésie proférées contre lui tant par Pierre ChavazPersona: que par Pierre AntoinePersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  19. Famille bourgeoise d’YverdonOrganizzazione:  ; en 1451Data: 1451, un de ses frères est soupçonné d’être atteint de lèpre.
  20. Pierre GachetPersona: est interrogé lors de l’enquête menée suite à la révolte de la commune de PayerneLuogo: face à son prieuré en 1420 (Wirz 1997, p. 75, 211).
  21. On trouve mention en 1453Data: 1453 d’AymonPersona: et JacquesPersona: , fils de Girardus de AlpibusPersona: , notaire et bourgeois de LausanneOrganizzazione: (AVL, Chavanne, C 228, fol. 7v). À ne pas confondre avec Girardus de AlpibusPersona: , dont le registre notarial est conservé (ACV, Dg 80/1). Pour d’autres mentions, voir Utz Tremp 2000, p. 751.
  22. En 1425Data: 1425, Jean YblozPersona: hérite des biens de son père AymonetPersona: et tient de noble Jean de ConstantinePersona: , seigneur d’OrzensLuogo: , une pose de terre à DonneloyeLuogo: , pour un cens annuel de 3 sousValuta: 3 sol (ACV, C XX 362/3). En 1438Data: 1438, il assigne sur tous ses biens les 27 livresValuta: 27 libbre reçues à titre de dot de sa femme AlexiaPersona: (ACV, C XX 362/6). Il fait crédit à trois reprises à Nicolet l’EscuyerPersona: et à son fils PierrePersona:  : 52 sousValuta: 52 sol en 1427Data: 1427, dont il reçoit 7 sousValuta: 7 sol en 1436Data: 1436 ; 23 sousValuta: 23 sol en 1433Data: 1433 pour l’achat de la moitié de deux vaches ; 43 sousValuta: 43 sol en 1444Data: 1444 pour l’achat de la moitié de deux boeufs (ACV, C XX 362/4, 362/5 et 362/7). Sa veuve acccorde un crédit de 8 florinsValuta: 8 fiorini à Antoine GillyPersona: , clerc (ACV, C XX 362/9).
  23. La manicule désigne ici soit la scène d’anthropophagie soit les noms des complices.
  24. Sans doute à cause des onctions que le prêtre fait sur ces membres (Ostorero et al. 1999, p. 299 et Maier 1996, p. 153).
  25. Peut-être « Petro Ryolendo », à rattacher à Pierre RyondaPersona: .
  26. Berthold BarbanPersona: est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 58, 61).
  27. « Vel tunc », dans le sens de « vel circa ».
  28. Lieu difficilement identifiable (le champs du Maréchat ?).
  29. Bois de ChassagneLuogo: , grande forêt qui s’étendait autrefois des CléesLuogo: à ValeyresLuogo: et de SergeyLuogo: à La RussilleLuogo: , sur les communes actuelles d’OrbeLuogo: et des CléesLuogo: (Mottaz 1982, I, p. 366–367).
  30. Pierre PaccotPersona: est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  31. À identifier peut-être avec PerrettePersona: de VuiteboeufLuogo: , dénoncée par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  32. Pierre MartinPersona: est également dénoncé par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  33. Une « Joliaz » de GrandsonLuogo: est également dénoncée par Pierre ChavazPersona: (ACV, Ac 29, p. 62).
  34. On trouve un Jacques de PierrePersona: de GiezLuogo: prieur de l’Ile Saint-PierreOrganizzazione: en 1418Data: 1418 et prieur de BevaixLuogo: en 1426Data: 1426, qualifié de donzel de GrandsonLuogo: en 1431Data: 1431. Il meurt avant 1455Data: 1455 (Clottu 1988, p. 45–52 ; ACV, Fq 5, fol. 8v).
  35. Sanction ecclésiastique personnelle qui consiste en la suspension des offices divins, des sacrements et des sacramentaux, ainsi que de la privation de sépulture. L’interdit recoupe un certain nombre des effets de l’excommunications (Naz 1936–1965, col. 615–628 et 1464–1475).